Thiếu liên kết chuỗi doanh nghiệp

Thiếu liên kết chuỗi là nhược điểm của nhiều DN nội Ảnh T.L.

Sau nhiều năm nỗ lực thu hút vốn ngoại, đến thời điểm hiện nay Việt Nam trở thành điểm hấp dẫn về môi trường đầu tư, chính sách ưu đãi đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Nhiều DN ngoại tên tuổi phát triển mạnh ở thị trường Việt Nam thông qua những con số doanh thu “khủng”, tuy nhiên vẫn còn tồn tại, DN có vốn đầu tư nước ngoài FDI và DN nội vẫn lẹt đẹt nằm ngoài cuộc chơi trong việc tạo giá trị gia tăng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đơn cử, số DN Việt Nam trở thành nhà cung cấp cho Samsung chỉ đếm trên đầu ngón tay, còn lại là các nước như Hàn Quốc (53 DN), Nhật Bản (7 DN), và Malaysia, Singapore, Anh. Điều đáng quan tâm, nhà cung cấp của Việt Nam chủ yếu là DN bao bì có giá trị gia tăng thấp.

Tương tự lĩnh vực công nghệ thông tin, tỷ lệ nội địa hóa của ngành công nghiệp ô tô chỉ chiếm khoảng từ 10 - 20% so với 45% của Thái Lan. Chính vì tỷ lệ nội địa hóa thấp nên DN FDI đang chiếm 70% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Thiếu kết nối giữa DN nội và FDI đã và đang tạo ra khoảng cách khá lớn và là vách ngăn khá cao để DN chen chân vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nói về việc cung ứng cho FDI, ông Nguyễn Đức Hồng - Phó Tổng Giám đốc Công ty cao su Thống Nhất khẳng định, cao su Thống Nhất không cung cấp trực tiếp linh kiện ô tô cho công ty Nhật.

Cao su Thống Nhất phải bán cho một công ty trung gian khác, sau đó công ty này bán lại cho các DN ô tô như: Mazda, Suzuki… Nghĩa là dù có tham gia vào chuỗi nhưng DN nội địa vẫn chưa đủ lực, thiếu liên kết để cung ứng tận tay nhà sản xuất cuối cùng.

Liên quan đến sự liên kết để tham gia chuỗi giá trị ví dụ như sự có mặt của SamSung, ngay khi công ty này đặt chân vào Việt Nam, Chính phủ thông báo, SamSung Việt Nam sẵn sàng mua các bộ phận đầu vào cho điện thoại thông minh và máy tính bảng.

Thông tin trên thu hút 200 DN nộp hồ sơ nhưng vấn đề nằm ở chỗ, thiếu nhà cung cấp chất lượng có thể đáp ứng các yêu cầu của FDI.

Rõ ràng, mức độ cạnh tranh trên thị trường ngày càng cao song liên kết với FDI lại chậm cải thiện so với kỳ vọng của Chính phủ. Ở giai đoạn hiện tại, các DN vừa và nhỏ của Việt Nam chủ yếu là nhà cung cấp cấp 3.

Nhà cung cấp cấp 3 được mô tả như là ngành sản xuất các nguyên liệu đầu vào cho nguyên liệu đơn giản và ít giá trị gia tăng hoặc linh kiên đơn giản.

Các nhà cung cấp cấp 3 cũng không liên kết được với các công ty đầu chuỗi – là những công ty có công nghệ và kiến thức để giúp họ tăng năng suất.

FDI không kết nối được với khu vực tư nhân trong nước. Về cơ bản, hầu hết các DN Việt được tích hợp gián tiếp vào các chuỗi cung ứng và sản xuất các linh kiện không quan trọng của chuỗi giá trị thượng nguồn.

Điều này phản ánh trong bảng xếp hạng của Việt Nam về chất lượng của các nhà cung cấp địa phương trong Chỉ số cạnh tranh toàn cầu, nơi Việt Nam xếp thứ 109 trong số 138 nền kinh tế.

Hạn chế này mang tính chất chung tất cả các ngành, mặc dù có một số loại kỹ năng cụ thể do các ngành cụ thể yêu cầu.