Thoi thóp trong bụi xi măng

Khói bụi mịt mù trên đường.

Một cổ... bốn tròng

Lâu nay, người dân thôn Bồng Lạng sinh sống thanh bình, yên ấm với những dãy núi đá vôi trùng điệp. Bỗng dưng, từ năm 2010, lần lượt có ba nhà máy xi măng và một nhà máy sản xuất vôi được xây dựng gần khu dân cư. Khi các nhà máy về làng, người dân khấp khởi vui mừng bởi họ hi vọng sau khi các nhà máy hoàn thành sẽ giải quyết việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương. Người dân mừng là đúng bởi xưa nay, Bồng Lạng địa hình hiểm trở toàn núi với đá, ruộng ít lại không có nghề phụ nên đời sống rất khó khăn.

Thế nhưng, khi các nhà máy hoạt động, lợi chẳng thấy đâu mà người dân nơi đây lại phải lĩnh đủ hậu quả ô nhiễm môi trường do các nhà máy này gây ra. Trong khi đó, các lao động trong thôn được tuyển vào làm việc ở các nhà máy xi măng là rất ít khiến nhân dân càng thêm bức xúc.

Theo quan sát, 4 nhà máy gồm: Nhà máy xi măng Xuân Thành, Hoàng Long, Thành Thắng và nhà máy vôi Tràng An nằm kế tiếp nhau kéo dài hàng cây số ngay đường trục giao thông chính của thôn Bồng Lạng. Cả khu vực này như một đại công trường với những dây chuyền, máy móc, bê tông, ống khói cao sừng sững. Hình ảnh khiến bất cứ ai chứng kiến cũng cảm thấy rùng mình là khói, bụi cuồn cuộn từ các ống khói khiến bầu khí nơi đây đặc quánh đến ngộp thở.

Khói bụi từ phía các nhà máy xi măng phát tán “cuồn cuộn” ra xung quanh khiến thôn Bồng Lạng trở nên tiêu điều, u ám. Cả một vùng rộng lớn xung quanh các nhà máy xi măng từ nhà cửa, ruộng vườn, cây cối, đều phủ màu bụi đá, bụi xi măng xám xịt. Do lượng xe tải chở đất đá, xi măng quá lớn nên các con đường trong thôn đều bị xuống cấp. Mặt khác, các xe tải chở vật liệu xi măng không che chắn cẩn thận nên mỗi khi xe chạy lại cuốn theo cơn bão bụi kinh hoàng.

Để tránh bụi, các nhà dân xung quanh chỉ còn cách đóng cửa kín mít nhưng vẫn không có tác dụng, bụi vẫn len lỏi bám đầy trong nhà.. “4 nhà máy to vật vã bao năm qua bóp nghẹt cuộc sống của chúng tôi. Nơi khác sống chung với lũ còn dân Bồng Lạng phải sống chung với bụi, ăn cơm trộn bụi, ngủ chung với bụi. Bụi lắm, ngày quét nhà mấy lần cũng không hết bụi. Các anh thấy đấy, ngồi trong nhà mà vẫn đeo khẩu trang… có nơi nào khổ như nơi này không” - chị Quỳnh, người dân thôn Bồng Lạng vừa kể vừa nấc lên những cơn ho sặc sụa.

Người dân cho rằng, nhà cửa của họ bị nứt là do sức ép của hoạt động nổ mìn phá đá từ các nhà máy xi măng gây ra.

Không chỉ bị tra tấn bởi khói bụi, hàng nghìn người dân thôn Bồng Lạng còn bị “hành hạ” bởi tiếng máy móc của các nhà máy xi măng gây ra. Tiếng chát chúa, tiếng gầm rú của xe cộ rầm rập suốt ngày đêm khiến người dân ù tai, nhức đầu. Đã vậy, việc nổ mìn phá đá để sản xuất xi măng cũng gây thiệt hại cho nhân dân. Mỗi khi các nhà máy này nổ mìn, cả khu vực rộng lớn xung quanh rung chuyển như động đất. Sau tiếng nổ là khói bụi mìn và đất đá bắn tung tóe theo gió phủ xuống ruộng đồng, làng mạc.

Theo người dân Bồng Lạng, bụi và khói độc đã khiến cây cối, mùa màng bị mất mùa triền miên. Sức khỏe của nhân dân địa phương cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ai sẽ cứu dân?

Nói về sự ô nhiễm ở Bồng Lạng, ông Đinh Ngọc Thật-Trưởng thôn Bồng Lạng xác nhận, dân phản ánh đúng, dân không chịu được nữa người ta mới phản ánh. Nhà máy xi măng về người dân chưa được hưởng lợi gì chỉ toàn thấy bụi và ô nhiễm.

Cũng theo Trưởng thôn Bồng Lạng, dân cả 5 xã bị ô nhiễm môi trường họp rồi phản ánh lên huyện. Khi họp có cả lãnh đạo UBND tỉnh, Sở TN&MT tỉnh nhưng sau đó không thấy giải quyết gì. “Thôn phản ánh lên xã, xã phản ánh lên trên, cứ như thế, có giải quyết được đâu…” - ông Thật tỏ vẻ thất vọng.

Lãnh đạo UBND xã Thanh Nghị cũng xác nhận, hiện nay, trên địa bàn xã Thanh Nghị các nhà máy xi măng, nhà máy nghiền vôi bột, doanh nghiệp khai thác đất đá gây ô nhiễm môi trường trên địa bàn xã. Các doanh nghiệp đều chưa chú trọng đúng mức đến vấn đề giảm thiểu ô nhiễm môi trường khiến tình trạng ô nhiễm môi trường diễn ra ngày càng nghiêm trọng. Chính quyền xã cũng đã nhiều lần kiến nghị với các ngành chức năng có thẩm quyền về kiểm tra thực trạng và yêu cầu các công ty phải có biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tránh gây bức xúc kéo dài trong nhân dân.

Trong khi người dân Bồng Lạng hết sức hoang mang và bức xúc thì không hiểu sao vị Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Hà Nam Trần Đăng Trình lại tỏ ra rất thờ ơ về việc này. Ông Trình cho hay, hàng năm Chi cục vẫn tiến hành kiểm tra công tác bảo vệ môi trường của các công ty xi măng trên. Nhưng lạ thay, khi chúng tôi đề nghị cho xem các văn bản Kết luận kiểm tra thì ông Trình từ chối với lý do “Chi cục vẫn đang làm”.

Lý giải về biện pháp xử các vi phạm, ông Trình cho rằng, ở cấp quản lý Nhà nước thì Chi cục Bảo vệ môi trường chỉ biết đôn đốc, nhắc nhở. “Công ty nào chưa thực hiện chúng tôi tiếp tục đôn đốc thôi, năm nào chúng tôi chả đôn đốc mấy lần” - ông Trình nhấn mạnh.

Được biết hầu hết các nhà máy xi măng trên đều đã bị xử phạt hành chính do vi phạm trong việc lĩnh vực bảo vệ môi trường. Cụ thể, năm 2015, Công ty CP xi măng Hoàng Long bị Tổng cục Môi trường xử phạt 180 triệu đồng do vi phạm quản lý khí thải và chất thải nguy hại không đúng quy định; chưa thực hiện đúng nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt; Mẫu khí thải ống khói còn có một số thông số vượt quy chuẩn cho phép và thực hiện chưa đầy đủ chương trình quan trắc, giám sát môi trường theo quy định…

Ai sẽ cứu dân Bồng Lạng thoát khỏi ô nhiễm? Câu hỏi này xin gửi tới các ngành chức năng của tỉnh Hà Nam.