Thời tiết cực đoan

Kể từ cuối tháng 1/2022, khi Tết Nguyên đán sắp đến thì nhiều tỉnh miền núi phía Bắc đã phải chịu những đợt gió mùa đông bắc dữ dội, khiến nhiệt độ toàn vùng giảm sâu. Trong đêm 24 sáng 25/1 nhiệt độ nhiều khu vực miền núi phía Bắc giảm mạnh. Đợt lạnh ấy, Pha Đin (Điện Biên) và Mẫu Sơn (Lạng Sơn) có lúc nhiệt độ xuống 5 độ C. Trong khi đó, nhiệt độ tại Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc bộ, nhiệt độ “rập rình” ở mức trên dưới 11 độ C.

Những tưởng đó là đợt giá lạnh nhất của mùa rét năm 2022, nhưng rồi liên tiếp những ngày sau đó, tính từ ngày mùng 5 Tết, những đợt giá rét tràn về bao phủ các tỉnh biên giới phía Bắc rồi tràn xuống đồng bằng. Càng ngày nhiệt độ càng xuống thấp. Đêm về sáng ngày 21/2, không khí lạnh ảnh hưởng đến Lào Cai đạt ngưỡng mạnh nhất, nhiệt độ các khu vực vẫn trong tình trạng giảm thấp. Lúc 7 giờ ngày 21/2, nhiệt độ tại thành phố Lào Cai giảm xuống mức 9,9 độ C, thị trấn Phố Ràng (Bảo Yên) 9,8 độ C, vùng núi Bắc Hà 5 độ C, thị xã Sa Pa 1,8 độ C.

Tại Khu vực cáp treo Fansipan, nhiệt độ giảm xuống dưới 0 độ C, băng tuyết phủ trắng. Trước đó, ngày 20/2, tại khu vực núi Lảo Thẩn (xã Y Tý, huyện Bát Xát), băng tuyết xuất hiện dày đặc, phủ trắng đồi núi, cây cỏ.

Tương tự, tại Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Nguyên Bình (Cao Bằng) giá lạnh cũng đột ngột ập đến, kéo dài nhiều ngày liền khiến núi đồi càng thêm lạnh lẽo, cho dù không ít du khách dưới xuôi tò mò ngắm tuyết tìm đến thì cũng không vì thế mà không gian ấm hơn.

Những đợt rét kéo dài suốt từ cuối tháng 1 và được dự báo hết cả tháng 2, sang tháng 3 khiến nhiều địa phương phía Bắc phải lên phương án chống đỡ. Những ngày rét dưới 10 độ C chưa qua thì vào đêm 22/2, Bắc bộ tiếp tục chịu ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường. Khối không khí lạnh được đánh giá mạnh nhất mùa đông xuân 2021-2022 tràn về miền Bắc khiến 25 tỉnh thành nhiệt độ xuống dưới 10 độ C, thấp nhất là Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -1 độ C. Băng giá xuất hiện ở nhiều điểm cao trên 1.000 m như Mẫu Sơn, Y Tý (Lào Cai), Phja Oắc (Cao Bằng)...

Theo ông Nguyễn Văn Hưởng- Trưởng phòng Dự báo khí hậu (Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia), tính từ ngày 22/2, rét hại tiếp tục bao trùm khắp các tỉnh Bắc bộ và bắc Trung bộ. Đáng chú ý, trong tuần cuối cùng của tháng 2, ở Bắc bộ nhiệt độ phổ biến 6 - 9 độ C, vùng núi 2 - 5 độ C, vùng núi cao dưới 0 độ C, khả năng cao xảy ra băng giá, mưa tuyết.

“Có thể dự báo nhiệt độ trung bình tuần cuối tháng 2 năm nay sẽ là một trong 5 năm lạnh nhất trong hơn 40 năm trở lại đây”, ông Hưởng nói và cho biết thêm, thống kê số liệu nhiệt độ trung bình vào tuần cuối tháng 2 (từ ngày 21-28/2) từ 1981 đến nay cho thấy, đã từng xảy ra 5 năm có chuẩn sai nhiệt độ trung bình thấp nhất trong chuỗi số liệu, lần lượt vào các năm 1996, 1985, 2000, 1983 và 1986 với chuẩn sai nhiệt độ thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng từ 4-6 độ C.

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, chuẩn sai nhiệt độ trung bình tuần (từ 21-28/2/2022) tại khu vực Bắc bộ và Bắc Trung bộ nhiệt độ trung bình có xu hướng thấp hơn so với trung bình nhiều năm khoảng từ 4-6 độ C. Như vậy, so sánh với 5 năm có chuẩn sai thấp nhất cùng thời kỳ thì đợt rét đậm, rét hại của tuần cuối tháng 2 này có khả năng có giá trị nhiệt độ trung bình thấp tương đương với giá trị trong 5 năm kể trên.

Với câu hỏi, những ngày qua có phải là những ngày Hà Nội rét nhất? Ông Hưởng cho biết, theo quan trắc nhiệt độ thấp nhất trong đợt rét này tại trạm khí tượng Láng (Hà Nội) là 8,4 độ C xảy ra ngày 20/2/2022. Tuy nhiên, nhiệt độ tại đây trong tuần cuối tháng 2/1996 đã từng ghi nhận là 6,2 độ C vào ngày 21/2/1996. Như vậy nhiệt độ này chưa phải là giá trị thấp nhất trong quá khứ.

Tuy nhiên, có thể sơ bộ đưa ra dự báo rằng nhiệt độ trung bình tuần cuối tháng 2/2022 sẽ là một trong 5 năm có giá trị thấp nhất trong chuỗi số liệu quan trắc được trong cùng thời kỳ trong hơn 40 năm trở lại đây.

Thực tế cho thấy, trong vòng từ 5/2 tới 23/2/2022, giá rét bao phủ trên diện rộng, không chỉ các tỉnh miền núi cao phía Bắc mà còn toàn vùng đồng bằng Bắc bộ, lan tới các tỉnh Bắc Trung bộ. Các tỉnh phía Nam, do ảnh hưởng của đợt giá rét này nền nhiệt toàn vùng cũng xuống thấp hơn nhiều năm trước, từ 4 độ C tới 6 độ C. Đáng chú ý, những đợt rét này lại kèm theo sương muối, mưa phùn gió bấc nên cái lạnh càng thấm sâu vào da thịt.

Vậy mùa đông xuân năm nay có phải là dạng thời tiết khác thường?

Theo chuyên gia về biến đổi khí hậu - TS Nguyễn Ngọc Huy (Đại học Việt-Nhật, ĐHQG Hà Nội), thông thường mùa Đông của Việt Nam kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 năm sau. Từ tháng 3 mới bắt đầu chính thức mùa Xuân nhưng năm nay mùa Xuân đến muộn. Đến tháng 4 mới có hình thái thời tiết mùa Xuân, và diễn ra ngắn. Tuy nhiên nếu so sánh những các đợt lạnh trung bình nhiều năm thì năm nay có đợt lạnh sâu hơn và kéo dài nhất trong vòng 10 năm gần đây. Đến hết tháng 3, vẫn còn những đợt lạnh khác nhưng mức độ không bằng đợt lạnh nửa cuối tháng 2.

TS Huy cho rằng, mùa lạnh năm nay kéo dài hơn và nhiệt độ trung bình chung là thấp hơn trung bình chung của nhiều năm. Đây là 2 điểm khác biệt chính của mùa lạnh này. Nếu so sánh trung bình chung về nhiệt độ thì đợt lạnh của tháng 2 này lạnh hơn so với trung bình chung của những năm trước 1-2 độ C. Đến tháng 3, thậm chí cả tháng 4 vẫn còn lạnh và nếu xét đến thời điểm đó thì độ lạnh trung bình chung thấp hơn từ 1-5 độ C so với độ lạnh trung bình chung của nhiều năm, trong cùng thời kỳ.

Tuy nhiên, đây cũng không phải là một mùa đông xuân “quá khác thường”. TS Huy cũng cho rằng, biến đổi khí hậu làm gia tăng tính cực đoan của khí hậu. Nó không đồng nghĩa với việc nóng lên ở mọi vùng miền mà nó sẽ cực đoan hơn hoặc là nóng hơn hoặc là lạnh hơn.

Những ngày qua, giá rét kéo dài và nền nhiệt thấp đã ảnh hưởng nhiều mặt cuộc sống sinh hoạt. Người già, trẻ em phải nhập viện nhiều hơn. Nhiều nơi, người dân phải đốt lửa sưởi ấm.

Cũng như một số mùa Đông trước, năm nay do rét đậm rét hại, gia súc bị chết khá nhiều. Từ 19/2 đến 23/2/2020, đã có gần 3.000 con gia súc chết. Riêng trong ngày 22/2 gần 2.000 con. Tại xã Tri Lễ (huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An), ông Vi Văn Cường- Chủ tịch UBND xã cho biết, đợt này đã có tới 221 trâu, bò của hàng chục hộ trên địa bàn bị chết rét.

Còn theo Ban chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai, từ ngày 19/2 đến 18 giờ ngày 22/2, hơn 2.900 gia súc (trên 1.600 con trâu, gần 800 con bò, hơn 450 gia súc khác) chết do rét đậm, rét hại. Nghệ An là tỉnh ghi nhận số lượng gia súc chết nhiều nhất trong 1 này với gần 800 con. Trong khi đó, Sơn La là tỉnh thiệt hại nặng nhất với hơn 1.000 con chết. Còn tỉnh Bắc Kạn, tới ngày 22/2 cũng đã thống kê được hơn 150 gia súc bị chết rét.

Năm nay, dù không phải là sự cực đoan của thời tiết, nhưng chúng ta cũng đã có những ngày đông xuân thật giá rét.

Các đợt rét hại nhất trong lịch sử tại miền Bắc như đợt rét từ 14/1 - 20/2/2008 (38 ngày) dài nhất trong lịch sử, nhiệt độ thấp nhất ở Sa Pa (Lào Cai) -1,0 độ C, Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -2 độ C.

Đợt rét từ 3/1 - 3/2/2011 (31 ngày) với nhiệt độ thấp nhất tại Sa Pa (Lào Cai) 0 độ C, Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -3,6 độ C.

Đợt rét từ 22 - 28/1/2016 có nhiệt độ thấp trong lịch sử, xảy ra trên diện rộng; một số điểm nhiệt độ rất thấp như ở Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -5,0 độ C, Sa Pa (Lào Cai) -4,2 độ C.

Đợt rét từ ngày 7 - 13/1/2021 với nhiệt độ thấp nhất tại Sa Pa (Lào Cai) -2,2 độ C, Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -3,4 độ C, trên địa bàn huyện Bát Xát và thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai xuất hiện mưa tuyết.

Đợt rét từ ngày 19/2 (dự kiến kéo dài đến 23/2/2022) đã làm nhiều địa bàn miền núi phía Bắc xuất hiện mưa lẫn tuyết, băng giá. Khu vực núi Lảo Thẩn, xã Y Tý, huyện Bát Xát (Lào Cai), sáng 20/2 là - 5 độ C.