Thu hút nguồn lực xã hội phát triển cơ sở dưỡng lão, chăm sóc nguời cao tuổi

Đại biểu Trần Thị Hiền (Đoàn Ninh Bình) cho rằng, chúng ta xem xét 2 dự thảo Nghị quyết về chính sách đặc thù và CTMTQG về y tế, dân số và phát triển trong bối cảnh từ năm 2011, dân số Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa, dự báo đến 2036 trở thành dân số già và đến 2049 là “siêu già”. Đặt bên cạnh mục tiêu đến năm 2045 nước ta trở thành nước thu nhập cao thì có thể thấy thách thức “già trước khi giàu” là rất thực tế và sẽ tạo áp lực rất lớn đối với cả ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội cho các vấn đề về chăm sóc y tế, bảo đảm an sinh, chuẩn bị hạ tầng xã hội phù hợp với người cao tuổi, đặc biệt là với việc phát triển các cơ sở dưỡng lão, chăm sóc người cao tuổi chuyên nghiệp. Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư công có hạn thì đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút nguồn lực tư nhân phát triển dịch vụ chăm sóc người cao tuổi là yêu cầu khách quan, cấp thiết và mang tính chiến lược. Tuy nhiên, qua nghiên cứu hồ sơ và 2 dự thảo nghị quyết, bà Hiền thấy rằng, Dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân gần như chưa có chính sách đột phá nào quan tâm đến việc xử lý “điểm nghẽn” để thực hiện có hiệu quả các chủ trương của Nghị quyết 72 về “Khuyến khích phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi”, “kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi”; “thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân, huy động các nguồn lực xã hội trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân”. Đồng thời, trong CTMTQG về y tế tuy có Dự án 4 về phát triển cơ sở trợ giúp xã hội nhưng cũng còn những điểm chưa thực sự tương thích với quy hoạch có liên quan và chủ trương xã hội hóa. 

Đưa ra phân tích, bà Hiền nêu rằng, theo Phụ lục 4 trong Hồ sơ CTMTQG thì hiện nay các cơ sở bảo trợ xã hội mới chỉ đáp ứng 30% nhu cầu; hệ thống công lập hiện nay mới chỉ có 46 cơ sở chăm sóc người cao tuổi trên tổng số 425 cơ sở bảo trợ xã hội (chiếm khoảng 11%); nhiều địa phương chưa có cơ sở chuyên biệt cho người cao tuổi. Do đó, tại Tiểu dự án 1 trong Dự án 4 của Chương trình mục tiêu quốc gia, đề ra mục tiêu “giai đoạn 2026-2030 đầu tư xây mới cho tối thiểu 15 cơ sở dưỡng lão, cơ sở bảo trợ xã hội; giai đoạn 2031-2035 tối thiểu 10 cơ sở”. 

“Như vậy, đến 2030 chúng ta có khoảng 60 cơ sở và đến 2035 là khoảng 70 cơ sở. Trong khi đó, theo quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội thời kỳ 2026 – 2030 thì đến 2030 phải đạt “tối thiểu 90 cơ sở chăm sóc người cao tuổi”, gồm cả công lập và ngoài công lập”, bà Hiền nói và cho rằng, cần có cơ chế, chính sách thực sự đột phá để thu hút nguồn lực xã hội hóa phát triển khoảng 30 cơ sở chăm sóc người cao tuổi trong 5 năm tới. 

Một vấn đề khác, nhìn từ khía cạnh huy động vốn đầu tư, theo Tờ trình của Chính phủ, trong tổng vốn đầu tư giai đoạn 2026 – 2030 thì dự kiến vốn huy động hợp pháp khác chỉ 594 tỷ đồng (chiếm tỷ trọng 0,67%) là quá thấp. Nếu có phương án tính toán về khả năng phát triển các cơ sở dưỡng lão ngoài công lập thì chắc chắn tỷ trọng vốn xã hội hóa không thể ở mức khiêm tốn như vậy. Tuy nhiên, để có thể khơi thông nguồn lực xã hội phát triển cơ sở dưỡng lão ngoài công lập thì cần xem xét, xử lý thấu đáo những “điểm nghẽn”.

Điểm nghẽn theo bà Hiền đó là: cơ sở dưỡng lão thực hiện các dịch vụ chăm sóc dài hạn và phục hồi chức năng cho người cao tuổi chưa được xem là cơ sở y tế để được hưởng chính sách ưu đãi về đất đai, mặt bằng. Nếu trong quy hoạch của các địa phương không có quỹ đất sạch, thuận tiện trong cộng đồng dân cư dành cho phát triển cơ sở dưỡng lão thì sẽ rất khó thu hút đầu tư. 

Bên cạnh đó, các cơ sở dưỡng lão chuyên nghiệp vốn đầu tư lớn và dài hạn, thu hồi vốn chậm; đồng thời cần đầu tư trang thiết bị chuyên dụng như xe cấp cứu, vận chuyển bệnh nhân; thiết bị phục hồi chức năng, giường y tế chuyên dụng. Do đó, cũng cần có các cơ chế, chính sách đột phá về ưu đãi tín dụng, hỗ trợ lãi suất, thuế thu nhập doanh nghiệp. 

Từ đó, bà Hiền kiến nghị trong điều kiện sau sắp xếp tổ chức bộ máy, ngành y tế đã được giao quản lý thống nhất hệ thống trợ giúp xã hội trước đây thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội thì cần xem xét, có chính sách ứng xử với cơ sở dưỡng lão thực hiện chức năng khám chữa bệnh, chăm sóc dài hạn, phục hồi chức năng cho người cao tuổi như là cơ sở y tế và được hưởng các chính sách đặc thù về đất đai, thuế, tài chính quy định tại Điều 5 dự thảo Nghị quyết về chính sách đột phá. Theo đó, đề nghị bổ sung vào Điều 5 một khoản mới như sau: “Cơ sở dưỡng lão thực hiện dịch vụ khám, chữa bệnh, phục hồi chức năng, chăm sóc dài hạn đối với người cao tuổi được huởng các chính sách về đất đai, thuế, tài chính như đối với cơ sở y tế theo quy định tại Điều này”. 

“Đây sẽ là giải pháp đột phá để cụ thể hóa chủ trương “kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi” mà Nghị quyết 72 đã đề ra”, bà Hiền nói.

Cùng với đó, bà Hiền đề nghị bổ sung vào Tiểu dự án 4, Dự án 3 về Thích ứng với già hóa dân số và dân số già, đẩy mạnh chăm sóc sức khỏe người cao tuổi một số hoạt động. Cụ thể, nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách đẩy mạnh thu hút nguồn lực xã hội phát triển mạnh cơ sở dưỡng lão, chăm sóc người cao tuổi; hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật đối với cơ sở dưỡng lão; thí điểm mô hình chăm sóc bán trú đối với nguời cao tuổi.