Thúc đẩy xuất khẩu, duy trì tăng trưởng cao và bền vững

Xuất khẩu ước đạt 470 tỷ USD

Bất chấp kinh tế toàn cầu biến động và khó khăn do chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ, nhờ sự chủ động, linh hoạt trong tham mưu và triển khai chính sách, hoạt động thương mại của Việt Nam năm 2025 tiếp tục lập kỷ lục mới.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 ước đạt khoảng 920 tỷ USD – mức cao nhất từ trước tới nay, trong đó xuất khẩu ước đạt 470 tỷ USD.

Nhờ đó, Việt Nam đã chính thức vươn lên nhóm 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới và xếp thứ 2 ASEAN. Cán cân thương mại tiếp tục ghi nhận xuất siêu năm thứ 10 liên tiếp (từ năm 2016) với mức thặng dư khá cao (năm 2025 ước xuất siêu đạt 22 tỷ USD).

Về cơ cấu hàng hóa xuất khẩu, trong 11 tháng năm 2025, nhóm mặt hàng công nghiệp chế biến chiếm vị trí chủ đạo. Các mặt hàng tiêu biểu có trị giá cao nhất là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện (96 tỷ USD); tiếp đến là máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng; điện thoại và linh kiện; dệt may; giày dép. Nhóm nông – lâm – thủy sản có 3 mặt hàng lọt vào top 10 kim ngạch lớn nhất, gồm: gỗ, thủy sản và cà phê.

Về thị trường, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất, chiếm đến 32,3% (khoảng 1/3) tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam. Đáng chú ý, đây là một trong những thị trường lớn hiếm hoi không có FTA với Việt Nam. Ngược lại, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất, chiếm khoảng 40% tỷ trọng nhập khẩu, chủ yếu là nguyên liệu phục vụ sản xuất và xuất khẩu.

Đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đánh giá, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam vẫn còn nhiều yếu tố chưa thực sự bền vững như: tăng trưởng xuất khẩu hiện nay vẫn phụ thuộc đáng kể vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, khu vực doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào các khâu có giá trị gia tăng cao trong chuỗi sản xuất và phân phối toàn cầu...

Bên cạnh đó, nhiều ngành hàng còn phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu, khiến hoạt động sản xuất và xuất khẩu dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng.

Nâng khả năng chống chịu và giá trị gia tăng

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu biến động mạnh, xu hướng phi toàn cầu hóa gia tăng và các tiêu chuẩn xanh trở thành rào cản thương mại mới, Việt Nam cần chủ động tái cơ cấu chiến lược xuất nhập khẩu theo hướng nâng cao khả năng chống chịu và giá trị gia tăng.

Trọng tâm là đa dạng hóa nguồn cung và thị trường nhằm giảm phụ thuộc vào một quốc gia hay khu vực. Song song đó, xuất nhập khẩu phải gắn chặt với chuyển dịch sang kinh tế xanh, không chỉ xanh hóa khâu sản xuất mà mở rộng ra toàn bộ chuỗi cung ứng, đáp ứng các yêu cầu về phát thải, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững.

Về mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số trong những năm tới, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, xuất khẩu cần tiếp tục phát huy vai trò là động lực then chốt của nền kinh tế, song phải chuyển mạnh từ tăng trưởng theo chiều rộng sang chiều sâu, hiệu quả và bền vững. Trọng tâm là nâng cao giá trị gia tăng, hàm lượng công nghệ, tỷ lệ nội địa hóa và năng lực tự chủ của nền kinh tế, giảm dần sự phụ thuộc vào các lợi thế chi phí truyền thống.

Góp ý các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu, duy trì tăng trưởng cao và bền vững, TS Nguyễn Thị Thu Trang - Chuyên gia pháp luật và hội nhập kinh tế quốc tế, nguyên Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) nhấn mạnh, việc đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững về môi trường, lao động, trách nhiệm xã hội và quản trị doanh nghiệp không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu. "Chủ động thích ứng với các chuẩn mực bền vững sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm rủi ro thương mại và tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn" – bà Trang khuyến nghị.