Thúc đẩy xuất khẩu trái cây có lợi thế

Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NNMT) năm 2024, cả nước có hơn 425.000ha trồng 4 loại cây trên, cho sản lượng hơn 6,3 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu dừa đạt khoảng 1,1 tỷ USD, chuối đạt 380 triệu USD, chanh dây trên 222 triệu USD, dứa khoảng 16,5 triệu USD tại châu Âu (EU). Tuy nhiên, các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt kiểm dịch và truy xuất nguồn gốc, trong khi nội tại ngành hàng còn tồn tại những điểm nghẽn về quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu mã số vùng trồng, năng lực chế biến còn yếu và liên kết chuỗi chưa bền vững.

6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng đã giảm tăng trưởng, kéo theo kim ngạch toàn ngành rau quả sụt giảm sau 2 năm tăng mạnh. Tình hình này đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng xác lập lại lợi thế cạnh tranh của các mặt hàng đang nổi lên như chuối, dứa, dừa, chanh dây.

Tại diễn đàn, các đại biểu đã thảo luận các vấn đề về thực trạng sản xuất và cơ hội thị trường cho chanh dây, chuối, dứa và dừa; giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành dừa; xu hướng công nghệ trong sơ chế, bảo quản và phát triển chuỗi giá trị trái cây…Theo các đại biểu, trong bối cảnh nhiều thị trường lớn ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn kiểm dịch và an toàn thực phẩm, việc chủ động đàm phán mở cửa thị trường, đa dạng hóa hình thức xử lý (chiếu xạ, hơi nước nóng) và kiểm soát mã số vùng trồng là những giải pháp cấp thiết để củng cố niềm tin với đối tác và tạo thuận lợi thương mại.

Đối với ngành dừa, bà Nguyễn Thị Kim Thanh - Chủ tịch Hiệp hội dừa Việt Nam cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long là vùng trồng dừa lớn nhất cả nước nhờ điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng thuận lợi, với hơn 20 giống dừa được canh tác theo hình thức vườn hộ. Tuy nhiên, do tập quán người dân thường tự ý đưa giống mới về trồng, không qua chọn lọc, dẫn đến tình trạng giống chéo, làm giảm chất lượng đầu ra. Do đó, để phát triển bền vững, ngành dừa cần có nguồn nguyên liệu ổn định về chất lượng và sản lượng, đồng thời đòi hỏi sự phối hợp giữa Bộ NNMT, các viện, trường để đưa ra giải pháp nâng cao năng suất, hiện đại hóa sản xuất.

Đối với ngành dứa, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, nhu cầu tiêu thụ dứa trên thế giới đang tăng mạnh, với quy mô thị trường toàn cầu đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2024 và tiếp tục tăng trưởng kép hằng năm ở mức 6,3%. Thị trường châu Âu và Bắc Mỹ chiếm tới 50% nhu cầu tiêu thụ, cho thấy tiềm năng xuất khẩu rất lớn. Để tận dụng tốt đầu ra và đạt quy mô tỷ đô, ngành dứa phải có chiến lược rõ ràng và bài bản. Việc mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, áp dụng công nghệ kỹ thuật để nâng cao năng suất và chất lượng là hết sức cần thiết. Nhà nước cũng cần quan tâm đầu tư hệ thống thủy lợi cho các vùng trồng dứa, ban hành chính sách hỗ trợ riêng cho nông dân và doanh nghiệp do chi phí đầu tư ban đầu khá cao.

Về giải pháp chung cho ngành trái cây, theo ông Ngô Quốc Tuấn - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II (Bộ NNMT) đã đến lúc ngành trái cây cần nhìn lại quá trình phát triển để có những giải pháp mở cửa cho những trái cây lợi thế.

Ông Tuấn cũng chỉ rõ, ngành trái cây đang đối mặt với nhiều rào cản kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu như kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc. Song đây là thời điểm để ngành trái cây nhìn lại chiến lược phát triển, chuyển từ tăng sản lượng sang tăng chất lượng, công nghệ và thương hiệu. Chỉ khi đó, trái cây Việt Nam mới có thể bứt phá bền vững trên thị trường.

Theo ông Tuấn, muốn đẩy mạnh xuất khẩu cần phải làm tốt truy xuất nguồn gốc và liên kết chuỗi. Theo đó, mỗi doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân phải trở thành một mắt xích quan trọng trong việc minh bạch hóa và cam kết đảm bảo an toàn trong toàn bộ chuỗi giá trị xuất khẩu.

Bộ NNMT đã đề ra 6 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó nhấn mạnh phát triển vùng nguyên liệu tập trung có mã số, ưu tiên giống cây kháng bệnh, đầu tư chế biến sâu, mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch và xây dựng thương hiệu quốc gia. Đặc biệt, ngành dừa được định hướng gắn với phát triển du lịch sinh thái, sản phẩm OCOP; ngành chuối đẩy mạnh liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp; ngành dứa rải vụ phục vụ thị trường tươi lẫn chế biến; còn chanh dây sẽ tiếp tục xúc tiến mở cửa các thị trường khó tính như Mỹ, Hàn Quốc.