Thuốc diệt cỏ và hệ lụy

Sử dụng thuốc diệt cỏ, người dân không lường hết được hậu quả của nó

Sử dụng thuốc diệt cỏ tràn lan

Một lần lên Lào Cai, vào chợ Trịnh Tường (xã Trịnh Tường, huyện Bát Xát) chúng tôi thấy có đến mấy điểm bày bán thuốc diệt cỏ. Mua bán loại thuốc này vô cùng đơn giản, người bán cần, người mua lập tức đưa ra, cũng chẳng cần phải hỏi han tác dụng hay cách sử dụng bởi có vẻ như mọi người đã quá quen với loại thuốc này rồi. Thường vào vụ làm nương, mỗi ngày có hàng chục lít thuốc diệt cỏ được các cửa hàng bán ra.
Cầm chai thuốc vừa mua chị Biên bảo, lâu nay người dân ở đây vẫn chọn cách mua loại thuốc diệt cỏ này về vừa nhanh lại không tốn nhiều công sức. Cứ tính theo diện tích mảnh nương nhà chị nếu trước đây phải mất hàng chục công để thuê phát cỏ, nhưng nay chỉ cần 2 người cùng một máy bơm thuốc trừ sâu và vài trăm mét dây là việc làm sạch cỏ hoàn thành chỉ trong vòng một buổi sáng. Sau vài ngày phun thuốc cỏ sẽ bị cháy khô, có thể đốt và bắt tay vào trồng vụ mới được.
Tôi hỏi chị dùng như thế có theo chỉ dẫn nào và có biết làm như thế sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như ô nhiễm nguồn đất, nước không? Chị bảo, mình chẳng biết nhiều thế đâu, người bán hàng bảo cứ pha đặc là được, người ta pha khoảng 3 bình/ lọ thì mình pha 1 bình/ lọ thôi, cỏ sẽ chết cả rễ. Và thường chỉ khoảng 20 nghìn đồng là mua được một lọ thuốc diệt cỏ phun cho khoảng một ha.
Còn ở Pác Nặm, huyện vùng cao của tỉnh Bắc Cạn, tình trạng sử dụng thuốc diệt cỏ cũng diễn ra phổ biến. Pác Nặm chỉ có diện tích đất cấy lúa gần một nghìn ha và gần 2 nghìn ha nương rẫy trồng ngô, hầu hết người dân địa phương đều sử dụng thuốc diệt cỏ để đỡ công lao động. Điển hình có thể kể đến như Xuân La là một xã có diện tích ngô đồi lớn nhất huyện với khoảng 400 ha, trung bình mỗi hộ có khoảng 0,6 – 0,8 ha ngô đồi, hộ nhiều có đến vài ha. Để làm nương rẫy chuẩn bị cho vụ mới, hầu hết hộ dân đều sử dụng giải pháp dùng thuốc diệt cỏ.
“Mỗi khi đi qua những cánh đồng đúng thời điểm nông dân phun thuốc diệt cỏ, mùi thuốc xộc thẳng vào mũi rất khó chịu. Đặc biệt, những người chăn thả trâu bò trên đồng cũng rất lo lắng và luôn canh chừng, sợ trâu bò ăn phải cỏ đã phun thuốc”- một người dân cho biết.
Không chỉ ở Xuân La, tình trạng lạm dụng thuốc diệt cỏ gia tăng ở nhiều thôn, xã của huyện Pác Nặm và huyện Bạch Thông. Cứ đến mùa phát nương rẫy, làm cỏ cho lúa, hoa màu là bà con phun thuốc diệt cỏ. Như tại Bản Chiêng, rất nhiều hộ đã sử dụng các loại thuốc diệt cỏ, đều không cần biết về nguồn gốc, xuất xứ, công thức pha chế và cách phun. Thường các chủ cửa hàng cho biết, có nhiều loại, như thuốc diệt cỏ “cháy nhanh” thậm chí là “siêu cháy” cũng có. Đáng quan ngại là khi phun thuốc xong nhiều người vứt ngay những vỏ chai thuốc ở bờ ruộng, dưới mương mà không lường trước được sự ô nhiễm của nó với môi trường.

Hậu quả tới sức khỏe và môi trường

Đa phần thuốc diệt cỏ mà bà con sử dụng đều không rõ nguồn gốc xuất xứ và không lường trước được tác hại của nó tới sức khỏe con người, động vật, và gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường đất, nước. Ngoài ra, điều đáng quan tâm là do nhận thức của bà con còn hạn chế nên pha chế, phun thuốc không mang đầy đủ bảo hộ, phun không đúng cách làm ảnh hưởng đến sức khoẻ. Nhiều người khi phun thuốc diệt cỏ xong thường đem ra ngay các đầu nguồn khe suối để cọ rửa bình và vô tình tạo ra nguy cơ nhiễm độc nguồn nước ở ngay con suối đó.
Hệ quả nhãn tiền của việc lạm dụng thuốc diệt cỏ phải kể đến câu chuyện của gia đình ông Hoàng Văn Quỳ ở xã Xuân La (Bắc Cạn). Theo lời kể của ông thì gia súc trong nhà như bò khi ăn phải cỏ mới phun thuốc đã bị sẩy thai, vịt không đẻ trứng, suối gần như không còn tôm, cá.
Thực tế thời gian qua cho thấy việc sử dụng thuốc trừ cỏ vô tội vạ, đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ cộng đồng, trước tiên là người trực tiếp sử dụng. Khi phun trên kênh mương, hoạt chất tan theo nước, chảy đến nơi khác và tích tụ trong động vật thuỷ sinh. Nếu con người ăn thịt của động vật này thì cơ thể bị nhiễm hoá chất. Ngoài ra hoạt chất trong thuốc trừ cỏ là loại cực độc song chỉ hấp thu qua cây trồng một tỷ lệ nhỏ, còn lại thấm vào đất, hòa vào nước gây ô nhiễm nguồn đất, nước và mất cân bằng hệ sinh thái. Đây là một trong những nguyên nhân khiến tình hình sâu bệnh trên cây trồng ngày càng diễn biến phức tạp.
Tại một số địa phương sau một thời gian dài thấy sử dụng thuốc diệt cỏ bất lợi cho môi trường, sức khỏe của người dân, chính quyền đã khuyến cáo người dân phải sớm thay đổi thói quen này bằng cách mua máy cắt cỏ cầm tay, vừa tiện sử dụng, làm cỏ nhanh lại không ảnh hưởng tới môi trường. “Trước đây tôi cũng sử dụng thuốc diệt cỏ, nhưng sau hai vụ là thấy cây trồng còi cọc hẳn. Phun thuốc làm cỏ chết, nhưng cũng có thể thuốc diệt cỏ đã ngấm vào đất làm cây màu còi cọc, không phát triển được”, một người dân ở xã Xuân La (Bắc Cạn) cho biết.
Theo ông Phạm Bá- Chi cục phó, Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Ngãi, để giúp các cơ quan chỉ đạo sản xuất nông nghiệp và bà con nông dân trong tỉnh lựa chọn và sử dụng thuốc diệt cỏ, Chi cục đã có định hướng sử dụng một số loại thuốc trừ cỏ có hiệu quả. Theo đó, nếu dùng thuốc lưu dẫn để diệt cả mầm và gốc cỏ thì nông dân nên dùng một trong các loại thuốc như: Roundup 480SC, Vibphosate 480DD, Niphosate 480SC, Dream 480SC, Bravo 480SC... các loại thuốc này phải phun trước khi sạ ít nhất 15-20 ngày.
Để góp phần hạn chế tình trạng này, biện pháp cần thiết vẫn là làm tốt công tác tuyên truyền cho người dân về hậu quả của việc sử dụng tràn lan thuốc diệt cỏ. Có thể lồng ghép việc tuyên truyền tại các lớp dạy nghề hay tập huấn cho nông dân để họ không sử dụng thuốc tràn lan và không mua, sử dụng thuốc diệt cỏ không rõ nguồn gốc, tránh những thiệt hại cho sản xuất, môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Thuốc trừ cỏ là loại thuốc có tính độc cao, nếu người dân sử dụng thuốc, thực hiện không đầy đủ theo quy trình “4 đúng” (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng, đúng cách) thì không những ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người phun thuốc, mà dư lượng thuốc còn gây tác hại đến môi trường sống của cộng đồng dân cư và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe vật nuôi.