Thuốc lá thế hệ mới: Cần sớm được luật hóa

Sự có mặt của thuốc lá thế hệ mới gây ra nhiều tranh luận trong giới khoa học cũng như gây ra bối rối trong vấn đề quản lý không chỉ ở Việt Nam mà ở cả một số nước trên thế giới. Tuy nhiên, nhiều đối tượng lại cho rằng việc giảm thiểu tác hại của thuốc lá sẽ thay bằng cách sử dụng thuốc lá làm nóng.

Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử mặc dù không hoàn toàn vô hại, nhưng cũng đã được chứng minh có giảm thiểu hàm lượng độc chất.

Các chuyên gia tổ chức y tế quốc tế cho rằng, thuốc lá thế hệ mới, nếu có cách quản lý phù hợp tiếp cận đúng đối tượng đang hút thuốc lá điếu đốt cháy và khuyến khích chuyển đổi sẽ góp phần trong mục tiêu cải thiện sức khỏe cộng đồng liên quan đến các vấn đề về khói thuốc lá gây ra; trong đó bao gồm giảm thiểu nguy cơ tiềm ẩn bệnh ung thư, hạn chế sự phát triển các khối u ác tính.

Điều đáng nói, cơ quan quản lý thị trường không thể mạnh tay với thuốc lá thế hệ mới nhập lậu như thuốc lá điếu vì chưa có văn bản chính thức nào quy định rõ việc xử phạt. Việc tịch thu sản phẩm hay xử phạt hành chính không đủ sức răn đe những tay buôn hàng "chợ đen" vì lợi nhuận đem lại từ các sản phẩm nhậu lậu này quá lớn, ước tính tới 400%.

Có thể thấy, thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) và thuốc lá điện tử cần sớm được luật hóa để tiếp cận đúng đối tượng, như một biện pháp giảm thiểu tác hại cho những người hút thuốc lá trưởng thành lựa chọn tiếp tục hút thuốc chứ không phải dùng để cai thuốc.

Mặc dù thường được gọi chung là “thuốc lá thế hệ mới” nhưng thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử hoàn toàn khác biệt về bản chất. Thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá đặc chế chứa nguyên liệu từ lá thuốc lá được làm nóng bằng thiết bị điện. Trong khi đó, thuốc lá điện tử là thiết bị điện tử làm hóa hơi dung dịch tinh dầu chứa hoặc không chứa nicotin.

Dù thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện hơn 3 năm nhưng đến nay vẫn chưa có luật điều chỉnh, quản lý việc buôn bán và tiêu thụ sản phẩm này, dẫn đến tình trạng buôn lậu, quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội. Hệ quả là giới trẻ dễ dàng tiếp cận và sử dụng chúng như một món hàng sành điệu, bất chấp sức khỏe.

Các chuyên gia khuyến cáo mặc dù thực tế cho thấy nhiều trường hợp đã bỏ hoàn toàn thuốc lá điếu sau khi dùng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, nhưng không nên nhìn nhận thuốc lá thế hệ mới là biện pháp cai thuốc lá, mà là giải pháp giảm thiểu tác hại áp dụng cho những người đang hút thuốc lá trưởng thành lựa chọn việc tiếp tục hút thuốc.

Tuy nhiên, đến nay tại một số nước trong đó có Việt Nam, việc thiếu luật quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã vô hình trung tạo điều kiện cho buôn lậu phát triển. Không nguồn gốc, đa phần nhập từ Trung Quốc với kiểu dáng bắt mắt, giá thành chỉ vài trăm thậm chí cho đến vài chục ngàn, các sản phẩm lậu này được tung hô là không độc hại, dùng để cai thuốc lá điếu.

Trong khi đó, nếu bị bắt thì chỉ xử phạt hành chính, vì chưa có một điều luật nào nặng tay với những hành vi phạm tội có tổ chức và gây thiệt hại cho quốc gia này. Số người chết vì bệnh liên quan tới khói thuốc tại Việt Nam lớn hơn gấp 3 lần so với số người nhiễm HIV và tai nạn giao thông.

Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện hơn 3 năm nhưng đến nay vẫn “ung dung” nằm ngoài luật pháp. Thời gian qua, Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo sớm đưa các sản phẩm này vào vào quản lý bằng luật nhưng đến nay điều này vẫn còn đang bỏ ngỏ.

Nhận thấy, đã đến lúc các cơ quan, những nhà quản lý sớm xem xét đưa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào luật hiện hành đối với các sản phẩm đã đủ điều kiện và cần có biện pháp nghiêm minh hơn đối với những tội phạm buôn lậu.