Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh họa sĩ Ngọc Thọ (3/3/1925 - 3/3/2025), tại Viện bảo tồn và Phát triển văn hóa truyền thống (30 Quang Trung, Hoàn Kiếm, Hà Nội) đang diễn ra cuộc triển lãm tranh mang tên “Ngọc Thọ tuổi 100” (mở cửa đến hết ngày 11/3).
Họa sĩ Ngọc Thọ tên đầy đủ là Nguyễn Ngọc Thọ, sinh tại Hà Thủy, Hòa Đa (nay thuộc xã Chí Công, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận). Ông thuộc lớp họa sĩ đầu tiên của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Ông cũng thuộc lớp họa sĩ tiên phong trong thời kỳ Hiện thực xã hội chủ nghĩa.
Ở tuổi 20, Ngọc Thọ tham gia phong trào Việt Minh, chiến đấu tại mặt trận Nha Trang. Hai năm sau, ông gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam tại Liên khu 5, vì vấn đề sức khỏe ông xuất ngũ năm 1952. Từ đó ông chuyển sang hoạt động văn nghệ tại Bồng Sơn, Bình Định và có nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật in thạch bản phục vụ kháng chiến.
Họa sĩ Ngọc Thọ là một trong số ít học sinh được tuyển chọn vào học khóa Tô Ngọc Vân (1955-1957) tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam). Sau khi tốt nghiệp, ông về làm giảng viên, giảng dạy tại Khoa Mỹ thuật cơ sở của trường.
Di sản ông để lại vô cùng đồ sộ, từ phác thảo, ký họa, màu nước... cho tới sơn dầu, sơn mài. Có thể kể đến một số tác phẩm nổi bật của ông như bức “Ngựa” và “Hổ” hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam… Nổi bật trong số đó là tác phẩm “Hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ của nhân dân ba miền Bắc, Trung, Nam” được Thủ tướng Phạm Văn Đồng trao tặng Giải thưởng Vì đóng góp cho công cuộc giải phóng đất nước năm 1981.
Triển lãm “Ngọc Thọ tuổi 100” lần này giới thiệu gần 90 ký họa, phác thảo và nhiều minh họa trên các ấn phẩm báo chí, trang nhật ký của họa sĩ về hiện thực xã hội trong giai đoạn kháng chiến, hòa bình, đổi mới đất nước.
Dù chất liệu sở trường của họa sĩ Ngọc Thọ là sơn mài, nhưng các chất liệu trên giấy như màu nước, bột màu, mực nho của ông đều rất thuyết phục. Giới nhà nghề nhận định, nét vẽ rất đẹp, linh hoạt, khái quát đậm chất dân tộc. Kết quả đó có được là do sự quan sát tinh tế và rèn luyện qua nhiều năm nghề nghiệp. “Tranh là người”, qua đó cũng phần nào hiểu được con người ông, một họa sĩ tài năng, đam mê và làm nghệ thuật nghiêm túc.
Dịp này, cuốn sách “Ngọc Thọ - Màu nước. Ký họa. Phác thảo” cũng đã được ra mắt. Đây là tập sách tập hợp các tác phẩm ký họa, màu nước, phác thảo đặc sắc của họa sĩ về những chuyến đi thực địa như làng quê Thư Thị, doanh trại quân đội, công xưởng đóng tàu Bạch Đằng, hầm mỏ Cẩm Phả… Cuốn sách như một góc tâm sự về nghề, về quãng thời gian lao động nghệ thuật bền bỉ, nghiêm cẩn và trên hết là về nét tài hoa của họa sĩ.
Tranh của họa sĩ Ngọc Thọ được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và nhiều bộ sưu tập tư nhân trong nước, quốc tế. Ông có nhiều tác phẩm được trao giải thưởng mỹ thuật như: Tác phẩm "Ngựa" và "Hổ" hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam; tác phẩm "Người con gái Việt Nam", sáng tác năm 1984 đã đạt giải nhất triển lãm Mỹ thuật Thủ đô năm 1989; tác phẩm "Long Hổ", sáng tác năm 1984, được Hội Mỹ thuật Việt Nam tặng Hội Mỹ thuật Ba Lan trong Triển lãm giao lưu văn hóa quốc tế 12 nước xã hội chủ nghĩa; tác phẩm "Ngóng đợi", sáng tác năm 1984, tham gia Triển lãm 12 nước xã hội chủ nghĩa năm 1984 tại Tiệp Khắc, hiện đang lưu giữ tại Bảo tàng Ba Lan.