Thủy sản tận dụng cơ hội từ các FTA

Đối diện nhiều thách thức

5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản đạt 4,07 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Hiện 3 thị trường xuất khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam lần lượt là Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản chiếm lần lượt 20%, 16% và 15% thị phần. Tôm và cá tra tiếp tục là các mặt hàng xuất khẩu thủy sản chủ lực của Việt Nam.

Dù xuất khẩu tăng trưởng tốt nhưng thủy sản Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức khi các thị trường xuất khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm dịch và yêu cầu về phát triển bền vững. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước và dịch bệnh, đặc biệt là bệnh phát sáng trên tôm, gây ảnh hưởng lớn về sản lượng và chất lượng. Đồng thời, chịu sự cạnh tranh gay gắt đối với các nước cung cấp thủy sản khác như Ấn Độ, Ecuador và Indonesia, do đó thủy sản Việt Nam cần tăng cường sản lượng và chất lượng, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ.

Trong bối cảnh này, việc linh hoạt thị trường xuất khẩu đang được các doanh nghiệp hướng đến. Đại diện Công ty CP Xuất nhập khẩu thuỷ sản Cần Thơ (Caseamex) cho biết, là đơn vị xuất khẩu cá tra sang khoảng 30 thị trường, Công ty đang chủ động dịch chuyển xuất khẩu sang các thị trường EU, châu Á.

Nhiều doanh nghiệp (DN) xuất khẩu thủy sản cũng đang nỗ lực mở rộng thị trường, để không bị phụ thuộc vào một vài thị trường truyền thống. Theo chia sẻ của một DN xuất khẩu tôm, thời gian qua, DN đã chủ động tìm kiếm đối tác mới để có thể ký kết nhiều đơn hàng hơn, do đó hoạt động sản xuất của đơn vị được duy trì liên tục.

Trong khó khăn có cơ hội, các DN xuất khẩu thủy sản thời gian qua đã nỗ lực để duy trì được các đối tác, đơn hàng. Cùng với đó, theo các chuyên gia, DN xuất khẩu thủy sản cần đa dạng hóa sản phẩm nhằm giảm sức ép lên mặt hàng truyền thống. Như đối với mặt hàng cá tra, DN không chỉ làm sản phẩm phile đông lạnh, mà cần tính đến các phương án được phát triển theo hướng đa dạng hóa: Viên cá, xúc xích, cá tra tẩm gia vị, hộp cá kho, cá tra cuộn, sushi cá tra,... phục vụ nhu cầu ăn nhanh, tiện lợi của người tiêu dùng tại các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia...

Lợi thế từ các FTA

Dù vậy theo nhận định của giới chuyên gia, cơ hội đến từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mới chính là yếu tố then chốt mà các DN cần nắm bắt.

Để có thể duy trì tăng trưởng, giữ vững thị trường, việc áp dụng các chính sách xúc tiến thương mại và hội nhập kinh tế qua các FTA thế hệ mới là yếu tố quan trọng. Theo ThS. Phùng Thị Vân Kiều - Phó Trưởng phòng Nghiên cứu Thương mại, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương - việc tận dụng các ưu đãi thuế quan và cơ hội mở rộng thị trường từ các FTA này có thể tạo ra bước đột phá cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam.

“Các FTA thế hệ mới không chỉ mang lại lợi ích về thuế mà còn yêu cầu DN đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về chất lượng, môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc. Điều này đòi hỏi ngành thủy sản Việt Nam cần có chiến lược thích ứng phù hợp để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững” - ThS. Phùng Thị Vân Kiều nhận định.

Khẳng định cơ hội đến từ các FTA cần phải tận dụng, đặc biệt là với DN xuất khẩu cá tra, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho biết, Việt Nam đã ký kết 17 FTA với nhiều đối tác lớn trên thế giới, trong đó có các FTA thế hệ mới (FTAs) như CPTPP, EVFTA, UKVFTA. Các FTAs này mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam, bao gồm mở rộng thị trường, tiếp cận công nghệ tiên tiến và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đây là "tấm hộ chiếu" giúp cá tra thâm nhập dễ dàng vào các thị trường vốn khó tính.

Để các sản phẩm thủy sản Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), ông Vũ Bá Phú khuyến nghị các DN cần tập trung đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.

“Việc tham gia tích cực vào các chương trình xúc tiến thương mại quốc tế, tạo kết nối với đối tác chiến lược, đồng thời áp dụng các giải pháp tài chính và đào tạo chuyên sâu sẽ giúp ngành thủy sản Việt Nam không chỉ duy trì mà còn nâng cao vị thế trên thị trường toàn cầu” – ông Phú nhấn mạnh.

Nhận định về cơ hội của xuất khẩu thủy sản thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, các DN xuất khẩu cần rà soát, tập trung phát triển các sản phẩm tiềm năng tại những thị trường lớn, đồng thời đẩy mạnh kiểm soát chất lượng, giảm giá thành, nâng cao năng lực chế biến và xúc tiến thương mại. Việc nâng cao “sức khỏe” ngành hàng chính là nền tảng để ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu đầy biến động.