“Tiếp tục đổi mới tư duy phát triển” phải thành quan điểm lớn, xuyên suốt của Văn kiện

Đổi mới tư duy, xem văn hóa là trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững

Theo GS.TS Trần Ngọc Đường, trước bối cảnh mới trong nước và quốc tế, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV của Đảng đã mạnh mẽ đặt ra yêu cầu “Tiếp tục đổi mới tư duy phát triển”, vượt ra khỏi những tư duy cũ, vốn đã lạc hậu, không còn phù hợp. Đây là bước chuyển quan trọng từ quản lý mệnh lệnh quyền uy sang tư duy kiến tạo phát triển, dựa trên các động lực mới như đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, ông Trần Ngọc Đường cho rằng yêu cầu này cần được thể hiện thành một quan điểm lớn xuyên suốt trong Dự thảo Văn kiện, thể hiện tầm nhìn, trí tuệ và là ngọn đuốc soi đường của Đảng trong kỷ nguyên mới. Bởi “tiếp tục đổi mới tư duy phát triển” là vấn đề lớn mang tính lý luận có ý nghĩa chỉ đạo toàn bộ nội dung của Dự thảo báo cáo chính trị từ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, phát triển nhanh và bền vững đất nước; cơ cấu lại nền kinh tế, xác lập mô hình tăng trưởng mới đến phát triển mạnh mẽ toàn diện văn hóa và con người Việt Nam; đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia…

“Cần xác định rõ hơn tư duy phát triển trong kỷ nguyên mới là tư duy kiến tạo, chủ động, thích ứng và sáng tạo. Đổi mới tư duy phát triển là yêu cầu xuyên suốt và liên tục, không phải là nhiệm vụ nhất thời, đặc biệt trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu phát triển nhanh, bền vững trên nền tảng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” - ông Trần Ngọc Đường nhấn mạnh.

Góp ý cụ thể vào mục III: “Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước” - GS.TS Trần Ngọc Đường nhận định, Dự thảo mới nhấn mạnh những định hướng hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực mà chưa đề cập đến các tư duy xây dựng thể chế mới như “tư duy kiến tạo phát triển” lấy doanh nghiệp, người dân làm trung tâm, tư duy tách bạch rõ vai trò Nhà nước, thị trường, xã hội, tránh chồng chéo, can thiệp hành chính không cần thiết.

Ngoài ra, một số định hướng hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực mới cũng cần được bổ sung nhấn mạnh trong mục này như cần thiết lập hành lang pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đồng thời kiểm soát rủi ro như kinh tế số, xã hội số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, hoàn thiện thể chế tài chính xanh, kinh tế tuần hoàn; xây dựng thể chế điều hành thông minh, minh bạch và trách nhiệm giải trình; tiếp tục hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực trong Đảng và Nhà nước.

Ở mục V: “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”,  GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng phải đổi mới tư duy xem văn hóa là một quyền lực phát triển, là trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững. Cần cụ thể hóa tư duy đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho phát triển; đồng thời đổi mới tư duy về phát triển con người trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo, kinh tế số, biến đổi số của xã hội toàn cầu hóa.

Ông Trần Ngọc Đường cũng nhấn mạnh việc phải coi trọng năng lực sáng tạo, tư duy phản biện, kỹ năng số, tinh thần công dân toàn cầu và bản lĩnh văn hóa dân tộc trong việc xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Đặc biệt, dự thảo văn kiện cần bổ sung và nhấn mạnh hơn văn hóa trong Đảng và trong bộ máy Nhà nước, coi đây một nội dung xuyên suốt trong xây dựng Đảng, đạo đức công vụ và văn hóa chính trị.

Xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển, phục vụ người dân, doanh nghiệp

Góp ý tại mục XIII: “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, ông Trần Ngọc Đường nhận định, Nghị quyết 27-NQ/TW của Hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đề ra phương hướng và giải pháp khá hoàn thiện, nhưng trong điều kiện mới như chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức, hội nhập quốc tế sâu rộng đòi hỏi Dự thảo phải bổ sung thêm một số tư duy mới, tư duy phát triển.

“Nhà nước không chỉ là công cụ quản lý mà phải là “Nhà nước kiến tạo phát triển” phục vụ người dân, phục vụ doanh nghiệp. Cần khẳng định mạnh mẽ và bổ sung quan điểm, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo hướng kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân và thúc đẩy đổi mới sáng tạo” - GS.TS Trần Ngọc Đường kiến nghị.

Ông Trần Ngọc Đường cũng đề xuất bổ sung định hướng đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị Nhà nước, xây dựng nền hành chính công minh bạch, sử dụng công nghệ để đảm bảo công khai, minh bạch, dễ tiếp cận.

Cùng với đó, mở rộng hơn về tư duy bảo đảm quyền con người như một trụ cột của Nhà nước pháp quyền hiện đại theo hướng tăng cường thể chế bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, quyền công dân, phát huy vai trò giám sát phản biện xã hội, các quyền dân chủ trực tiếp của công dân.

Đối với mục XII: “Phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc” - GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng đây là một nội dung quan trọng thể hiện bản chất dân chủ của chế độ ta. Tuy nhiên, nếu đặt trong quan điểm “tiếp tục đổi mới tư duy phát triển” thì vẫn cần bổ sung điều chỉnh một số điểm để phù hợp hơn với yêu cầu phát triển bền vững, hiện đại và dân chủ sâu rộng hơn trong kỷ nguyên mới.

Từ nhận định trên, GS.TS Trần Ngọc Đường đề nghị, bổ sung quan điểm nhân dân không chỉ là người tham gia mà là chủ thể cùng với Nhà nước đồng kiến tạo thể chế, chính sách, pháp luật, đồng hành cùng Đảng và Nhà nước trong kiểm soát quyền lực, đồng hưởng lợi và đồng trách nhiệm.

“Cần khẳng định nhân dân là chủ thể tham gia vào toàn bộ quá trình phát triển. Phát huy vai trò chủ thể của nhân dân trong việc hoạch định, thực hiện, giám sát và hưởng thụ thành quả phát triển” - ông Trần Ngọc Đường nói và nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ số để người dân tham gia trực tiếp và thường xuyên vào quá trình ra quyết định, phản biện và giám sát.

Chủ nhiệm HĐTV về Dân chủ và pháp luật (UBTƯ MTTQ Việt Nam) cũng đề nghị, cần xây dựng cơ chế pháp lý để người dân, MTTQ và các tổ chức xã hội của nhân dân thực hiện một cách thực chất chức năng giám sát và phản biện xã hội. Mở rộng nội hàm của khái niệm đại đoàn kết không chỉ là về dân tộc, tôn giáo, vùng miền, trong nước và nước ngoài mà còn về giới, thế hệ, tầng lớp mới, doanh nhân, trí thức, người yếu thế.