Tinh gọn bộ máy, hạn chế chồng chéo khi không còn Hội đồng trường - Bài 2: Kỳ vọng tinh giản bộ máy, tập trung cho dạy và học

Thứ Sáu 03/10/2025 08:07 (GMT+7)

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị mở ra bước chuyển lớn trong quản trị giáo dục khi không tổ chức Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập, thực hiện mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu. Nhiều hiệu trưởng các trường mầm non, phổ thông coi đây là cơ hội tinh gọn bộ máy, xóa bỏ sự chồng chéo, tập trung cho dạy - học. Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm dân chủ, cơ chế giám sát hiệu quả và tránh lạm quyền khi quyền hạn tập trung vào người đứng đầu.

Hội đồng trường  không mang lại hiệu quả thực chất

Nhận được công văn hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) về việc không tổ chức Hội đồng trường (HĐT) trong các cơ sở giáo dục công lập theo Nghị quyết 71-NQ/TW, nhiều hiệu trưởng các trường mầm non, phổ thông đều đồng tình, coi đây là một quyết sách phù hợp với thực tiễn.

Theo quy định, HĐT là cơ quan đại diện tập thể, tham gia quyết định các vấn đề lớn của nhà trường, giám sát hoạt động của hiệu trưởng. Thế nhưng, thực tế nhiều năm qua cho thấy ở hầu hết các trường phổ thông, HĐT chưa phát huy được vai trò, thậm chí hoạt động mang tính hình thức.

Ông Lê Ngọc Phong – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Đinh Bộ Lĩnh (TPHCM) cho biết, thành phần HĐT hiện nay gồm cả đại diện chính quyền địa phương, ban phụ huynh. Trong các cuộc họp, phần lớn họ chỉ dừng lại ở việc lắng nghe, nắm bắt thông tin để báo cáo lại cấp trên, chứ ít khi có ý kiến thực chất gắn với điều hành hay quản trị nội bộ nhà trường. Vì vậy, các cuộc họp HĐT thường không mang lại hiệu quả thực chất.

“Với quy mô trường học hiện nay, chi bộ và chi ủy đã đủ sức lãnh đạo, giám sát toàn diện các nhiệm vụ chính trị, từ chuyên môn, tài chính đến quản lý đội ngũ. Hiệu trưởng trực tiếp thực hiện chủ trương, chính sách dưới sự chỉ đạo của chi bộ. Do đó, việc duy trì thêm một HĐT là không cần thiết, thậm chí dư thừa” - ông Phong nêu.

Ý kiến này cũng được nhiều cán bộ quản lý chia sẻ. Bà Lê Thị Dung – Hiệu trưởng Trường Mầm non xã Sủng Trà (Tuyên Quang) cho rằng, trong nhà trường đã có ban giám hiệu và các tổ chức đoàn thể hoạt động theo quy chế công khai, minh bạch, trách nhiệm phân công rõ ràng. Ngoài ra, giáo viên và cán bộ còn phải tham gia nhiều hội đồng, ban, tổ khác nên khối lượng công việc vốn đã rất nặng. “Trường có hơn 400 học sinh, chủ yếu là trẻ em đồng bào Mông. Giáo viên đã rất vất vả để vừa duy trì nền nếp, vừa nâng cao chất lượng nuôi dạy trẻ. Do đó, việc tinh gọn bộ máy, bỏ bớt những hội đồng hoạt động hình thức sẽ giúp giảm tải áp lực, tạo điều kiện tập trung nhiều hơn cho chuyên môn” - bà Dung chia sẻ.

Đề cao vai trò người đứng đầu trong quản trị nhà trường

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị không chỉ dừng lại ở việc bỏ HĐT mà còn đưa ra mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu – tức hiệu trưởng. Đây là điểm nhấn quan trọng trong đổi mới quản trị trường học, nhằm thống nhất đầu mối lãnh đạo, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả.

Bà Trần Thị Bích Hợp – Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng Trường THPT Đống Đa (Hà Nội) cho rằng, việc bí thư đồng thời là hiệu trưởng giúp mọi chỉ đạo thống nhất. Khi bộ máy gọn nhẹ, quá trình triển khai nhiệm vụ sẽ nhanh chóng, thuận lợi, trách nhiệm của người đứng đầu cũng được phân định rõ ràng hơn.

Với vai trò vừa là Bí thư chi bộ, vừa là Hiệu trưởng Trường Tiểu học Đinh Bộ Lĩnh, ông Lê Ngọc Phong nhìn nhận, mô hình “2 trong 1” này mang lại hiệu quả rất rõ. Khi cùng lúc đảm nhiệm cả hai cương vị, công tác lãnh đạo, chỉ đạo trở nên xuyên suốt, đồng bộ và trách nhiệm hơn. Hiệu trưởng trực tiếp nắm bắt tình hình, từ đó triển khai, chỉ đạo công việc một cách kịp thời, sâu sát và thống nhất.

Ông Phong chỉ rõ, nếu tách riêng hai vai trò, chẳng hạn hiệu trưởng điều hành còn bí thư lại là hiệu phó, rất dễ nảy sinh tình huống bất đồng trong quan điểm, quyết sách. Khi đó, những chỉ đạo của hiệu trưởng có thể không trùng khớp với định hướng của bí thư, gây khó khăn cho việc quản lý. Ngược lại, khi bí thư đồng thời là người đứng đầu nhà trường thì mọi quyết định đều đồng bộ, nhất quán, tạo sự thống nhất chung và nâng cao hiệu quả điều hành.

“Trong thực tế, mọi chủ trương lớn đều phải bàn bạc dân chủ, lấy ý kiến tập thể và thông qua chi bộ. Hiệu trưởng đồng thời là bí thư sẽ chịu trách nhiệm tổ chức, điều hành, đồng thời bảo đảm tính dân chủ trong quyết định. Vai trò của chi bộ trong trường học sẽ thực hiện hiệu quả hơn so với hội đồng trường trước đây” - ông Phong nhấn mạnh.

Tinh gọn bộ máy nhưng phải đi cùng cơ chế giám sát

Khi nhất thể hóa chức danh bí thư cấp ủy và người đứng đầu, quyền hạn và trách nhiệm sẽ tập trung vào hiệu trưởng. Điều này đồng nghĩa với việc yêu cầu về năng lực quản trị, bản lĩnh và trách nhiệm của hiệu trưởng sẽ cao hơn trước. Tuy nhiên để tránh tình trạng người đứng đầu quyết định một chiều thì vai trò giám sát cần được phát huy mạnh mẽ.

Bà Trần Thị Bích Hợp nhấn mạnh: “Hiệu trưởng kiêm bí thư vẫn phải lấy ý kiến tập thể, mọi quyết sách lớn cần bàn bạc dân chủ trong chi bộ và thông qua các tổ chức đoàn thể. Giáo viên, Ban chấp hành Công đoàn, Đoàn Thanh niên… vừa là lực lượng thực hiện, vừa là những kênh giám sát quan trọng. Chỉ khi đó, mô hình này mới vừa bảo đảm đồng bộ, vừa giữ được dân chủ trong hoạt động của nhà trường”.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Liên – Hiệu trưởng Trường THCS Văn Yên (Hà Nội) cho rằng, việc bỏ HĐT trong các trường công lập là một chủ trương hợp lý, giúp tránh chồng chéo về tổ chức, tinh giản bộ máy và phù hợp với tinh thần cải cách hiện nay. Khi đó, trách nhiệm của hiệu trưởng sẽ trở nên rõ ràng hơn, buộc phải phát huy tối đa năng lực quản lý, điều hành và chịu trách nhiệm trực tiếp trước cấp trên cũng như tập thể giáo viên, học sinh, phụ huynh.

Tuy vậy, bà Liên nhấn mạnh, để mô hình này thực sự hiệu quả, cần thiết phải có cơ chế giám sát và phản biện phù hợp, bảo đảm dân chủ trong nhà trường. Cơ chế đó có thể thực hiện thông qua Ban Thanh tra nhân dân, Công đoàn hoặc sự tham gia thực chất hơn của đại diện phụ huynh và giáo viên trong các hoạt động góp ý, kiểm tra. Như vậy, vừa đạt mục tiêu tinh gọn bộ máy, vừa giữ được sự công khai, minh bạch và dân chủ trong mọi hoạt động.

Tinh giản bộ máy không phải để tập trung quyền lực, mà để tập trung trách nhiệm. Khi bỏ HĐT, cơ chế giám sát và phản biện trong nhà trường càng phải được phát huy mạnh mẽ để bảo đảm dân chủ, công khai và minh bạch. TS Hoàng Ngọc Vinh – nguyên Vụ trưởng Vụ giáo dục Chuyên nghiệp (Bộ GDĐT) cho rằng, thực tế, nhiều HĐT hiện nay tồn tại hình thức, thiếu vai trò, gây chồng chéo quyền lực với Đảng ủy và Ban giám hiệu. Việc bỏ HĐT có thể làm gọn bộ máy, rõ trách nhiệm. Nhưng đi cùng với đó, cần thiết kế ngay các cơ chế giám sát thay thế, để tránh rơi vào hành chính hóa và tập trung quyền lực tuyệt đối.

(Còn nữa)