Trước hết, nói về Đảng...

Ông Phạm Thế Duyệt. Ảnh: Hoàng Long.

PV:Thưa ông, nói về Di chúc Bác Hồ, sau nhiều năm giữ trọng trách cao trong Đảng, điều ông chiêm nghiệm nhất là gì?

Ông Phạm Thế Duyệt: Đọc Di chúc Bác Hồ phải thấy ý tứ sâu xa của Bác. Trong lúc kháng chiến chống Mỹ còn đang gian khổ, ác liệt, Bác để lại cho Đảng, cho dân một bản Di chúc theo trình tự tư duy trong mọi vấn đề đúng cả cho lúc bấy giờ, đúng cả cho khi đã hoàn thành nhiệm vụ cách mạng là giải phóng dân tộc. Bác đưa vấn đề quan trọng nhất, hệ trọng nhất đối với chế độ lên đầu tiên, là về Đảng cầm quyền.

Lời đầu tiên Bác viết: Trước hết nói về Đảng...

Thưa ông, để hiểu hết ý nghĩa của điều này phải được đặt trong bối cảnh của đất nước lúc ấy?

- Lúc ấy chiến tranh chống Mỹ đang rất gay go quyết liệt, nhưng mở đầu Di chúc Bác không nói đến chống Mỹ trước. Trước hết nói về Đảng, về Đoàn kết trong Đảng, rồi thứ hai nói về thế hệ thanh niên, rất thiết thực, bởi vì đó là rường cột, là tương lai đất nước. Rồi nói về Nhân dân, thứ tư mới nói về kháng chiến chống Mỹ, Bác đã tin rằng nhân dân ta như vậy thì chống Mỹ nhất định hoàn thành. Thứ 5 nói về đoàn kết quốc tế. Thứ 6 mới nói về việc riêng.

Trình tự ấy nói về một con người vĩ đại, nghĩ đến dân như thế nào? nghĩ đến Đảng như thế nào? nghĩ đến đất nước như thế nào? Khi Bác nói về thanh niên là Bác nói về việc tiếp nối, Người tin tưởng hoàn toàn vào thanh niên nhưng không thể không quan tâm đến trồng cây trồng người, quan tâm đến giáo dục cho đời sau.

Hay khi Bác nói về nhân dân lao động là lực lượng lớn, dốc sức cho cách mạng, tin tưởng ở Đảng, chịu đựng gian khổ. Nhưng mong làm sao giải phóng đất nước thì nhân dân phải có cuộc sống dân chủ giàu mạnh, được no ấm hạnh phúc.Ý tứ của Bác giản dị nhưng lại sâu xa.

Bác tin cách mạng thành công nhưng không tự phụ chủ quan mà nhìn ra những nguy cơ, nếu không chỉnh đốn Đảng tốt thì sẽ không thể giữ gìn được thành quả cách mạng và đưa đất nước phát triển được.

Thưa ông, như ông vừa nói, theo tinh thần Di chúc, từ rất sớm, Bác đã nhìn ra nguy cơ của đoàn kết trong Đảng và đặt vấn đề chỉnh đốn Đảng như là vấn đề quan trọng nhất. Ông có suy ngẫm gì về những điều này?

- Vấn đề đoàn kết trong Đảng được Bác nhắc từ rất sớm, Đảng cầm quyền phải coi sự đoàn kết trong Đảng là con ngươi của mắt mình. Từ lúc ít ai nhắc đến sự chia rẽ trong Đảng thì Bác đã dạy, đã nhắc. Và chúng ta thấy rõ ràng những năm qua ở nơi này nơi khác, lúc này lúc khác, sự đoàn kết trong Đảng đã không được tốt. Cái đó không phải là đa số nhưng không phải là không có. Phải có đoàn kết thì mới phát huy được nhân dân, không phát huy được nhân dân thì không làm được gì.

Bác nhấn mạnh về Đoàn kết trong Đảng, muốn đoàn kết thì phải phê bình, tự phê bình. 50 năm qua, đối chiếu lại chúng ta thấy thế nào? Có đoàn kết không, từ trên xuống dưới? Đoàn kết trong nội bộ Đảng, trong hệ thống chính trị và đoàn kết trong các tầng lớp nhân dân. Đấy là những vấn đề tôi luôn luôn suy nghĩ.

Không phải tôi xem nhẹ cấp dưới, nhưng muốn có đoàn kết thì nhân dân nhìn vào sự đoàn kết ở cấp cao, người ta nhìn vào những tấm gương ở bên trên. Thì phải nói thật là về việc này xã hội có phân tâm đấy. Một Đảng, vốn đã từng được tự hào, vốn đã được nhân dân gọi là Đảng ta. Nhưng bây giờ Đảng còn thiêng liêng như thế không? Đó là điều làm những người như tôi rất suy nghĩ.Càng suy nghĩ về Di chúc của Bác lại càng thấm thía hơn.

Thực tế là vào lúc Bác viết Di chúc, những năm chiến tranh chống Mỹ uy tín của Đảng đối với nhân dân lúc ấy rất lớn, nhân dân gần như tuyệt đối tin tưởng vào Đảng, thế mà Bác vẫn nhìn ra, vẫn coi việc xây dựng chỉnh đốn Đảng là quan trọng bậc nhất.

50 năm qua, ông đánh giá thế nào về việc chúng ta thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

- Khẩu hiệu, Nghị quyết của Đảng thì đúng là vẫn theo đường lối của Bác: Phấn đấu cho “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Điều đó vẫn là tư tưởng của Bác, hoài bão của Bác. Nhưng trong quá trình phấn đấu của mình chúng ta đã có nhiều điều không làm được như lời Bác dạy. Rõ ràng chúng ta đã vấp váp, vấp vào chủ nghĩa cá nhân trong Đảng, đã có sự suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống. Nói một cách thẳng thắn là dù trong Di chúc vào lúc nhân dân tuyệt đối tin tưởng vào Đảng, Người đã thấy chỉnh đốn Đảng là quan trọng bậc nhất thì chúng ta sau này đã có lúc làm công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng rất chậm. Thực hiện Di chúc Bác Hồ phải bằng hành động, nói nhiều làm ít là có lỗi với Bác.

Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thưa ông, trong việc tham gia xây dựng chỉnh đốn Đảng theo Di chúc Bác Hồ, nên được hiểu như thế nào?

- Một đảng cầm quyền không cẩn thận thì dễ mất dân chủ, dễ kiêu ngạo xa dân nhưng không phải không làm được nếu biết phát huy dân chủ của nhân dân. Cái này tôi nói nhiều rồi, phát huy vai trò của Mặt trận, phát huy vai trò của các tổ chức thành viên trong Mặt trận.

Bây giờ nhân dân không trông vào lời nói mà trông vào hành động. Chế độ một đảng cầm quyền nhưng Đảng lãnh đạo tổ chức ra Mặt trận. Không có công bằng nào bằng đánh giá của dân.

Mặt trận phải giúp cho Đảng, lãnh đạo thấy được những điều toàn dân mong muốn. Không bàn đến việc vị thế Mặt trận cao hay thấp nhưng Mặt trận là đại diện cho quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, thể hiện được tiếng nói đầy đủ nhất của các tầng lớp nhân dân. Chú ý những vấn đề mà dân cần, dân quan tâm thì Mặt trận phải làm tốt khâu giám sát và phản biện xã hội. Mặt trận phải có tiếng nói sát thực, phản ánh được tiếng nói của dân. Mặt trận phải nói trên tinh thần xây dựng.

Suy nghĩ từ góc độ của người đã từng làm Mặt trận thì tôi coi việc này rất quan trọng để phát huy dân chủ trong dân, giúp cho Đảng thực hiện xây dựng chỉnh đốn Đảng thiết thực. Xây dựng khối Đại đoàn kết dân tộc bao giờ cũng quan trọng, trong tình hình hiện nay lại càngquan trọng, như trong Di chúc Bác Hồ đã viết, đoàn kết trước hết trong Đảng, rồi đoàn kết trong toàn dân.Chỉ có đoàn kết mới đủ sức vượt lên và đối phó với những phức tạp của tình hình hiện nay.

Soi vào Di chúc Bác Hồ, ông đánh giá thế nào về công cuộc chống tham nhũng tiêu cực, xây dựng chỉnh đốn Đảng hiện nay?

-Việc xây dựng chỉnh đốn Đảng đang được các đồng chí đương nhiệm thực hiện, tôi đánh giá là rất tốt. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đâu cũng sôi nổi một không khí rất phấn chấn, tin cậy trong nhân dân, trong toàn Đảng trước quyết tâm của các đồng chí lãnh đạo cấp cao. Nhưng chúng ta thử suy nghĩ xem, trước khi các sự việc tiêu cực, tham nhũng được phát hiện thì ở đâu cũng nghe báo cáo là tốt. Sự thực thì thế nào?

Nói về chống tham nhũng tiêu cực, muốn có phong trào thì phải từ dưới thực hiện lên. Phong trào đánh giá có hay không, tốt hay xấu, cao hay thấp phải thể hiện ở hành động. Chủ trương có rồi, hành động thế nào. Cái được, cái rất mừng là nhân dân, qua các vụ việc đã được xử lý đã xuất hiện tâm trạng phấn chấn, người dân tin, và mong làm tiếp, làm tốt hơn nữa.Cấp cao đã đưa ra chủ trương thì các cấp trực tiếp phải hành động.Tổng Bí thư, Bộ Chính trị đã phát động mà tỉnh nào, ngành nào cũng hưởng ứng quyết liệt thì ra việc ngay. Hành động quan trọng lắm.Đừng để chỉ có cấp trên quyết tâm.

Ở cấp chiến lược, theo tôi, 2 năm nữa lại đến đại hội nhiệm kỳ của Đảng, nếu không có cách đánh giá đúng và sớm, không rà soát kỹ, phát hiện sớm cán bộ hư hỏng, thoái hóa biến chất thì xây dựng chỉnh đốn Đảng vẫn chưa thực chất được. Đất nước đang hội nhập, kinh tế phát triển đi lên, thế là tốt rồi. Nhưng tôi băn khoăn trăn trở, làm thế nào để dân khen, dân tin Đảng nhiều hơn thì mới yên tâm được. Đại hội tới công cuộc xây dựng chỉnh đốn Đảng có ý nghĩa quan trọng.

Trước khi Bác đi xa, trong lúc còn chiến tranh gian khổ, Di chúc của Bác nhấn mạnh rất đậm đến việc phải quan tâm xây dựng chỉnh đốn Đảng. Người là lãnh tụ có tầm nhìn, dự báo được vấn đề. Bác dặn giữ gìn đoàn kết, giữ gìn phẩm chất đạo đức tư cách người Đảng viên, đi trước thiên hạ, lo sau thiên hạ... Bản Di chúc ấy thể hiện một tinh thần cách mạng triệt để trong tình hình mới. Bây giờ chúng ta làm được đúng Di chúc của Người thì quả thực vĩ đại lắm. Tôi nghĩ nhiều đến điều đó.

Xin trân trọng cảm ơn ông!