Ưu tiên đào tạo nhân lực AI ứng dụng – dùng AI để tạo ra năng suất

Ngày 29/11, Tập đoàn Aptech Ấn Độ tổ chức hội thảo Aptech talk: “Rỗng não AI: Hiện tượng – Hệ lụy – Giải pháp 3T”. Tại sự kiện các chuyên gia đã lần đầu chia sẻ những thông tin về “Rỗng não AI”, phân tích hệ lụy sâu rộng và công bố giải pháp 3T. Từ đó, đưa ra chiến lược phát triển AI phù hợp cho Việt Nam và vai trò của giáo dục trong việc giúp thế hệ trẻ vừa khai thác sức mạnh AI, vừa nâng cao tư duy và năng lực thực sự nhờ AI.

Theo bà Rakhee Das – Tiến sĩ Đại học Amity, chuyên gia AI quốc tế, trí tuệ nhân tạo đang bước vào giai đoạn bùng nổ chưa từng có, tạo nên những thay đổi sâu rộng trên toàn cầu.

Bà Rakhee Das cho biết, chỉ trong vòng một năm, số lượng ứng dụng AI đã tăng hơn 400%, mỗi tháng có khoảng 1.000 công cụ mới ra đời. Đến năm 2025, mức đầu tư của các tập đoàn quốc tế vào AI dự kiến vượt mốc 200 tỷ USD. 

“AI không còn là câu chuyện của tương lai. AI đang hiện diện ngay lúc này và làm thay đổi mọi lĩnh vực – từ giáo dục, y tế, tài chính, truyền thông cho tới thị trường lao động”, bà Rakhee Das nhấn mạnh.

Tuy nhiên, song hành với cơ hội lớn là những vấn đề rất đáng lo ngại. Theo Tiến sĩ Rakhee Das, có 2 nguy cơ cơ rõ rệt nhất hiện nay, thứ nhất, là tình trạng “rỗng não AI” – khi học sinh, sinh viên sử dụng AI để có câu trả lời nhưng lại không hiểu bản chất kiến thức. Điều này khiến năng lực tư duy phản biện suy giảm, kiến thức nền tảng bị hổng và kỹ năng giải quyết vấn đề gần như biến mất. 

Thách thức thứ hai, đến từ việc một số quốc gia “lao vào” cuộc đua xây dựng mô hình AI khổng lồ như ChatGPT.Tiến sĩ Rakhee chỉ ra rằng đây là cuộc chơi đòi hỏi nguồn lực cực lớn: hàng tỷ USD, hàng nghìn kỹ sư và 5–7 năm phát triển – chưa kể hạ tầng trung tâm dữ liệu đồ sộ. 

Trước những bài toán trên, chuyên gia cũng đưa lời giải cho Việt Nam, đó là con đường thông minh và hiệu quả nhất để chúng ta phát triển AI không phải nằm ở việc xây dựng những mô hình khổng lồ, mà là xây dựng lực lượng nhân sự có kỹ năng AI thực sự.

Bà Rakhee Das nhấn mạnh Việt Nam đang có một “cơ hội vàng” khi các doanh nghiệp (DN) lớn mở rộng trung tâm AI, chính phủ tăng tốc chiến lược quốc gia về AI, và chuyển đổi số đang lan tỏa mạnh mẽ trong mọi ngành. 

“5–10 năm tới sẽ là thời kỳ bùng nổ cơ hội phát triển AI tại Việt Nam và chính những người trẻ Việt Nam sẽ là lực lượng dẫn dắt tương lai đó. Giới trẻ Việt Nam nên sử dụng AI một cách tự tin và có trách nhiệm”, chuyên gia chia sẻ.

Đánh giá về chiến lược AI phù hợp với Việt Nam ông Nguyễn Quang Tuấn – Chuyên gia AI nhận định với một nền kinh tế đang phát triển và nguồn lực có hạn, việc Việt Nam chạy theo cuộc đua huấn luyện mô hình AI như GPT, Claude hay Grok là không khả thi. 

Theo kinh nghiệm thực tế tại DN, ông Tuấn nhận thấy việc tập trung vào ứng dụng cho phép AI tạo ra giá trị kinh tế nhanh chóng và trực tiếp, thay vì dàn trải vào phát triển mô hình không tạo ra tác động rõ ràng.Vì vậy, Việt Nam cần ưu tiên đào tạo nhân lực AI ứng dụng – những người biết dùng AI để tạo ra năng suất.

Ông Tuấn cũng bày tỏ, nếu Việt Nam lựa chọn sai hướng, ví dụ lao vào cuộc đua mô hình lớn, đầu tư không có trọng tâm hoặc đào tạo nhân lực không phù hợp – thì hậu quả sẽ là sự lãng phí lớn về nguồn lực và một thế hệ trẻ không đủ năng lực đáp ứng nhu cầu thị trường.

Ở góc độ khác ông Chu Tuấn Anh – Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech tại Việt Nam cho biết, việc khai thác cơ hội từ các AI đang được lạm dụng quá mức. Hệ quả là nhiều người lái xe nhưng không nhớ nổi đường đi quen thuộc; nhân viên quảng cáo lúng túng khi phải viết một đoạn nội dung đơn giản; lập trình viên không thể tự mình viết vài dòng lệnh tìm kiếm cơ bản; thậm chí cuối ngày, không ít người không thể nhớ lại cách họ vừa giải quyết công việc. Đây chính là thực trạng lạm dụng quá mức vào AI.

Theo ông, đó không còn là những hiện tượng rời rạc mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động. Giới chuyên môn gọi đây là “Suy giảm nhận thức do AI”, hay còn gọi ngắn gọn là “Rỗng não AI”.

Ông Chu Tuấn Anh nhấn mạnh, nếu không kiểm soát, “rỗng não AI” sẽ để lại hệ lụy sâu rộng.Ở cấp độ cá nhân, nhiều người có nguy cơ mất việc trong 1–3 năm tới, rơi vào trạng thái trầm cảm, đánh mất sự tự tin. Ở cấp độ quốc gia, hệ quả còn nặng nề hơn khi chất lượng lực lượng lao động suy giảm khi  xuất hiện một thế hệ “biết dùng AI nhưng không biết làm gì”.

 “AI là công cụ hỗ trợ, không phải người thầy. Người dùng cần hiểu rõ ranh giới đó và có cách khai thác AI đúng mục đích”, ông Chu Tuấn Anh nhấn mạnh.