Vỉa hè và sinh kế

Theo Sở Giao thông vận tải TPHCM, việc cho thuê lòng đường vỉa hè không những nâng cao trách nhiệm của người dân mà còn để người dân có nghĩa vụ đóng góp một phần chi phí cho ngân sách; hỗ trợ duy tu, sửa chữa đường sá, vệ sinh môi trường, tăng mỹ quan đô thị. Về mức thu phí, sẽ tính theo giá đất bình quân của từng khu vực tại thành phố (bao gồm 5 khu vực). Nguồn thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè được nộp toàn bộ vào ngân sách nhằm mục đích duy tu, sửa chữa đường sá.

Dự kiến, số phí thu được là 1.552 tỷ đồng/năm, một con số không nhỏ. Đơn vị giao nhiệm vụ thu phí là Sở Giao thông vận tải TPHCM và UBND các quận huyện, TP Thủ Đức.

Theo dự thảo đề án, TPHCM được chia thành 5 khu vực để tính mức thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè. Khu vực 1 (gồm các quận 1,3,4,5,10, quận Phú Nhuận, khu A - khu đô thị mới Nam thành phố, Khu đô thị mới Thủ Thiêm), mức thu sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố cho các hoạt động (trừ trông giữ xe) là 100.000đ/m2/tháng với các tuyến đường trung tâm và 50.000đ/m2/tháng với các tuyến đường còn lại. Mức thu để trông giữ xe là từ 350.000 đồng/m2/tháng với các tuyến đường trung tâm và 180.000đ/m2/tháng với các tuyến đường còn lại.

Khu vực 2 (quận 2 cũ, quận 6, 7, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Bình Tân), mức thu (trừ trông, giữ xe) là 30.000 đồng/m2/tháng với tuyến đường trung tâm và 20.000đ/m2/tháng với các tuyến đường còn lại. Mức thu phí vỉa hè, lòng đường để trông giữ xe từ 100.000 đồng/m2/tháng với các tuyến đường trung tâm và 70.000đ/m2/tháng với các tuyến đường còn lại.

Khu vực 3 (các quận 9, Thủ Đức cũ, quận 8, quận 12, Tân Phú, Gò Vấp) và khu vực 4 (huyện Hóc Môn, Bình Chánh, Củ Chi, Nhà Bè) mức thu (trừ trông, giữ xe) là 20.000đ/m2/tháng. Mức thu sử dụng tạm thời lòng đường để trông giữ xe ô tô, xe máy, xe mô tô và xe đạp; hè phố để trông giữ xe xe máy, xe mô tô và xe đạp là 60.000đ/m2/tháng.

Khu vực 5 (huyện Cần Giờ) mức thu là 20.000đ/m2/tháng và mức thu phí vỉa hè, lòng đường để trông giữ xe là 50.000 đồng/m2/tháng.

Việc tiến hành thu phí sử dụng tạm thời lòng đường vỉa hè nhận được nhiều đồng thuận. Sẽ chấm dứt các đợt ra quân giành lại vỉa hè tại các thành phố lớn. Nói như đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, ông đã nhiều lần kỳ vọng vào việc quyết tâm giành lại vỉa hè nhưng tình hình không cải thiện, “đầu voi, đuôi chuột” tạo tiền lệ không tốt. Về nguyên nhân thất bại của những lần ra quân "lấy lại vỉa hè", ông Hòa cho rằng do 3 “thiếu” chính, đó là: thiếu quyết tâm của chính quyền; thiếu chấp hành của người dân và thiếu tính toán trong vấn đề an sinh xã hội khi người dân không còn được buôn bán ở vỉa hè.

"Có những gánh hàng vỉa hè nuôi sống cả gia đình, cho nên việc tổ chức thực hiện không nên quá cực đoan, phải quy định rõ. Nếu được sử dụng vỉa hè thì tôi nghĩ phải thông qua đấu giá, không phải vì quen biết, tư lợi mà làm không đúng quy định" - ông Hòa nói.

Còn theo kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm thì sở dĩ như vậy là do cơ quan chức năng địa phương làm chưa tốt việc lập lại trật tự vỉa hè, trước hết là do việc thiếu giám sát, xử lý thường xuyên. Bên cạnh đó “kinh tế vỉa hè” ở thành thị là vấn đề lớn nhưng lại chưa được nhận thức đầy đủ và quan tâm giải quyết.

Trở lại với dự kiến thu phí việc sử dụng tạm thời vỉa hè lòng đường ở TPHCM, hóa ra vỉa hè không chỉ là vỉa hè mà còn là sinh kế của rất nhiều người dân. Nếu như họ đã “thuê” vỉa hè thì ắt hẳn sẽ bảo quản tốt diện tích ấy vì đó là nơi làm ăn hằng ngày. Nhìn lại con số dự tính của TPHCM sẽ thu được hơn 1.500 tỷ đồng về việc này, mới thấy đó là con số rất lớn mà trước đây “trôi nổi” những đâu không ai biết.

Tuy nhiên, rất quan trọng là thực hiện thu phí tạm sử dụng lòng đường vỉa hè thì mức phí phải được người dân đồng thuận và nhất là nguồn tiền đó phải được tái đầu tư nâng cấp vỉa hè lòng đường. Nếu làm được thì sẽ không còn những đợt ra quân “giành lại vỉa hè” rầm rộ mà không hiệu quả. Ví dụ như đợt ra quân sáng ngày 20/6/2023, UBND quận 7 (TPHCM) huy động hơn 1000 người ra quân dẹp nạn lấn chiếm lòng đường, vỉa hè. “Đoàn quân” diễu hành khoảng 17km qua nhiều tuyến đường trên địa bàn để tuyên truyền và xử lý các trường hợp vi phạm lấn chiếm lòng đường, vỉa hè. Nhưng rồi, “vẫn như cũ”.