Vòng luẩn quẩn di cư ở Bồ Đào Nha

Hai thái cực

Để tìm kiếm một cuộc sống thoải mái hơn, nữ thợ mộc 50 tuổi Andreia Costa đã chuyển từ Brazil đến Bồ Đào Nha vào năm 2022, nhưng chỉ trong vòng vài tháng, hy vọng của cô đã tan thành mây khói vì cuộc khủng hoảng nhà ở của Bồ Đào Nha khiến cô không đủ khả năng chi trả cho chỗ ở và buộc phải sống tạm bợ trong lều bạt.

Tại một địa điểm ở ngoại ô Thủ đô Lisbon, Costa đã gặp những người di cư khác và một số người dân địa phương, những người không đủ khả năng chi trả chi phí nhà ở tại một thành phố có giá thuê nhà tăng vọt 94% kể từ năm 2015 và giá nhà tăng 186%, theo các chuyên gia dữ liệu nhà ở Confidencial Imobiliario.

Trong khi đó, Bồ Đào Nha vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất Tây Âu với mức lương trung bình thấp nhất trong khu vực. Cuộc khủng hoảng nhà ở bắt nguồn từ tình trạng thiếu nhà ở giá rẻ, trầm trọng hơn khi những người nước ngoài giàu có đến đây do bị thu hút bởi quyền cư trú gắn liền với đầu tư bất động sản và các khoản thuế giảm do nhà nước cung cấp trong một số năm.

Sự bùng nổ du lịch đã làm gia tăng đột biến các kỳ nghỉ ngắn hạn, khiến thị trường nhà ở càng thêm khó khăn.

Chị Costa đến Bồ Đào Nha hoàn toàn hợp pháp với 600 euro và chỉ có thể tìm được công việc dọn dẹp với mức lương tối thiểu khi đó là 760 euro 1 tháng. Trong khi đó, tiền thuê nhà đã là 400 euro 1 tháng cho một căn phòng nhỏ. “Tôi không đáng phải trả hơn 50% tiền lương của mình cho 1 căn phòng. Việc thuê nhà thực sự làm cuộc sống của mọi người nghẹt thở” - chị Costa nói.

Theo Đài quan sát di cư Bồ Đào Nha (OM), những người di cư đặc biệt dễ bị tổn thương trong cuộc khủng hoảng nhà ở, vì họ thường chỉ có khả năng tìm được những công việc bấp bênh với mức lương thấp.

Số người nước ngoài ở Bồ Đào Nha đạt hơn 1 triệu vào năm 2023, tăng gấp đôi so với con số 480.000 của năm 2018. Dừ người Brazil tạo nên cộng đồng di cư lớn nhất nhưng ngày càng có nhiều người đến từ Đông Nam Á để làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, khách sạn, dịch vụ gọi xe hoặc giao hàng.

“Có 2 thái cực: những người di cư được gọi là nghèo và một cuộc di cư ‘giàu có’ của các nhà đầu tư, người về hưu và các chuyên gia có trình độ cao. Mô hình phát triển tập trung nhiều vào bất động sản và du lịch ở Bồ Đào Nha đang gây ra sự bùng nổ về giá nhà, tác động đến tất cả mọi người” - nhà nghiên cứu nhà ở Simone Tulumello, cho biết.

Nhà nghiên cứu Marina Carreiras cho biết, những người di cư thường phải đối mặt với sự phân biệt đối xử trong việc tiếp cận nhà ở và có ít thông tin hơn về cách tìm kiếm sự hỗ trợ. Ngay cả những người nói tiếng Bồ Đào Nha, chẳng hạn như người Brazil, cũng phải đối mặt với sự phân biệt đối xử do giọng nói của họ.

Dữ liệu của OM cho thấy, 19% người dân ngoài Liên minh châu Âu ở Bồ Đào Nha sống trong những nơi ở quá đông đúc so với khoảng 8% người Bồ Đào Nha, trong đó, người dân từ các quốc gia như Nepal và Bangladesh chịu ảnh hưởng đặc biệt.

“Người nước ngoài có thu nhập thấp phải sống trong điều kiện quá đông đúc để có thể có 1 căn nhà” - Giám đốc OM Catarina Reis de Oliveira cho biết, đồng thời lưu ý thêm rằng, nhiều người thậm chí phải thuê giường để nghỉ ngơi trong vài giờ.

Tập trung vào chính sách mới

Nhà nghiên cứu Tulumello kêu gọi Chính phủ Bồ Đào Nha kiểm soát tiền thuê nhà và xây thêm nhiều nhà ở xã hội hơn, đồng thời chấm dứt nhu cầu về người bảo lãnh hoặc các khoản thanh toán trước.

Tháng 6 vừa qua, Chính phủ Bồ Đào Nha đã công bố một kế hoạch mới, thắt chặt một số quy tắc di cư. Theo đó, chính phủ đã cấm một cơ chế được sử dụng rộng rãi có tên là “biểu hiện lợi ích”, trong nhiều năm cho phép những người di cư không thuộc EU không có hợp đồng lao động chuyển đến Bồ Đào Nha và yêu cầu chứng nhận cư trú sau khi đã đóng an sinh xã hội trong một năm.

Một nguồn tin từ Cơ quan xử lý di cư của Bồ Đào Nha (AIMA) cho biết, hệ thống hiện hành đã khiến 400.000 người phải chờ đợi để được giải quyết tình trạng di cư.

“Với tình hình này, hàng trăm nghìn trường hợp đang chờ quyết định... thực sự đáng khinh bỉ theo quan điểm của con người” - nguồn tin cho biết, đồng thời lưu ý rằng, chính phủ đã đóng cửa đối với tình trạng di cư bất hợp pháp và sẽ đẩy nhanh quá trình cấp thị thực.

Chị Costa luôn giữ thái độ tích cực trong suốt những tháng sống trong lều và cuối cùng, chị đã tiết kiệm đủ tiền để mua một chiếc xe caravan (ô tô căn hộ di động) cũ. “Tôi không cần gì hơn không gian này để được hạnh phúc” - chị Costa hạnh phúc nói về chiếc xe.

“

Theo bà Oliveira - Giám đốc OM, sự bất an về tình trạng của mình có thể khiến những người di cư dễ bị tổn thương hơn. Bồ Đào Nha cũng đang có kế hoạch điều chỉnh chương trình thị thực vàng để cho phép những người nước ngoài giàu có đang tìm kiếm quyền cư trú đầu tư vào nhà ở giá rẻ cho người dân địa phương và người di cư.