Xôi trứng kiến

Xôi trứng kiến là món ăn đặc sản miền núi Tây Bắc.

Nếp nương là thành phần được dùng để chế biến nhiều món ăn quen thuộc. Nhưng linh hồn của món xôi này là trứng kiến. Trứng kiến làm nên hương vị đặc biệt cho món ăn, khiến cho hương vị của nó không lẫn vào đâu được. Vào khoảng tháng 2 hay tháng 3 âm lịch hàng năm, khi tiết trời sang xuân ấm áp là lúc loài kiến ở Mù Cang Chải sinh sôi và phát triển mạnh, cũng chính vì thế là thời điểm vàng để bà con có thể lấy trứng kiến về làm xôi.

Tại Yên Bái không phải bất kể loại kiến nào trên rừng cũng có thể lấy trứng và ăn có hương vị giống nhau được. Loại kiến lấy trứng tại đây có một tên gọi khác là con ngạt. Người dân nơi đây phân biệt rất giỏi họ chỉ cần nhìn thoáng qua một chút là có thể biết được đâu là tổ kiến cần được lấy.

Trứng kiến Yên Bái có tổ to bằng cả một chiếc mũ của một người con gái. Họ cầm tổ kiến đập cho kiến bên trong chạy hết ra ngoài sau đó dùng dao bổ đôi vỗ vào vỏ tổ kiến cho trứng kiến rơi ra ngoài. Tuy nhiên người dân vùng cao nơi đây không bao giờ lấy hết sạch trứng trong một tổ kiến họ thường để lại một phần để những đàn kiến ấy tiếp tục sinh sản vào mùa sau.

Làm trứng kiến lắm công phu. Những hạt trứng nhỏ li ti trong suốt được đãi nhẹ với nước ấm, để ráo rồi ướp với bột canh, hành khô và phi với mỡ cho tới lúc tỏa hương thơm lừng. Sau đó mới dùng một chiếc lá chuối ngự gói trứng kiến vào để mùi thơm của trứng lẫn với hương lá chuối, thử hỏi, trên đời còn thứ gì ngon hơn.

Trứng kiến sau khi ướp gia vị gói trong lá dong tươi nướng than để trứng chín mà không bị cháy. Khi xôi chín rắc trứng kiến vào rồi nhẹ tay đảo đều. Đĩa xôi đủ các màu tươi sáng như màu của vùng núi rừng Tây Bắc.

Xôi nếp vụ mới thơm dẻo lạ lùng, những hạt trứng kiến vỡ lép bép nho nhỏ trong miệng tỏa ra một mùi hương thơm dịu, cay cay, cứ dâng lên một niềm hưng phấn lạ kỳ, rồi chợt ùa đến vị ngọt bùi ngầy ngậy chưa từng được trải nghiệm.

Cách thưởng thức món xôi trứng kiến Mù Cang Chải đúng vị đó chính là dùng tay nhúm lấy một miếng xôi và cho vào miệng sẽ cảm nhận được những tiếng lép bép của trứng kiến không khỏi làm bạn xuýt xoa bởi vị ngon thơm của xôi nếp, vị bùi bùi, béo béo, ngậy ngậy của trứng kiến. Tất cả hòa quyện một cách hoàn hảo khiến bạn sẽ vô cùng ngạc nhiên đấy.

Không phải trứng của loài kiến nào cũng có thể ăn được, bởi không phải loại trứng kiến nào cũng đủ to và đủ độ thơm bùi để chế biến món ăn. Người ta thường chọn trứng của loài kiến đen to làm tổ trên các cây cao trong rừng sâu.

Công cuộc lấy trứng kiến cũng rất gian nan và nguy hiểm. Để lấy trứng kiến ra khỏi tổ kiến, người dân tộc Tày dùng câu liêm hoặc que dài chọc thủng tổ kiến cho kiến rơi xuống, rồi đập vỡ tổ thành nhiều mảnh. Sau đó, cầm từng mảnh rũ nhẹ vào trong sàng rồi lọt xuống thúng. Trứng kiến và con kiến sẽ cùng rơi xuống thúng. Để tách kiến ra khỏi thúng, họ dùng các cành cây để cho kiến bám vào. Bao giờ kiến bám đầy cành thì họ sẽ vứt cành cây đi.