Áp thuế VAT 5% đối với mặt hàng phân bón: Người nông dân có được hưởng lợi?

Ý kiến trái chiều

Phân bón là vật tư quan trọng, chiếm tỷ trọng cao nhất trong giá thành trồng trọt. Nhằm hỗ trợ giá đầu vào cho nông dân, tháng 11/2014, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế (Luật số 71/2014/QH13), chuyển phân bón từ đối tượng chịu thuế VAT 5% sang đối tượng không chịu thuế.

Theo các chuyên gia, do không chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT), toàn bộ chi phí đầu vào không được khấu trừ, phải tính vào giá thành sản xuất. Hàng năm có khoảng 7- 8% chi phí sản xuất tăng thêm, kéo theo giá bán cuối cùng cho người nông dân cũng tăng tương ứng, điều này đi ngược lại mục đích ban đầu nhằm hỗ trợ giá phân bón cho người nông dân.

Số liệu thống kê của Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho thấy, từ năm 2015 khi thực hiện Luật Thuế số 71, giá thành phân đạm trong nước tăng 7,2 - 7,6%; phân DAP tăng 7,3 - 7,8%, phân supe lân tăng 6,5 - 6,8%; phân NPK và hữu cơ tăng 5,2 - 6,1%... so với những năm còn áp dụng VAT 5% đối với phân bón. Đồng thời, còn làm hạn chế sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng tiêu cực đến các dự án đầu tư sản xuất phân bón khiến các doanh nghiệp (DN) phân bón nội địa mất đi lợi thế cạnh tranh so với hàng nhập khẩu, vốn đã được khấu trừ thuế giá trị gia tăng khi sản xuất ở nước nhà.

Xuất phát từ thực tế trên, Chính phủ đang đề xuất đưa phân bón vào diện chịu thuế gia tăng mức 5%, thay vì miễn thuế GTGT trong những năm qua. Đây là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm rất lớn của cộng đồng, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, của nông dân trong cả nước.

TS Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) Việt Nam cho biết, hiện đang có 2 luồng ý kiến trái ngược nhau: đồng ý sửa đổi thuế giá trị gia tăng đối với mặt hàng phân bón. Luồng ý kiến thứ hai cho rằng, việc sửa đổi thuế GTGT sẽ chỉ có lợi cho DN còn nông dân thì sẽ chịu thiệt thòi.

Phân tích về vấn đề này, ông Ngọc cho rằng, khi thay đổi chính sách thuế GTGT sẽ tác động chủ yếu đến 3 đối tượng gồm: Nhà nước, DN và người sử dụng phân bón (nông dân). Tuy nhiên phân tích ở các khía cạnh khi tăng thuế 5% với phân bón thì cả “ba nhà” đều có lợi.

Ông Ngọc dẫn chứng, nông dân sẽ được hưởng lợi, bởi doanh nghiệp sản xuất phân bón được khấu trừ thuế đầu vào nên chi phí đầu tư giảm, giá thành sản xuất sẽ giảm đi, nên có thể sẽ giảm giá phân bón. Về phía DN có động lực đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới công nghệ, sản xuất các loại phân bón có hàm lượng kỹ thuật cao, thế hệ mới sẽ làm tăng năng suất và hiệu quả của sản xuất sẽ làm tăng suất cây trồng, cải thiện chất lượng sản phẩm do đó tăng hiệu quả công tác trồng trọt một cách bền vững. Góc độ Nhà nước thu được một khoản thuế từ mặt hàng phân bón nên có thêm điều kiện để tăng chi cho các hoạt động nghiên cứu khoa học... sẽ làm cho người nông dân tăng hiệu quả sản xuất trên đơn vị diện tích, tăng sự cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp trong nước.

Áp thuế là cần thiết

Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Đình Cư - Phó Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam chia sẻ, việc phân bón không được xếp vào các mặt hàng chịu thuế VAT khiến nhà sản xuất không được tính thuế, không phải nộp VAT đầu ra, đồng thời cũng không được khấu trừ VAT đầu vào. Do đó, giá bán sản phẩm phải gồm chi phí sản xuất bao gồm VAT đầu vào khiến chi phí sản xuất tăng.

“% VAT đầu vào càng lớn thì giá vốn hàng bán ra càng cao. Từ đó, không khuyến khích DN hạch toán phấn đấu giảm giá thành, đồng thời gây ra bất lợi trong cạnh tranh với hàng nhập khẩu về giá vốn hàng bán” - ông Cư lý giải đồng thời cho rằng, nếu không được áp thuế, người nông dân cũng phải mua sản phẩm phân bón không có VAT. Trường hợp là cơ sở sản xuất kê khai thuế thì không có VAT đầu vào được khấu trừ gây ra tăng chi phí sản xuất. Đối với ngân sách nhà nước cũng không có nguồn thu VAT từ sản phẩm sản xuất nội địa bán ra và từ hàng nhập khẩu, không có số thuế thực thu hình thành từ các khâu đầu vào của sản xuất phân bón.

Cho rằng việc áp thuế với phân bón ban đầu có thể khiến giá phân bón cao hơn, song theo TS Trần Thị Hồng Thủy - Dự án Tăng cường năng lực cạnh tranh khu vực tư nhân Việt Nam (USAID IPSC), khi DN được khấu trừ phần thuế này, sẽ có điều kiện giảm giá thành sản xuất, giảm giá bán.

“Kịch bản áp thuế GTGT 5% sẽ có thể dẫn đến thay đổi giá các sản phẩm phân bón. Trong đó, phân bón sản xuất trong nước sẽ có thêm lợi thế cạnh tranh về giá so với các sản phẩm nhập khẩu” - bà Thủy chia sẻ.

Theo Bộ NNPTNT, nhu cầu phân bón ở Việt Nam hiện nay vào khoảng 10,5 - 11 triệu tấn các loại. Trong đó: urea khoảng 1,6- 1,8 triệu tấn; DAP khoảng 0,9 đến 1 triệu tấn; SA 0,8 – 0,9 triệu tấn, Kali 0,9 – 1 triệu tấn, phân chứa lân các loại trên 1,2 triệu tấn, phân NPK khoảng 3,5- 4 triệu tấn... năm 2022 Việt Nam nhập khẩu 3.39 triệu tấn, trị giá 1,62 tỷ USD phân bón các loại; năm 2023 nhập khẩu 4,12 triệu tấn, trị giá 1,41 tỷ USD; 6 tháng đầu năm 2024 nhập khẩu 2,5 triệu tấn phân bón, kim ngạch hơn 838 triệu USD.