Bạn

Ảnh minh họa.

1- Những người bạn đầu đời:

Em bé say sưa trong giấc ngủ đầu đời trong vòng tay những người yêu dấu. Em đang hạnh phúc, mãn nguyện chúm chím nụ cười trong những ngày đầu tiên em được làm người. Trong sách Luân lý giáo khoa thư có một câu thơ rất hay phản ánh những phút giây hạnh phúc tuyệt vời ấy của em:

Giấc Xuân chợt tỉnh bồi hồi,

Kìa ai bế ẵm, kìa ai dỗ dành.

“Kìa ai bế ẵm, kìa ai dỗ dành” câu thơ ngắn gọn nhưng thật tài tình, thật chi tiết, thật đầy đủ, xúc tích, thật nhiều gợi mở.

Lúc em bé lọt lòng, cô đơn, yếu ớt, lẻ loi. Nhưng ngay lập tức, em được che chở, ấp ủ, bế ẵm, dỗ dành bởi những người yêu quý em.

Đó là: các bà, các cô, các chị nữ hộ sinh, trước đây gọi là bà đỡ, cô đỡ, bà mụ vườn.

Đó là: mẹ em, bố em, rồi ông bà, cô dì chú bác, anh chị ruột thịt với em.

Như vậy những người bạn đầu tiên của em bé là một danh sách rất dài, rất dễ thương mà chúng tôi đã kể trên.

Rồi em bé lớn dần, em biết lẫy, biết bò, rồi chập chững những bước đi đầu đời.

Em bé mỗi ngày lại thêm nhiều người bạn truyện trò, cùng bi bô, cùng cười với em.

Đó là: Những chị, những cô, những bác đón nhận em như những người bảo mẫu, người vú nuôi, gắn bó, thân thiết, vui buồn cùng em kể cả trong những lúc em trái gió, trở giời, sốt nóng, quấy khóc cả đêm. Cứ đặt xuống giường là khóc nên phải bế ẵm, ru ngủ suốt đêm cho em ngủ yên giấc.

Lớn nữa, em đi nhà trẻ, lớp mẫu giáo bé, lớp mẫu giáo lớn rồi vào lớp 1, chững chạc trong bộ đồng phục học sinh tiểu học.

Bạn em lúc này đã mở rộng. Bạn cùng lớp, bạn cùng trường, bạn cùng xóm làng, bạn cùng khu phố.

Em bé đón nhận những người bạn một cách tự nhiên, từ lúc chưa có ý thức đến lúc em có ý thức kết bạn, em sẽ thân với ai nhất, em sẽ yêu quý ai nhất.

Vậy trong thời kỳ này, mẹ em là người bạn quan trọng nhất, trung thành với em nhất. Mẹ suốt đời hy sinh vì em. Lúc còn nghèo chỉ có một cái chiếu, mẹ sẵn sàng nằm bên chiếu ướt, nhường nửa chiếu khô cho em nằm. Mẹ nói không thích ăn thịt, ăn cá chính là muốn nhường cho em phần thức ăn ít ỏi để em ăn no, chóng lớn.

Chao ôi, lòng mẹ bao la như thế, không biết em bé lúc trưởng thành có còn nhớ đến mẹ không.

Công cha như núi thái sơn,

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Cái công, cái nghĩa của 2 người bạn lớn ấy, đến nhiều năm sau em bé có còn nhớ không.

Đúng như một câu ngạn ngữ cổ của Nga đã viết: “Cha, mẹ và người vợ hiền mới chính là 3 người bạn tốt của ta” (On a 3 amis surs, son père, sa mère et sa femme fidèle).

2- Bạn trong đời sống hàng ngày và những danh ngôn về Bạn:

Con người ta từ khi biết làm người, tạm coi như lúc ta đi học lớp 1 đã có sự giao tiếp của tuổi ấu thơ. Tất nhiên ta phải có bạn học lớp 1 rồi bạn học phổ thông. Nếu giữ gìn phát triển tốt lớn lên vẫn thân nhau, vẫn đi lại quyến luyến gọi là bạn nối khố. Nếu ta kết bạn ở chiến trường gọi là bạn chiến đấu. Giờ nghỉ ta đi xả hơi một chút, gặp gỡ cùng uống, gọi là bạn rượu hay bạn nhậu. Nếu cứ kể ra như thế thì chẳng biết có giới hạn nào.

Tạm chia ra các loại: bạn thân, bạn cơ quan, bạn làm ăn, bạn hàng, bạn đường (ngắn ngày và dài ngày), bạn lòng (tiến tới thành bạn trăm năm hoặc anh đi đường anh, tôi đi đường tôi), bạn cùng nghề (đồng nghiệp)…

Nội dung các danh ngôn về tình bạn luôn chú trọng đến các nội dung sau:

- Phải thận trọng, suy đi nghĩ lại khi chọn bạn để giao du, để gửi gắm:

Délille đã nói rất đúng: “Bố mẹ là do số phận quy định, còn bạn bè là do lựa chọn mà nên” (Le sort fait des parents, le choix fait des amis).

Ngạn ngữ Nga dặn dò thận trọng: “Một người bạn không được thử thách thì chẳng khác gì hạt dẻ chưa được bóc vỏ” (Un ami non éprouvé est comme une noix non cassée). Mà hạt dẻ chưa bóc vỏ thì không biết trong ruột có thối không.

- Chỉ có những người bạn cũ, bạn nối khố mới là những người bạn tốt, bạn đáng tin cậy.

Ngạn ngữ Pháp viết: “Chỉ có bạn cũ và đồng tiền vàng ê cu cũ mới thật sự đáng giá” (Les vieux amis et les vieux écus sont les meilleurs) hoặc: “Một người bạn mới chẳng khác gì rượu vang mới” (Un nouvel ami est comme le vin nouveau). Mà rượu vang mới thì uống có khác gì uống si rô rẻ tiền.

Nhà hiền triết Aristốt dạy rất cụ thể: “Người ta chỉ biết ai thật sự là bạn mình sau khi đã cùng ăn nhiều muối với họ” (On ne connait son ami qu’après avoir manger avec lui beaucoup de sel). Ý muốn nói: đã cùng nhau chịu nhiều cảnh khổ mới trở nên bạn tốt được.

- Không nên kết bạn bừa bãi, chỉ cần vài ba người chí tình, chí nghĩa là quá tốt rồi.

Aristốt chỉ rõ: “Ai có thật nhiều bạn tức là chẳng có người bạn nào” (Avoir beaucoup d’amis c’est n’avoir point d’ami).

Học giả Phèdre phân tích: “Bạn thì có nhiều, nhưng bạn chung thủy thì thật hiếm hoi”. (Le nom d’ami est commun, mais rare l’amitié fidèle).

- Phải biết nâng niu, trân trọng vun đắp cho tình bạn:

Phèdre dặn dò: “Phải biết vun đắp cho tình bạn chớ nên để sứt mẻ” (Il faut découdre et non déchirer l’amitié).

Một danh ngôn của Pháp cũng khẳng định: “Tình bạn cũng quý như một mảnh đất để giúp ta canh tác” (l’amitié est comme une terre où l’on sème).

3- Cách tu tâm dưỡng tính để có thể tìm được những người bạn tốt, bạn thủy chung, bạn gắn bó:

- Tập cách cho nhiều hơn nhận, biết cúi xuống để nâng đỡ người khác.

Theo cách nghĩ dân gian, cách nghĩ đơn giản phổ thông hàng ngày thì những người bạn chơi với nhau muốn giữ được bền lâu thì phải biết điều, biết giữ được ý ăn ý ở hợp lý, hợp tình. Thậm chí, vì bạn, vì mỗi người có một cá tính khác nhau, ta có chịu thiệt thòi đôi chút cũng chả sao, đúng như câu tục ngữ: “Làm bạn thiệt mình”, ngẫm ra nhiều trường hợp cũng đúng.

- Các danh nhân thế giới cũng từng tổng kết rất chuẩn về sức mạnh của lòng tốt, sức mạnh của sự tử tế, sức mạnh của sự nhường nhịn, nâng đỡ người khác.

Albert Einstein (1879-1955) đã viết: “Giá trị con người giữ được là nhờ người đó có khả năng cho chứ không phải nhận” (The value of a man should be seen in what he gives and not in what he is able receive).

Jean Jacques Rousseau cũng đã từng phát hiện: “Trên đời này chưa có sự khôn ngoan nào vượt qua được sự tử tế” (What wisdom can you find that is greater than kindness).

Thậm chí một nhà y học Mỹ cũng khuyên ta nên tập luyện cho một trái tim khỏe mạnh bằng phương pháp yêu thương nhân ái, khi ông viết: “Cúi xuống để nâng đỡ người khác là bài luyện tập tốt nhất cho trái tim” (Bending down to lift up another is good exercice for the heart).

Kết luận:

Chỉ có người lương thiện mới gặp được những người bạn lương thiện.

Trần Hữu Thăng