Báo động đỏ ở Nam Cực

“Cú đấm” vào hiểu biết của khoa học

Khi bà Nerilie Abram - Giáo sư khoa học khí hậu tại Đại học Quốc gia Australia có mặt ở Nam Cực vào 10 năm trước vẫn có những khối băng trôi ngoài khơi. Nhưng giờ khung cảnh đã thay đổi rất nhiều, không còn băng biển. Đây thực sự là một “cú đấm” đối với những nhà khoa học như bà Abram. “Cú đấm” đó đã làm các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách choáng váng.

Nam cực đã trải qua những thay đổi đáng kể làm dấy lên mối lo ngại nghiêm trọng về sức khỏe. Nó trùng khớp với bằng chứng cho thấy rằng, những biến đổi dài hạn liên quan đến khủng hoảng khí hậu đã bắt đầu đến sớm hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ. Những thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến động vật hoang dã mà còn ảnh hưởng đến con người trên toàn cầu.

Lớp băng ở Nam Cực đã tan trong 6 tháng liên tiếp, mặc dù tác động đầy đủ vẫn chưa được ghi lại, nhưng một bài báo đã bình luận vào tháng 8/2023 đưa ra một số hiểu biết sâu sắc về tác động của nó. Kiểm tra các hình ảnh vệ tinh, các nhà nghiên cứu từ Cơ quan Khảo sát Nam Cực của Anh phát hiện ra rằng, lượng băng biển giảm kỷ lục vào cuối năm 2022 có thể đã giết chết hàng nghìn con chim cánh cụt hoàng đế.

Trước đó, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature vào tháng 3/2023 cho thấy, nước tan từ các tảng băng của lục địa có thể làm chậm đáng kể quá trình đảo ngược Nam Đại Dương - một dòng hải lưu sâu - vào năm 2050 nếu lượng phát thải khí nhà kính tiếp tục ở mức hiện tại. 2 tháng sau, một bài báo của một số nhà nghiên cứu tương tự ước tính, sự lưu thông nhiệt độ đại dương và mức độ dinh dưỡng, đã chậm lại khoảng 30% kể từ những năm 1990.

Nghiên cứu của một nhóm các nhà khoa học khác cho thấy rằng, sự tan chảy nhanh chóng của các thềm băng kéo dài trên Biển Amundsen ở phía Tây Nam Cực sẽ nằm ngoài tầm kiểm soát của con người trong phần còn lại của thế kỷ này, ngay cả khi lượng khí thải giảm đáng kể.

Yếu tố mới ở đây là tốc độ tan chảy đã tăng gấp 3 lần so với thế kỷ trước. Các nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng, quá trình toàn bộ dải băng ở phía Tây Nam Cực - được bảo vệ bởi các thềm băng đẩy mực nước biển toàn cầu lên 5m nếu bị mất hoàn toàn sẽ diễn ra chậm hơn.

Giám đốc Trung tâm Khoa học Nam Cực của Australia Matt King cho biết, những thay đổi của băng và đại dương khiến 2023 là một năm mà các nhà khoa học phải choáng váng. “Chúng tôi biết rằng sự thay đổi đáng kể đang diễn ra, nhưng không nghĩ nó sẽ nhanh như thế” - ông Matt King nói.

Lời cảnh báo đặc biệt

Trong khi các nhà khoa học tỏ ra thận trọng, vẫn còn bỏ ngỏ về tranh luận liệu sự thay đổi này có chủ yếu là do sự nóng lên toàn cầu do đốt nhiên liệu hóa thạch và nạn phá rừng hay không. Nhưng rõ ràng là không khí đang nóng lên và phần lớn nhiệt lượng bị giữ lại do lượng khí nhà kính tăng lên sẽ được các đại dương hấp thụ.

Các nhà nghiên cứu cho biết, sự sụt giảm vĩnh viễn của băng biển có khả năng làm tăng tốc độ nóng lên của đại dương, vì nước tối hấp thụ nhiều nhiệt hơn băng và làm tăng tốc độ dâng cao mực nước biển toàn cầu bằng cách loại bỏ lớp đệm bảo vệ thềm băng của lục địa. Nó cũng sẽ có tác động ngay lập tức đến các loài dựa vào nó để làm thức ăn, sinh sản và nơi trú ẩn, không chỉ chim cánh cụt mà cả loài nhuyễn thể, cá và hải cẩu.

Vào cuối năm 2023, cúm gia cầm lần đầu tiên lan đến khu vực cận Nam Cực, gây lo ngại về một thảm họa sinh thái tiềm tàng nếu nó lan rộng hơn về phía Nam. Cuộc họp của chính phủ 26 quốc gia về môi trường biển ở Nam Cực đã không thống nhất được về các khu bảo tồn mới mặc dù đã có bằng chứng về phạm vi của các cuộc khủng hoảng đang diễn ra.

Ông Tony Press - cựu lãnh đạo Phòng Nam Cực của Australia cho rằng, bằng chứng về sự chậm lại và khả năng sụp đổ của lưu thông đảo ngược ở Nam Đại Dương là một “lời cảnh cáo” đặc biệt.

Hoàn lưu đảo ngược bắt nguồn từ vùng nước lạnh và dày đặc cách thềm lục địa Nam Cực hơn 4.000m. Nó lan rộng đến các lưu vực đại dương trên toàn cầu, mang oxy xuống độ sâu và chất dinh dưỡng lên bề mặt. Các nhà khoa học Australia nhận thấy, nước ngọt từ băng tan ở Nam Cực đã làm giảm mật độ nước và làm chậm quá trình lưu thông.

Ông Matt England - nhà hải dương học tại Đại học New South Wales và là đồng tác giả của 2 nghiên cứu tuần hoàn đảo ngược cho biết, sự lưu thông chậm có thể diễn ra trong nhiều thế kỷ, ảnh hưởng đến nhiệt độ, oxy, chất dinh dưỡng và lượng carbon dự trữ, nhưng ông lo ngại nhất về những hậu quả tiếp theo.

Sự phân nhánh đang lan rộng. “Thế giới dựa vào nghề cá để lấy protein và chất dinh dưỡng. Nếu nghề cá di chuyển về phía Bắc và phía Nam khỏi đường xích đạo - nơi gần như tất cả người dân trên thế giới sinh sống thì sẽ có những hậu quả địa chính trị đáng kinh ngạc” - ông Matt England nói.

“

Bà Kaitlin Naughten - nhà khoa học thuộc Cơ quan Khảo sát Nam Cực của Anh cảnh báo, dù Nam Cực ở rất xa và không có người ở, nhưng không có nghĩa là nó sẽ không ảnh hưởng đến bạn. Giảm nhiên liệu hóa thạch có thể không cứu được dải băng phía Tây Nam Cực, nhưng có thể tránh được các tác động khác của khí hậu. “Đông Nam Cực có khối lượng băng gấp khoảng 10 lần phía Tây Nam Cực, nó sẽ ổn định và có khả năng duy trì như vậy miễn là lượng khí thải không tăng thêm nữa” - bà Naughten nói.