Bị thu bảo hiểm trái luật: Đề xuất giải quyết quyền lợi cho chủ hộ kinh doanh

Cụ thể, theo BHXH Việt Nam, thực hiện Nghị định số 01/2003/NĐ-CP, từ năm 2003, các hộ kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Theo đó, người lao động có hợp đồng từ đủ 3 tháng trở lên hoặc không xác định thời hạn sẽ được lập hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc.

Trong đó, nhiều hộ lập danh sách cả chủ hộ, với nhận thức chủ hộ là người trực tiếp làm việc, trực tiếp thực hiện các công việc sản xuất kinh doanh như người lao động.

Theo BHXH, quá trình thực hiện, một số chủ hộ đủ điều kiện đã được giải quyết hưởng các chế độ BHXH bao gồm cả chế độ hưu trí, BHXH một lần. Tuy nhiên còn nhiều trường hợp chủ hộ chưa được tính thời gian đóng, chưa được giải quyết chế độ BHXH do nhận thức chưa thống nhất về hộ kinh doanh tham gia BHXH.

Để thống nhất nhận thức thực hiện chính sách BHXH đối với hộ kinh doanh cá thể, BHXH Việt Nam có các văn bản chỉ đạo BHXH các địa phương dừng thu BHXH đối với chủ hộ. Đồng thời, để giải quyết quyền lợi BHXH đối với nhóm đã có quá trình đóng BHXH bắt buộc với chức danh chủ hộ, BHXH Việt Nam đã có văn bản báo cáo, đề xuất giải quyết gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH).

Lý giải thêm về việc chủ hộ kinh doanh cá thể trước đây phải tham gia BHXH bắt buộc, BHXH Việt Nam cho hay, nguyên nhân xuất phát chủ yếu từ tinh thần của Bộ luật Lao động năm 1994, Nhà nước khuyến khích phát triển kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi hoặc giúp đỡ cho mọi hoạt động tạo ra việc làm hoặc tự tạo việc làm để tạo ra của cải, vật chất. Vì vậy, việc các chủ hộ tự tạo việc làm thời kỳ này theo định hướng của Nhà nước rất đáng được khích lệ và một trong những điều kiện đó là chủ hộ tự sản xuất, kinh doanh phải được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp với tư cách như một người lao động. Thời gian này cũng chưa có chính sách cho người tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, nhu cầu của người lao động muốn được tham gia đóng, hưởng các chế độ an sinh (BHXH, bảo hiểm y tế). Số đông chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất kinh doanh, chủ hộ vừa là người sử dụng lao động vừa là người lao động, thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh có được khoản thu nhập, tiền lương.

Như vậy có thể coi là một dạng của hợp đồng lao động tự thỏa thuận, tự ký, nên tham gia đóng, hưởng các chế độ BHXH, bảo hiểm y tế như người lao động. Các chủ hộ kinh doanh cá thể sẽ không đăng ký tham gia cho cả hộ nếu bản thân không được tham gia BHXH.

Trước thực tiễn trên, nhằm tạo điều kiện để người lao động được tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng, ổn định cuộc sống, đảm bảo an sinh xã hội bền vững, BHXH Việt Nam đề xuất tới đây, theo dự thảo luật BHXH sửa đổi, chủ hộ kinh doanh cá thể và một số nhóm đối tượng khác sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH. Đối với việc giải quyết chế độ, chính sách BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng BHXH, được thực hiện và tuân thủ theo nguyên tắc đóng - hưởng theo quy định của luật BHXH.

Cơ quan BHXH cho rằng: “Việc thoái thu BHXH thời gian đã đóng BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể sẽ rất phức tạp, khó khăn trong thực hiện do không có sự đồng thuận từ phía người lao động là chủ hộ kinh doanh cá thể. Quyền lợi của người lao động sẽ bị ảnh hưởng vì đã tham gia BHXH trong thời gian dài”.

Vì vậy, BHXH Việt Nam đề xuất Ban Dân nguyện (Ủy ban Thường vụ Quốc hội) thống nhất với chủ trương thực hiện chính sách BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể, bao gồm cả chủ hộ theo hướng tính thời gian đã đóng BHXH để giải quyết chế độ BHXH theo quy định của pháp luật; đồng thời đề xuất Bộ LĐTB&XH phối hợp với BHXH Việt Nam trình Chính phủ ban hành Nghị quyết tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện (nếu có) đối với chủ hộ kinh doanh cá thể.

Hiện nay, cả nước có hơn 5,1 triệu hộ kinh doanh cá thể, gấp 6 lần số lượng doanh nghiệp. Tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đang đề xuất mở rộng thêm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt.