Cá hiếm trên dòng Mekong bị đe dọa

Khoảng 19% trong số 1.148 loài cá ở sông Mekong đang có nguy cơ tuyệt chủng - theo WWF. Đáng chú ý, trong đó có tới 18 loài được Liên minh quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (IUCN) đưa vào danh sách "cực kỳ nguy cấp", bao gồm cả 2 loài cá da trơn lớn nhất thế giới, cá chép lớn nhất thế giới và cá đuối nước ngọt khổng lồ.

Báo cáo có tên "Những loài cá bị lãng quên của sông Mekong", do WWF phối hợp cùng 25 nhóm bảo tồn thiên nhiên và thủy sinh toàn cầu biên soạn và công bố, cũng nhấn mạnh các mối đe dọa đối với cá tại sông Mekong, bao gồm mất môi trường sống, chuyển đổi vùng đất ngập nước sang nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản, khai thác cát không bền vững, du nhập các loài xâm lấn, biến đổi khí hậu ngày càng tồi tệ và các đập thủy điện chia cắt dòng chảy và các nhánh của sông Mekong.

WWF cũng cho rằng sự suy giảm cá ở sông Mekong có thể gây tổn hại đến an ninh lương thực cho ít nhất 40 triệu người ở lưu vực hạ lưu của dòng sông.

Trải dài gần 5.000km từ cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc) đến Biển Đông (Việt Nam), sông Mekong được xem là huyết mạch canh tác và đánh cá của hàng chục triệu người ở Trung Quốc, Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Cá ở sông Mekong chiếm hơn 15% sản lượng đánh bắt nội địa của thế giới, tạo ra hơn 11 tỷ USD mỗi năm.

“

TS Zeb Hogan - Tổ chức Wonders of the Mekong, cho biết cá đuối khổng lồ là loài đang đứng trên bờ vực của sự tuyệt chủng. Việc đưa nó trở lại tự nhiên cùng với việc gắn các thiết bị theo dõi giúp cung cấp nhiều thông tin hữu ích trong việc bảo tồn loài cá này. Sự ghi nhận của Guinness giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng đáng kinh ngạc của sông Mekong. Nó cũng giúp tạo động lực cho những nỗ lực bảo tồn trong tương lai, trước khi mọi việc trở nên quá muộn.

Mekong là nơi nuôi chứa nhiều loài cá nước ngọt có kích thước khổng lồ hơn bất kỳ con sông nào trên thế giới. Trong đó, cá đuối nước ngọt khổng lồ được coi là báu vật và biểu tượng của dòng sông. Cá đuối ở đây cũng là loài cá nước ngọt lớn nhất trên Trái đất, kích thước của chúng tương đương với người họ hàng ngoài biển khơi. Cá đuối nước ngọt sông Mekong có thể nặng tối đa đến 600 kg, dài 5m và chiều rộng 2,4m. Con cá đuối con khi mới sinh cũng đã có kích thước “khổng lồ” với bề rộng đến 30 cm.

WWF cho biết, trong danh sách 10 loài cá nước ngọt lớn nhất thế giới thì sông Mekong có 4 loài, sông Amazon ở vị trí thứ nhì với 2 loài. Còn lại sông Mississippi (Mỹ), sông Dương Tử (Trung Quốc), Nile (châu Phi) mỗi nơi có 1 loài, cùng với cá nheo (Wels catfish) nước ngọt phân bố ở cả châu Âu và châu Á.

Về mặt khoa học, một loài phải có khả năng phát triển chiều dài ít nhất 2m hoặc nặng 100 kg thì mới đủ tiêu chuẩn trở thành một loài cá khổng lồ - theo WWF. Năm 2005, một con cá tra dầu nặng 293 kg dài 2,7m được chở trên một chiếc xuồng nhỏ ở miền bắc Thái Lan. Thời điểm đó, nó cũng trở nên nổi tiếng khắp thế giới và được ghi nhận là con cá nước ngọt lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, giới khoa học chuyên nghiên cứu về sông Mekong cho biết, con cá tra dầu lớn nhất từng được biết đến nặng 350 kg và dài 3m.

Cùng là loài cá da trơn như cá tra dầu, nhưng điểm khác là chiếc vây lưng rất dài, vì thế còn được gọi là cá vồ cờ, cũng là loài cá riêng có của dòng Mekong. Trong cuộc đời của một con cá vồ cờ, nó có thể ngược xuôi tới hơn 300km theo chiều dài dòng sông.

Tuy nhiên, loài cá này thích sống ở hạ nguồn, nơi có những vùng xoáy nước tạo nên những hang trú ẩn tối tăm. Cá vồ cờ tuy không lớn như cá đuối hay cá tra dầu, nhưng sức mạnh của nó lại có phần vượt trội. Một con cá vồ cờ khi trưởng thành nặng tới 130kg, quẫy đuôi của nó có hoàn toàn có thể lật úp một chiếc thuyền câu nhỏ.

Dòng Mekong còn nổi tiếng bởi loài cá hô, còn gọi là cá chép Xiêm. WWF từng ghi nhận một con cá loại này nặng tới 275kg, dài 2,9m đã bị cư dân Thái Lan “bắt sống”. Tuy có tên là “Xiêm” - Thái Lan, nhưng loài cá chép khổng lồ này lại được xem là “quốc ngư” ở Campuchia, bằng chứng là hình dạng của chúng xuất hiện trong các bức chạm khắc đền cổ ở Angkor Wat. Người Campuchia còn gọi nó là “tàu ngầm mạnh mẽ có vây”.

Tuy nhiên, những loài cá đặc hữu của dòng Mekong đang ngày một ít dần. Nguyên nhân chủ yếu được cho là do có quá nhiều đập thủy điện được xây dựng, đó làm biến đổi dòng chảy cũng như nguồn nước, làm thay đổi môi trường sống của các loài thủy sinh trên dòng Mekong.