Cần hiểu đúng khái niệm học phí

Trên diễn đàn Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội cũng khẳng định cơ quan thẩm tra không nhất trí việc thay đổi thuật ngữ như thể hiện trong dự thảo luật sửa đổi. Ngay lập tức, Bộ GD&ĐT đã có phản hồi chính thức nhằm lý giải rõ hơn về đề xuất này.

Theo đó, bà Nguyễn Thị Kim Phụng - Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH (Bộ GD&ĐT) cho biết, thực tế ý kiến của Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội cũng chủ yếu là về sử dụng thuật ngữ, không phải vấn đề quan điểm điều chỉnh pháp luật. Trước đây, học phí được tính theo quy định của Luật phí và lệ phí. Tuy nhiên hiện nay, học phí được chuyển sang thực hiện theo cơ chế tính giá dịch vụ của Luật Giá.

Nhiều băn khoăn đưa ra, vậy có chuyện đánh tráo khái niệm, đổi thu học phí thành “thu giá” như dư luận đang đặt ra đối với giáo dục ĐH hay không? Bà Phụng khẳng định đối với khoản tiền mà người học phải đóng cho quá trình học vẫn được quy định là học phí.

“Thuật ngữ giá dịch vụ đào tạo được đưa ra tại dự thảo Luật Giáo dục ĐH sửa đổi vì điều này không chỉ quy định về học phí mà còn quy định về các vấn đề như: nhà nước đặt hàng đào tạo, dịch vụ sử dụng/không sử dụng ngân sách nhà nước, dịch vụ tuyển sinh… nên gọi chung là Giá dịch vụ đào tạo theo nghĩa rộng, để khái quát cho tất cả các nội dung được đề cập đến trong điều này. Riêng phần đóng cho đào tạo được viện dẫn sang Điều 105 Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi. Nghĩa là, đối với khoản tiền mà người học phải đóng cho quá trình học vẫn được quy định là học phí”- bà Phụng nhấn mạnh.

Xung quanh vấn đề này, GS.TS Đinh Văn Sơn- Hiệu trưởng Trường ĐH Thương mại cho biết, học phí là thuật ngữ đã từ lâu rất quen thuộc trong hoạt động giáo dục và đào tạo và thấm sâu trong tiềm thức của tất cả các tầng lớp xã hội Việt Nam. Học phí được cắt nghĩa gồm hai chữ: Học là học tập, phí là chi phí.

Theo cách hiểu này thì “học phí” là chi phí học tập - là một số tiền mà người học phải có nghĩa vụ thanh toán cho cơ sở giáo dục, đào tạo theo một định kỳ nào đó (tháng, học kỳ, năm, khoá học). Số tiền này nhiều hay ít sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố quan điểm của Chính phủ, cơ chế vận hành nền kinh tế.

Từ trước đến nay (trừ các cơ sở giáo dục ngoài công lập, các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài, các cơ sở đang thực hiện thí điểm tự chủ tự chịu trách nhiệm) mức học phí được quy định chặt chẽ, thống nhất và rất thấp so với chi phí thực tế tại các cơ sở giáo dục đào tạo và chỉ có ý nghĩa “tượng trưng” nếu so sánh với mức học phí của các nước trên thế giới.

Dù rất thấp như vậy, nhưng lại rất hợp lý ở Việt Nam vì phù hợp với quan điểm của Đảng, với mặt bằng thu nhập của người dân, khả năng thanh toán của người học. Do đó, GS Sơn cho rằng, việc đổi tên “học phí” thành “giá dịch vụ đào tạo”, cần phải cân nhắc thấu đáo có nên hay không? Nếu như thay đổi tên gọi mà không làm thay đổi bản chất của học phí thì không nên. Vấn đề xã hội quan tâm là chính sách học phí trong thời gian tới sẽ như thế nào mới là điều quan trọng.

TS. Lê Viết Khuyến bày tỏ, “học phí” và “giá dịch vụ đào tạo” là hai khái niệm khác nhau, phải xét trong hai tình huống khác nhau. Học phí là chỉ để người học, gia đình người học đóng cho nhà trường. Còn giá dịch vụ đào tạo thì là chi phí thực cho hoạt động đào tạo đối với một người học cụ thể.

Ông Hoàng Văn Cường – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế quốc dân cũng cho rằng, nội hàm “học phí” và “giá dịch vụ” là khác nhau. Học phí thực hiện theo Luật Phí, lệ phí do Nhà nước ấn định. Còn “giá dịch vụ” được xác định theo Luật Giá. Còn về tên gọi, có thể gọi bằng cách nào đó năng động không nhất thiết dùng “giá dịch vụ đào tạo” khi thông báo việc đóng tiền học cho người học.

Luật cần quy định để các cơ sở giáo dục không thể tính giá bao nhiêu cũng được, mà phải quy định những gì được tính giá, những gì không. Toàn bộ những khoản thu vào và chi ra phải công khai để bản thân người học cảm thấy số tiền đã đóng là xứng đáng.

Theo ông Cường, cơ quan quản lý nhà nước sẽ kiểm soát việc các trường tính giá dịch vụ đúng hay không để chấp nhận công bố mức giá đó. Nhà nước sẽ ban hành các tiêu chí, tiêu chuẩn để các trường dựa vào đó tự thực hiện và Nhà nước kiểm tra xem họ thực hiện có đúng quy định không.