Cảnh giác trước đại dịch mới

Diễn biến chậm nhưng dễ thay đổi

Nhiều nhà khoa học đã theo dõi phân nhóm mới của cúm gia cầm H5N1 ở các loài chim di cư kể từ năm 2020. Nhưng sự lây lan của virus sang 129 đàn bò sữa ở 12 tiểu bang của Mỹ đã báo hiệu một sự thay đổi có thể khiến nó tiến gần hơn đến khả năng lây truyền giữa người với người. Nhiễm trùng cũng đã được tìm thấy ở các động vật có vú khác, từ lạc đà alpacas đến mèo nhà.

Giáo sư vi trùng học Scott Hensley tại Đại học Pennsylvania (Mỹ) cho rằng, hiện mối đe dọa là khá thấp, nhưng điều đó có thể thay đổi trong tích tắc. Cảnh báo về khả năng lây sang người được đưa ra càng nhanh thì các quan chức y tế toàn cầu càng sớm có thể thực hiện các bước để bảo vệ người dân bằng cách triển khai phát triển vaccine, thử nghiệm trên diện rộng và các biện pháp ngăn chặn.

Theo các quan chức y tế và các chuyên gia về đại dịch cúm của Mỹ, việc giám sát liên bang đối với bò sữa ở Mỹ hiện chỉ giới hạn ở việc kiểm tra đàn bò trước khi chúng vượt qua ranh giới tiểu bang. Các nỗ lực xét nghiệm của các bang không nhất quán, trong khi việc xét nghiệm những người tiếp xúc với gia súc bị bệnh còn rất ít.

Nhà virus học Ron Fouchier từ Trung tâm Y tế Erasmus ở Rotterdam Hà Lan cho rằng, cần biết đâu là trang trại dương tính, bao nhiêu con bò dương tính, virus lây lan như thế nào, những con bò này có khả năng lây nhiễm trong bao lâu, đường lây truyền chính xác.

Một số chuyên gia cho rằng, các cách tiếp cận khác nhau từ các cơ quan y tế động vật và con người có thể cản trở phản ứng nhanh hơn. Bà Gigi Gronvall - chuyên gia an toàn sinh học tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins (Mỹ), cho biết: “Nếu không có hệ thống chuẩn mực, chúng ta sẽ có một mê cung các vấn đề".

Người phát ngôn của USDA cho biết, cơ quan này đang làm việc “suốt ngày đêm” với CDC và các đối tác khác để có “phản ứng của toàn chính phủ”, đồng thời cho biết thêm rằng, nguồn cung cấp thực phẩm của Mỹ vẫn an toàn, những con bò bị bệnh thường hồi phục sau vài tuần và rủi ro đối với sức khỏe con người vẫn ở mức thấp.

Thận trọng

Theo Giáo sư Hensley, một số đại dịch, bao gồm cả đại dịch Covid-19, xuất hiện mà không có nhiều cảnh báo. Trong đại dịch cúm gần đây nhất do H1N1 gây ra vào năm 2009, virus này và các chủng trước đó của nó đã lây lan lần đầu tiên ở động vật trong vài năm, nhưng việc giám sát chặt chẽ hơn sẽ giúp các cơ quan y tế chuẩn bị tốt.

3 người ở Mỹ đã có kết quả xét nghiệm dương tính với cúm gia cầm H5N1 kể từ cuối tháng 3 sau khi tiếp xúc với bò và có các triệu chứng nhẹ. Một người ở Mexico đã bị nhiễm một chủng H5 riêng biệt chưa từng thấy ở người trước đây và chưa từng tiếp xúc với động vật. Các trường hợp khác được báo cáo ở Ấn Độ, Trung Quốc và Australia do các chủng khác nhau gây ra.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, nguy cơ H5N1 đối với con người là thấp vì không có bằng chứng lây truyền sang người. Một số công cụ cũng đã được chuẩn bị nếu điều đó thay đổi, trong đó có số lượng hạn chế vaccine H5N1 và thuốc kháng virus như Tamiflu. Theo người đứng đầu cơ quan chống cúm của Liên hợp quốc Wenqing Zhang, có các cơ chế để khởi động sản xuất quy mô lớn hơn các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vaccine nếu cần.

Ông Richard Hatchett - Giám đốc điều hành của Liên minh Đổi mới chuẩn bị phòng chống dịch bệnh (CEPI) cho biết, tổ chức của ông đã sớm hành động để tài trợ cho việc phát triển vaccine ngừa dịch Covi, và hiện đang đàm phán với các đối tác nghiên cứu về H5N1. CEPI đặt mục tiêu tạo ra một thư viện các loại vaccine nguyên mẫu dành cho các mầm bệnh có khả năng gây đại dịch. Điều này sẽ giúp các nhà sản xuất thuốc bắt đầu sản xuất quy mô lớn và phân phối thuốc tiêm khi cần thiết trong vòng 100 ngày kể từ khi dịch bùng phát.

Tuy nhiên, theo bà Zhang, việc mở rộng khả năng tiếp cận vaccine cũng rất phức tạp. Các nhà sản xuất vaccine cúm đại dịch có thể sản xuất vaccine cúm theo mùa nhưng không thể sản xuất cả 2 loại vaccine này cùng một lúc. Vì hầu hết các loại vaccine cúm đều được sản xuất bằng cách sử dụng virus phát triển trong trứng nên có thể mất tới 6 tháng để tạo ra các mũi tiêm phòng đại dịch. Mỹ đang đàm phán với Moderna sử dụng công nghệ mRNA nhanh hơn để tiêm phòng đại dịch cúm.

Các chuyên gia đều cho rằng, cần phải cân bằng giữa hành động nhanh chóng để ngăn chặn mối đe dọa với phản ứng thái quá. Ông Wendy Barclay - nhà virus học tại Đại học College London, người nghiên cứu bệnh cúm gia cầm cho Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh, cho biết: “Chúng tôi chỉ đưa ra lời cảnh báo chứ không muốn đe dọa mọi người về một đại dịch”.

“

Mỹ và châu Âu đang đảm bảo các liều vaccine cúm “trước đại dịch” có thể được sử dụng cho các nhóm có nguy cơ cao, gồm các công nhân nông trại hoặc nhân viên phòng thí nghiệm. Phần Lan dự kiến sẽ trở thành quốc gia đầu tiên tiêm chủng cho công nhân trang trại gia súc và gia cầm, cũng như nhân viên ứng phó sức khỏe động vật.