Cảnh giác với các loại “thần dược” trên mạng xã hội

Mặc sức quảng cáo sai sự thật

Lướt trên Facebook hoặc TikTok, người tiêu dùng dễ dàng bắt gặp những đoạn livestream bán hàng với lời lẽ cuốn hút kiểu đẹp da không cần spa, như: “Chị em chỉ cần uống đều mỗi ngày là trắng bật tông sau 2 tuần”, “Ra nắng vẫn trắng nhờ viên uống chống nắng nội sinh”, “Collagen Hàn, Nhật chính hãng, xách tay 100%, cam kết hiệu quả sau liệu trình đầu tiên”. Đáng chú ý, các loại viên uống trắng da như Transino White C Clear, Vitamin C Eundan, Collagen Nhật Bản, hay YO WHITE 80 với công nghệ “dưỡng trắng sâu từ tế bào” liên tục được chào hàng...

Đối với nhóm thực phẩm chức năng bổ sung như Glucosamin hỗ trợ xương khớp, viên sắt, vitamin tổng hợp từ Mỹ, Nhật... cũng được rao bán tràn lan. Mỗi tài khoản rao một giá khác nhau, kèm lời quảng cáo: “Hàng xách tay chính hãng, cam kết hoàn tiền nếu phát hiện hàng giả”. Nhưng xách tay từ đâu về, kiểm định ra sao thì không ai dám khẳng định. Tương tự, theo ghi nhận của phóng viên Báo Đại Đoàn Kết, nhiều loại cây cỏ, hoa lá được gán cho khả năng chữa bách bệnh, được rao bán đầy trên chợ mạng với danh nghĩa “thuốc nam gia truyền”, “thảo dược quý rừng sâu”.

Vi phạm phổ biến là không rõ xuất xứ

Trước tình trạng loạn thực phẩm chức năng, theo ông Nguyễn Quang Huy - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TPHCM, các hành vi vi phạm phổ biến là: hành vi kinh doanh hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, niêm yết giá không đúng quy định, kinh doanh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu… Các đối tượng thường hợp thức hóa thực phẩm chức không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không rõ thông tin chất lượng bằng hình thức là hàng xách tay. “Đáng báo động, có tình trạng cố ý ghi không đúng tên gọi trên nhãn hàng hóa. Nhiều sản phẩm được quảng cáo là sữa hoặc thuốc nhưng thực chất tên gọi theo công bố và ghi nhãn sản phẩm lại là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm bổ sung, sản phẩm dinh dưỡng công thức hoặc thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Việc này gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm để sử dụng”- ông Huy cảnh báo.

Còn theo ông Tạ Mạnh Hùng - Cục Quản lý Dược, theo quy định mới trong Luật Dược 2024 và Nghị định đang xây dựng, chỉ các cơ sở đủ điều kiện kinh doanh dược mới được phép bán thuốc qua mạng. Các sàn thương mại điện tử phải có giấy phép của Bộ Công thương và chỉ được bán thuốc không kê đơn thuộc danh mục do Bộ Y tế ban hành. Đáng chú ý, hành vi bán thuốc qua livestream trên nền tảng mạng xã hội như TikTok, Zalo bị nghiêm cấm. Ông Hùng cũng cảnh báo về tình trạng quảng cáo sai sự thật trong lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng, đặc biệt là việc lợi dụng hình ảnh của người nổi tiếng, chuyên gia và cả cán bộ quản lý y tế. Bộ Y tế hiện đang tăng cường giám sát và yêu cầu cán bộ y tế không tham gia các hoạt động quảng cáo không đúng quy định.

Phải tăng mức xử phạt

GS Nguyễn Đức Tuấn - Phó Trưởng Khoa Dược Đại học Y Dược TPHCM khẳng định, khó ngăn chặn nhất hiện nay đó là thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe không cần kiểm nghiệm khắt khe như sản phẩm thuốc, cơ sở sản xuất được tự công bố. Điều này khiến việc giám sát chất lượng trở nên thụ động và dễ bị lợi dụng. Theo Luật sư Phan Thành Tâm - Đoàn Luật sư TPHCM, hiện nay có 10 cơ sở pháp lý điều chỉnh công tác quản lý dược, trong đó nổi bật là Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Cụ thể: Khoản 1, Điều 194 quy định, người nào sản xuất, buôn bán thuốc giả có thể bị phạt từ 2 đến 7 năm tù. Còn theo Khoản 2, Điều 194, nếu có tình tiết tăng nặng như phạm tội có tổ chức, tái phạm nhiều lần hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, mức án có thể lên tới 5 - 12 năm tù. Tuy nhiên, theo ông Tâm, mức phạt này vẫn chưa đủ sức răn đe, trong khi việc xác định một sản phẩm là giả lại không đơn giản, nhất là với nhóm thực phẩm chức năng – vốn không bắt buộc kiểm nghiệm lâm sàng.

Trong một hội nghị gần đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cảnh báo về tình trạng thuốc giả và thực phẩm chức năng giả đang diễn biến hết sức phức tạp trên thị trường. Lợi dụng lòng tin của người bệnh và sự nhẹ dạ của người tiêu dùng, nhiều đối tượng đã không ngần ngại sử dụng mạng xã hội, hình ảnh người nổi tiếng, thậm chí mạo danh bác sĩ để quảng bá sản phẩm như “thần dược” chữa bách bệnh. “Chúng ta phải đặt câu hỏi: Tại sao lại có thuốc giả và thực phẩm chức năng giả tràn lan trên thị trường? Có phải lỗi ở thể chế, hay chính việc thực thi pháp luật chưa nghiêm? Rõ ràng nó chỉ liên quan đến 2 vấn đề thể chế và thứ hai là tổ chức thực thi đã thực sự nghiêm túc, đúng vai trò, đúng trách nhiệm chưa?” - ông Tuyên đặt vấn đề và cho rằng, tình trạng này không chỉ khiến người dân tiền mất tật mang, mà còn làm xói mòn lòng tin vào hệ thống y tế, pháp luật. Trong bối cảnh đó, nhu cầu siết chặt quản lý và nâng cao mức phạt là rất cấp thiết.