Đặc sản của A Lưới

Cùng với xôi thui ống, cơm ống, cá gói lá rừng vùi tro, cá nướng, cá nướng ống, cháo tà lục tà lạo… thì cà lèng có lẽ là món ăn lần đầu tiên tôi được nghe khi vào huyện miền núi A Lưới (Thừa Thiên - Huế) công tác lần này. Món ăn gì mà lạ, nghe tên gọi đã gợi lên sự tò mò khiến người ta muốn khám phá, tìm hiểu ngay tức thì.

Đầu tiên, tìm hiểu về cái tên cà lèng tôi được biết, đó là chất nhũ tương ở trong ruột non của những con vật ăn cỏ như trâu, bò, dê và các loài ăn cỏ khác. Trong đó, dê được ưa chuộng nhất bởi những người dân ở đây thường cho là loài có hệ tiêu hóa tốt và sạch sẽ. Bởi vậy khi mổ dê, người ta rất cẩn trọng trong việc lấy phần ruột non. Sau khi được lấy ra phải dùng lạt thắt chặt hai đầu để ngăn cách ruột non với ruột già và dạ dày để chất nhũ tương trong ruột non không bị pha tạp.

Ruột non sau đó được đem rửa sạch và cho vào nước sôi luộc chín. Kinh nghiệm để không bị mất chất nhũ tương ra bên ngoài là khi luộc phải lấy vật nhọn chích vài lỗ nhỏ vào thành ruột để không bị căng hơi và bung nhũ tương ra ngoài.

Đun trên bếp lửa lom đom khoảng chừng 1 tiếng thì vớt ra và để ráo nước rồi cắt từng khúc ngắn. Lòng, gan, tim đem luộc chín, băm nhỏ và nêm gia vị như muối, tiêu, ngò gai vào trộn đều. (Lục phủ ngũ tạng phải lấy từ chính con vật dùng làm cà lèng). Mặc dù cũng là món cà lèng nhưng tùy từng tộc người mà món ăn được sáng tạo thêm cho phù hợp. Với người Tà Ôi, người ta cho thêm vài giọt mật để tạo vị đắng đặc trưng. Người Cơ Tu thì cho thêm lá chim chim, một thứ lá trên rừng có vị đắng và thơm tự nhiên…

Có lẽ không phải ai lần đầu tiên thưởng thức món cà lèng cũng thấy ngon, bởi nó có những vị và màu sắc rất lạ. Bát cà lèng có màu nâu, sánh, ngọt, đắng và một chút béo ngậy cùng mùi thơm của các loại gia vị như ngò gai, tiêu, ớt. Món này nếu ăn nhanh sẽ không thể cảm nhận được hương vị đặc trưng của nó. Bởi vậy, thú vị hơn khi ăn món cà lèng với vài chén rượu đoác - thứ rượu được xem là duy nhất được lấy trực tiếp từ trên cây mang về uống không cần qua chế biến.

Ông Hồ Văn Thạnh, một người dân vùng cao A Lưới có nói với tôi rằng, nhiều người ở đây vẫn gọi vui rượu đoác là “bia trời” bởi nó làm hoàn toàn từ thiên nhiên. Rượu đoác lấy từ thân cây đoác (hay còn gọi là cây tà vạt (họ dừa) mọc nhiều nơi trên dãy Trường Sơn) rồi ngâm với vỏ cây chuồn để nó lên men thành rượu. Ở huyện A Lưới hầu như gia đình người Tà Ôi nào cũng biết làm rượu đoác.

Nếu một lần lên với huyện miền núi A lưới, hãy thử món ăn độc đáo cà lèng và nhấp vài ly rượu đoác, chắc chắn bạn sẽ có những trải nghiệm vô cùng thú vị.