Để du lịch vùng dân tộc thiểu số phát triển bền vững

Vỉa quặng để phát triển du lịch

Cùng với đó, vùng đồng bào DTTS và miền núi nước ta còn có nhiều các sản phẩm thủ công, nhiều món quà lưu niệm được khách du lịch nước ngoài yêu thích như những đồ thổ cẩm với nhiều họa tiết bắt mắt phản ánh cảnh sinh hoạt của người dân Việt Nam, các loại đặc sản ẩm thực phong phú…Ngoài ra, đây cũng là nơi còn lưu giữ các trò chơi, lễ hội truyền thống lâu đời, các lời ca điệu múa độc đáo rất riêng của từng dân tộc... Bên cạnh đó, mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa, phong tục tập quán và lối sống riêng. Những giá trị đó là tài nguyên du lịch văn hóa hấp dẫn, làm cơ sở xây dựng sản phẩm du lịch đặc sắc.

Thực tế, đã có nhiều địa phương, người dân đã phát huy hiệu quả giá trị văn hoá chính bản địa để làm du lịch, phát triển kinh tế. Như làng Lô Lô Chải ở Tuyên Quang. Đây là ngôi làng mà người dân bản địa đã khai thác hiệu quả chính những bản sắc dân tộc mình để làm du lịch. Nhờ đó mà kinh tế phát triển, và bản tồn được văn hoá.

Sau nhiều năm phát triển, đến nay sức thu hút của du lịch ở vùng đồng bào DTTS đang từng bước tăng lên, giá trị của nhiều tài nguyên du lịch được khai thác mạnh mẽ. Có thể khẳng định, du lịch cộng đồng đã trở thành một trong những loại hình du lịch được yêu thích của du khách khi đến với các tỉnh vùng núi phía Bắc như Phú Thọ, Tuyên Quang, Lào Cai...

PGS.TS Nguyễn Thị Song Hà - Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhận định: Trong bối cảnh hiện nay, văn hóa các DTTS đang có nhiều cơ hội để trở thành nguồn lưc, nguồn vốn quan trọng để phát triển, tạo sinh kế mới cho người dân, từng bước xóa đói giảm nghèo.

Cùng quan điểm, GS.TS Bùi Quang Thanh - Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng, Việt Nam đã và đang sở hữu những kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể khổng lồ. Đó là nguồn tài nguyên tự nhiên và nhân văn vô tận để phát triển du lịch văn hóa một cách hài hòa, bền vững. Trong đó có đủ điều kiện để khai thác, sáng tạo và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nói chung và tạo nên tính độc đáo, hấp dẫn cho sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng các dân tộc thiểu số nói riêng, trong điều kiện hội nhập văn hóa, kinh tế quốc tế, hiện tại và lâu dài.

Cần có sự định hướng rõ ràng

Mặc dù sở hữu tiềm năng rất lớn, nhưng theo các chuyên gia, du lịch tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn phát triển chưa tương xứng. Thực tế chỉ có một số ít điểm đến khai thác được giá trị tự nhiên và văn hóa bản địa để hình thành sản phẩm phục vụ khách du lịch ổn định qua các năm. Song tại chính những nơi này lại bắt đầu xuất hiện nguy cơ phai nhạt bản sắc do công tác bảo tồn văn hóa và bảo vệ tài nguyên môi trường chưa được thực hiện bài bản hoặc còn thiếu những giải pháp căn cơ.

Cũng chính bởi vậy mà đến nay, Việt Nam chưa có thương hiệu thống nhất cho du lịch văn hóa DTTS, mỗi địa phương làm riêng lẻ, không có chiến lược thương hiệu tổng thể, dẫn đến phân tán, yếu về nhận diện. Nhiều mô hình chưa gắn thương hiệu với cộng đồng dân tộc sở hữu văn hóa. Các chiến lược quốc gia về du lịch có nhắc tới du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa nhưng chưa có chiến lược xây dựng thương hiệu riêng cho du lịch văn hóa DTTS.

TS Triệu Thị Nhất - Khoa Quản trị du lịch và Ngôn ngữ quốc tế, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội cho rằng, để tiếp tục phát huy giá trị, bảo tồn gắn với phát triển du lịch, cần tăng cường sự phối hợp giữa các ngành chức năng, chủ thể văn hóa và từng đơn vị khai thác sản phẩm du lịch, tổ chức chọn lọc, giới thiệu một cách bài bản, dễ hiểu, có điểm nhấn, có không gian biểu diễn phù hợp, góp phần quảng bá nhiều hơn những nét văn hóa đặc sắc của địa phương đến du khách, đồng thời qua đó tạo sự hấp dẫn, nâng tầm giá trị cho điểm đến du lịch. Do đó, nâng cao vai trò các bên liên quan, trong đó ba trụ cột chính trong quá trình xây dựng, phát triển các sản phẩm du lịch văn hoá vùng các DTTS là Chính quyền – doanh nghiệp – người dân. Đây là 3 thành phần quan trọng quyết định đến sự thành công, thất bại của các điểm du lịch.

Còn theo TS Trần Hữu Sơn - Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng văn hóa và du lịch, thì phát triển du lịch cộng đồng ở vùng các dân tộc ít người là một động lực quan trọng để xây dựng nông thôn mới, góp phần xóa đói giảm nghèo. Nhưng để hiệu quả đòi hỏi các địa phương phải phát huy bản sắc văn hóa tộc người để xây dựng các sản phẩm du lịch mang tính đặc thù phù hợp từng vùng, không phát triển du lịch cộng đồng phong trào theo kiểu “đại trà” mà cần phát triển theo hướng bền vững có quy hoạch có chọn lọc.

Mặt khác ông Sơn cho rằng, phát triển du lịch cộng đồng phải cần nghiên cứu để xây dựng các sản phẩm du lịch hấp dẫn phù hợp với từng đối tượng du khách. Các sản phẩm du lịch này phải mang bản sắc riêng dựa trên tài nguyên du lịch ở từng địa phương, tránh tình trạng “na ná” giống nhau như hiện nay. Cần chú trọng lợi ích của người dân địa phương, lưu ý đến vấn đề sức chứa của điểm du lịch nhằm hạn chế quá tải, không chạy theo số lượng du khách để tăng doanh thu...