Đến lúc định đoạt 'số phận' của 12 dự án yếu kém

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các bộ, ngành liên quan, nhất là Bộ Công Thương phải xử lý ngay 12 dự án yếu kém không để kéo dài, chậm trễ, gây thất thoát thêm tài sản nhà nước.

Những “gánh nợ” của nền kinh tế

Trong báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội về tình hình và kết quả xử lý tồn tại, yếu kém của 12 dự án, DN yếu kém ngành công thương, có thể thấy rất rõ, chỉ có 2 dự án, DN có lãi là Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 - Hải Phòng và Nhà máy thép Việt -Trung. 3 dự án, DN dù giảm được lỗ nhưng chưa bền vững. Và có tới 7/12 dự án, DN vẫn tiếp tục thua lỗ hoặc dừng hoạt động.

Trong số những dự án tiếp tục thua lỗ, có tới 3 dự án DN thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem). Dự án nhà máy Đạm Ninh Bình do Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình làm chủ đầu tư. Dự án này đến hết năm 2019 có vốn chủ sở hữu -3.392 tỷ đồng, tổng tài sản là 9.827 tỷ đồng, tổng nợ phải trả là 12.184 tỷ đồng, lỗ lũy kế -5.706 tỷ đồng.

Dự án Nhà máy Phân đạm Hà Bắc (Công ty CP Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc làm chủ đầu tư) đến hết năm 2019, vốn chủ sở hữu -523,3 tỷ đồng, tổng tài sản là 9.166 tỷ đồng, tổng nợ phải trả 9.689 tỷ đồng, lỗ lũy kế -3.245 tỷ đồng. Cũng không khá hơn 2 dự án trên, Dự án Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 – Lào Cai (Công ty cổ phần DAP số 2 – Vinachem làm chủ đầu tư) cũng đang ngập ngụa trong thua lỗ. Đến hết năm 2019, vốn chủ sở hữu là -731,7 tỷ đồng, tổng tài sản là 4.417,8 tỷ đồng, tổng nợ phải trả là 5.164 tỷ đồng, lỗ lũy kế -2.230 tỷ đồng.

Tình trạng thua lỗ, nợ nần của 3 dự án nêu trên không chỉ gây ảnh hưởng đến từng dự án riêng lẻ mà còn gây áp lực lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của cả Tập đoàn Vinachem. Theo báo cáo mới đây của Vinachem, trong quý I/2020 doanh thu của Tập đoàn này ước đạt hơn 9.000 tỷ đồng, giảm 5,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi các DN khác trong Tập đoàn này có kết quả kinh doanh khá ổn định, đem lại số lợi nhuận là 363 tỷ đồng, tăng 32%, thì các DN thua lỗ, yếu kém kể trên tiếp tục lỗ khoảng hơn 800 tỷ đồng, tăng tới 246% so với cùng kỳ 2019.

Nêu qua tình hình hoạt động của 3 dự án bết bát nhất trong số 7 dự án thuộc 12 dự án yếu kém của ngành công thương, để thấy, thực trạng của các dự án vẫn chưa có dấu hiệu khá hơn, khi mà trong suốt nhiều năm qua, mới chỉ có 2 dự án được coi là “hồi sinh” khi bắt đầu làm ăn có lãi. Còn lại tất cả vẫn đang trong tình trạng lay lắt, khó sống. Việc xử lý 12 dự án này đã kéo dài nhiều năm nay song thực tế cho thấy, nếu tiếp tục còn tìm cách cứu bằng “bầu sữa” ngân sách thì e rằng cả nền kinh tế sẽ đi xuống chỉ vì một sự ỳ trệ của những dự án này.

Đau cũng phải “cắt”

Sự chậm trễ trong việc xử lý 12 dự án này đã không ít lần khiến giới chuyên gia, các đại biểu Quốc hội bức xúc. Theo ông Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban Pháp luật Quốc hội, cách xử lý của các cơ quan chức năng còn quá chậm, bộc lộ nhiều bất cập. Bởi vậy, đã đến lúc phải vào cuộc quyết liệt để giải tỏa những băn khoăn của dư luận xã hội về 12 dự án này.

“Việc Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo quyết liệt tập trung xử lý dứt điểm không để tồn tại dai dẳng, “mang tai, mang tiếng” là hành động cương quyết của Thủ tướng và Chính phủ trong việc thực thi pháp luật, đồng thời phòng chống tham nhũng, bài trừ tệ nạn làm xấu đi hình ảnh đất nước...”, ông Hòa nhấn mạnh.

Ông Hòa đưa ra quan điểm: “Phải xử lý dứt điểm hiện tượng ì ạch trong xử lý, không chấp nhận tình trạng nể nang trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, phòng ngừa hành vi sai phạm. Nếu tổ chức, cá nhân mắc sai phạm cần phải xử lý cương quyết, không có vùng cấm. Phát hiện đến đâu xử lý đến đâu cũng cần rõ ràng minh bạch” .

Nói về trách nhiệm của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN sau khi tiếp nhận 12 dự án của ngành công thương nhưng xử lý khá chậm chạp, ông Hòa cho rằng, các dự án, DNNN thuộc ngân sách nhà nước hiện đã được chuyển sang Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN quản lý, do vậy việc thua lỗ hay ăn nên làm ra là trách nhiệm của cơ quan này trong thực thi nhiệm vụ. “Nếu làm chậm trễ cũng cần xử lý trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan đơn vị trong thực thi chức trách, nhiệm vụ của mình...”, ông Hòa yêu cầu.

Theo PGS. TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), cần mạnh dạn chấp nhận các giải pháp mang tính thị trường mới có thể giải quyết rốt ráo bài toán khó này. Còn nếu tiếp tục quanh quẩn với các nguồn lực của Nhà nước, sẽ có nguy cơ thiệt hại thêm.

TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng nêu quan điểm, không nên và cũng không cần thiết đổ thêm nguồn lực của Nhà nước vào những dự án yếu kém này nữa, vì thời gian qua đã bộc lộ sự lãng phí quá lớn. “Để thị trường định đoạt chính là lối thoát sáng nhất cho các dự án, DN thua lỗ của ngành công thương”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Trên thực tế, có thể thấy rõ vai trò của thị trường và tư nhân tham gia tái cơ cấu những dự án kém hiệu quả, như sự hồi sinh của dự án Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ (PVTex). Sau khi có sự tham gia tái cơ cấu của Công ty CP Tập đoàn An Phát Holdings, từ chỗ thua lỗ nặng nề, PVTex đã có lãi tăng dần đều trong 2 năm gần đây, trong khi Nhà nước không phải bỏ thêm vốn.