Ngày 5/11/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài viết nhan đề: “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả” trong đó, Tổng Bí thư đã đề cập đến những yếu kém trong bộ máy của hệ thống chính trị và đặt ra yêu cầu phải tinh gọn. Bên cạnh đa số ý kiến đồng thuận với chủ trương tinh gọn bộ máy vẫn còn có nhiều ý kiến trái chiều; thậm chí thù địch.
Nhiều “chiêu trò” phá rối
Nói về việc sắp xếp bộ máy của hệ thống chính trị do Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng trở lại, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng: Cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là cấp thiết.
Là một trong những người tình nguyện viết đơn nghỉ hưu, TS Đào Ngọc Báu - Viện trưởng Viện Chính trị và Quan hệ quốc tế (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho biết: "Tất cả chúng tôi đều vui vẻ và phấn khởi vì chúng tôi tự thấy đã góp một phần trách nhiệm nhỏ bé vào chủ trương chung của Đảng, Nhà nước. Dù có những người tiếp tục giữ chức vụ và có những người có thể được điều động bổ nhiệm một vị trí khác, nhưng chúng tôi đều hiểu rằng cần đặt lợi ích chung lên trên lợi ích cá nhân".
Trên đây chỉ là hai trong số những ý kiến đồng tình, ủng hộ chủ trương tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị. Nhưng trái ngược lại, cũng đã có nhiều ý kiến của không ít facebooker, của nhiều trang mạng nước ngoài đã cố tình đưa ra những quan điểm trái chiều, những cái nhìn hạn hẹp. Thậm chí, có ý kiến cho rằng, đây chỉ là “chiêu trò” nhằm triệt hạ những người không cùng chí hướng. Tổ chức khủng bố Việt Tân tự xưng là nơi “tập hợp những người Việt yêu dân chủ, khát vọng Canh Tân con người và Canh Tân Việt Nam” mỗi ngày “quẳng” lên facebook rất nhiều link với nội dung, giọng điệu hằn học kiểu như: “Hỗ trợ cán bộ sau sáp nhập: Càng giảm càng phình” hoặc “Tưởng cải cách hành chính, hoá ra chỉ là màn trình diễn tái cơ cấu hình thức”... Lấy chiêu bài dân chủ, họ làm như đang đấu tranh cho những cán bộ, công chức, viên chức ở trong nước. Nhưng không phải thế, họ cố tình mổ xẻ từng thông tin, từng câu, từng chữ với giọng điệu hằn học, mỉa mai hòng tìm mọi cách thu hút sự chú ý của dư luận ở trong và ngoài nước, cũng như sự chú ý của một số trang tin tiếng Việt của một số đài phát thanh nước ngoài để tìm thêm tiếng nói chống phá chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước.
Họ biết nhưng tỏ ra không biết chúng ta tinh gọn bộ máy để loại bỏ tầng nấc trung gian, giảm gánh nặng chi thường xuyên và tăng tính sáng tạo của bộ máy từ Trung ương đến địa phương - điều đó rất có lợi cho dân, cho nước. Không chỉ có vậy, tinh gọn bộ máy còn giúp chúng ta cơ cấu lại nguồn lực, tập trung giải quyết những nhiệm vụ trọng tâm của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Không tinh gọn, không tiết kiệm chi thường xuyên, không tự giúp mình thì ai sẽ giúp chúng ta!? Chẳng lẽ chúng ta trông chờ các “anh hùng bàn phím” của Việt Tân hay các tổ chức, cá nhân chống phá trong và ngoài nước.
Các thế lực thù địch ra sức bóp méo chính sách
Sau khi Đảng, Nhà nước ta ban hành các Kết luận, Nghị quyết liên quan đến chính sách tinh giản biên chế, trên mạng xã hội lập tức nhao nhao những bài viết, nội dung của các đối tượng, tổ chức thù địch cho rằng chi hàng trăm nghìn tỉ chi trả chính sách cho cán bộ thuộc diện tinh giản hoặc tự nguyện tinh giản là phung phí, là con số quá lớn.
Họ có biết rằng, mới đây nhất, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành Nghị quyết số 196/2025/QH15 về điều chỉnh, bổ sung dự toán ngân sách nhà nước năm 2025. Theo đó, Quốc hội quyết nghị điều chỉnh, bổ sung dự toán ngân sách trung ương năm 2025 để chi trả chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động khi thực hiện sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy quy định tại Nghị định số 178/2024/NĐ-CP ngày 31/12/2024 và Nghị định số 67/2025/NĐ-CP ngày 15/3/2025 của Chính phủ, theo cơ chế thực hiện cải cách tiền lương. Theo như quyết nghị mới nhất của Quốc hội, hiện ngân sách để chi cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy là từ các nguồn khác nhau trong đó có bổ sung dự toán ngân sách năm 2025 và có cả từ nguồn tiết kiệm chi thường xuyên; trước mắt là mấy ngàn tỷ từ tiết kiệm chi thường xuyên năm 2024 chuyển nguồn sang 2025. Điều đó cho thấy áp lực tài chính đối với việc chi trả chế độ cho những người thuộc diện tinh giản biên chế theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP không phải quá lớn khi chúng ta có thể sử dụng từ nguồn tiết kiệm chi thường xuyên.
Vẫn trên fanpage của tổ chức khủng bố Việt Tân cho rằng đó là “chính sách rất kỳ lạ”. Họ cố tình lờ đi chi tiết: Một phần kinh phí chi trả chế độ cho cán bộ tinh giản được lấy từ chuyển nguồn số tiền tiết kiệm được trong chi thường xuyên năm 2024. Và, tiết kiệm, cắt giảm chi thường xuyên lâu nay cũng là một trong những chủ trương, yêu cầu của Đảng, Nhà nước ta đối với các cơ quan trong hệ thống chính trị. Cũng không phải chúng ta chỉ chi cho cán bộ diện tinh giản biên chế, Đảng, Nhà nước cũng đã quyết định miễn học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông và nghiên cứu để tiến tới miễn viện phí toàn dân, chi trả cho người dân khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm. Họ cố tình quên không nhắc đến những chính sách tốt đẹp của Đảng, Nhà nước dành cho nhân dân. Liệu có mưu đồ gì khi trích dẫn, đưa thông tin một chiều?
Lấy danh nghĩa canh tân, đổi mới, nhưng thực ra Việt Tân đang thể hiện cái nhìn phiến diện, “lập lờ, đánh lận con đen”; chỉ trích dẫn những gì họ cho rằng có lợi cho việc chống phá chính sách của Đảng, Nhà nước ta. Với cách cung cấp thông tin một chiều, Việt Tân cố gắng thổi bùng lên ngọn lửa hiềm khích, cố gắng gây mất đoàn kết trong nội bộ nhân dân ta; trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của ta. Từ đó, len lỏi hòng làm thay đổi suy nghĩ tích cực trong một bộ phận nhân dân, không loại trừ có cả cán bộ, đảng viên. Với chiêu thức “mưa dầm thấm lâu” tổ chức khủng bố này đang cố gắng tạo ra những hố ngăn cách trong xã hội để từ đó thực hiện mưu đồ đen tối.
Tuy nhiên, những nỗ lực “đổi trắng, thay đen” của tổ chức khủng bố Việt Tân cũng như của các tổ chức, cá nhân chống phá khác đã rơi vào vô vọng, vô nghĩa vì tính đúng đắn, tính ưu việt của chính sách hỗ trợ tinh giản cán bộ cũng như cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy đang diễn ra tại Việt Nam.
Từ đòi hỏi cấp thiết đến quyết tâm thực hiện
Ngày 25/10/2017, sau Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW trong đó nhấn mạnh: Đảng ta đã ban hành và lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện nhiều chủ trương, nghị quyết, kết luận về xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, Nghị quyết cũng chỉ rõ: Tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, mối quan hệ của một số cơ quan, tổ chức chưa thật rõ, còn chồng chéo, trùng lắp... Việc phân công, phân cấp, phân quyền giữa các ngành, các cấp và trong từng cơ quan, tổ chức chưa hợp lý, mạnh mẽ và đồng bộ; còn tình trạng bao biện, làm thay hoặc bỏ sót nhiệm vụ. Kiện toàn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị gắn với tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đạt kết quả thấp; tỉ lệ người phục vụ cao, nhất là ở khối văn phòng; số lãnh đạo cấp phó nhiều; việc bổ nhiệm cấp "hàm" ở một số cơ quan Trung ương chưa hợp lý. Cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả chưa cao; việc công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình còn hạn chế. Cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính chuyển biến chậm, không đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu.
Từ đó, Trung ương đề ra mục tiêu: Tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước và chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội; phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại, nâng cao chất lượng, sử dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; giảm chi thường xuyên và góp phần cải cách chính sách tiền lương. Sở dĩ Đảng ta đề ra mục tiêu như vậy là bởi, trong giai đoạn cách mạng hiện nay chúng ta cần nỗ lực để hoàn thành các mục tiêu cao cả mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra; chúng ta phải tăng tốc, bứt phá mạnh mẽ, tiến bước vào “kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”(1) như Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập.
Thẳng thắn nhìn nhận, kể từ cuối năm 2017, sau khi Nghị quyết số 18 ra đời, do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, chúng ta chưa thực hiện được bao nhiêu mục tiêu sắp xếp, tinh gọn bộ máy. Có chăng, trong giai đoạn từ 2018 đến trước tháng 10 năm 2025, chỉ có ngành công an đã quyết liệt thực hiện tinh gọn bộ máy theo phương châm “Bộ tinh, tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở”. Từ thành công trong công cuộc sắp xếp tinh gọn bộ máy của ngành công an, nhân rộng việc tinh gọn bộ máy là điều nên làm, cần làm vào thời điểm này. Bởi, nhìn rộng ra, từ năm 2017 đến nay, mục tiêu tinh giản biên chế hầu như chưa có chuyển biến rõ nét; trong khi ngân sách nhà nước vẫn luôn phải “gánh” quá nhiều chi phí chi thường xuyên; trong khi Việt Nam là một nước đang phát triển rất cần nguồn lực để đầu tư cho phát triển kinh tế- xã hội, nâng cao đời sống người dân.
Phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII ngày 10/4/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định tầm nhìn 100 năm khi tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị: “Đề án về sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cùng với các Đề án kèm theo là những vấn đề rất hệ trọng, có tính lịch sử; không chỉ sắp xếp về tổ chức, bộ máy, cán bộ; mà còn phân cấp về thẩm quyền; bố trí lại đơn vị hành chính; phân bổ về nguồn lực; tạo không gian phát triển. Mục tiêu là xây dựng Chính quyền theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn; đồng thời, mở ra cục diện mới trong phát triển đất nước với tầm nhìn lâu dài, ít nhất là cho 100 năm tới”.
Nhận định về cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy mà Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng, GS Carl Thayer (Học viện Quốc phòng Australia) đã đánh giá: Quá trình cách mạng hóa bộ máy Nhà nước và Đảng có thể dẫn đến những khó khăn do quy mô thay đổi và tốc độ thực hiện nhanh chóng, chẳng hạn như chế độ cho những người thuộc diện tinh giản(2). Tuy nhiên, lợi ích mang lại từ sự thay đổi là tăng hiệu quả hơn và năng suất theo thời gian. Đó cũng chính là điều mà Đảng ta hướng tới khi quyết tâm thực hiện quyết liệt, đến cùng Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017.
Kể từ tháng 11/2024 đến nay cả hệ thống chính trị đã tích cực vào cuộc với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để sắp xếp bộ máy. Về biên chế, mục tiêu dự kiến giảm tối thiểu 20% công chức, viên chức hưởng lương từ ngân sách nhà nước để giảm biên chế theo phương án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của bộ, ban, ngành và địa phương phù hợp với lộ trình thực hiện chính sách quy định tại Nghị định số 178/2024/NĐ-CP. Bộ Nội vụ cũng thông tin rằng ngân sách nhà nước đã bố trí kinh phí để thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo Nghị định số 29/2023/NĐ-CP (đang được bố trí trong dự toán chi thường xuyên của các cơ quan, tổ chức, đơn vị) và các khoản chi chế độ, chính sách liên quan đến cán bộ, lãnh đạo quản lý... Cần nhấn mạnh là có những khoản chi cho tinh giản đang được bố trí trong dự toán chi thường xuyên của cơ quan, tổ chức, đơn vị.
Trong cuộc cách mạng này, vai trò của mỗi cán bộ, công chức, viên chức là rất lớn. Bởi họ ở trong bộ máy của hệ thống chính trị nhưng họ cũng chính là các cử tri và nhân dân và cuộc cách mạng nào cũng thế “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân chịu cũng xong”. Trở lại với các cán bộ, công chức, chuyên gia tự nguyện tinh giản theo Nghị định 178-NĐ/CP, phải khẳng định với nhiều người đó là một sự hy sinh; với nhiều người khác đó là sự thể hiện vai trò của đảng viên luôn chấp hành quyết định của Đảng; có một bộ phận chỉ còn 2 hay 3 năm là đến tuổi nghỉ hưu nhưng cũng nhiều người còn 5 đến dưới 10 năm mới nghỉ hưu. Nhưng trước hết họ cũng là những con người bình thường; họ cũng cần có sinh kế để có một cuộc “bắt đầu mới” hay “bắt đầu lại từ đầu”. Chế độ chính sách của Đảng, Nhà nước ta luôn nhất quán khi không để ai bị bỏ lại phía sau. Việc chi trả cho các cán bộ, viên chức thuộc diện tinh giản chỉ là trả cho họ những gì họ đáng được hưởng khi nghỉ hưu trước tuổi; bởi, nếu đi làm họ vẫn được hưởng ngần ấy chính sách; thậm chí còn hưởng nhiều hơn. Và, chế độ chính sách ấy như đã khẳng định: Là để giúp họ có tiền trang trải cuộc sống hoặc xa hơn để bắt đầu một trạng thái mới trong cuộc đời. Đó là sự ưu việt của chế độ ta; là điều mà Đảng, Nhà nước ta khẳng định trong thực hiện chính sách tinh giản. Đó là lời cảm ơn chân thành, sự tri ân với những người đã đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết.
Đồng lòng đấu tranh với các quan điểm sai trái
Đảng ta đã xác định rõ ràng mục tiêu của cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Nhân dân đồng tình ủng hộ. Nhưng đáng tiếc vẫn có một số ít ý kiến cố tình đi ngược, công kích công cuộc tinh gọn tổ chức bộ máy mà Đảng ta, nhân dân ta đang nỗ lực thực hiện. Việc làm ấy không chỉ thể hiện thái độ đứng ngoài cuộc trong công cuộc tinh gọn bộ máy; mà còn thể hiện thái độ thờ ơ, vô trách nhiệm trước vận mệnh dân tộc. Không những thế, còn có cả những ý kiến thù địch. Thế nhưng lúc nào họ cũng cố tỏ ra mình lo lắng cho đất nước. Đó là cách ứng xử của những kẻ ngụy quân tử. Nhiều kẻ trong số đó nhiều năm sống lưu vong, xa rời thực tế đất nước: “Tinh giản bộ máy, hay chỉ là chiêu trò cho quan chức thoát tội và hạ cánh an toàn? Còn vơ vét nốt những cắc bạc lẻ của nhân dân?” - họ nói như thể họ là người trong cuộc. Nói vậy là bởi, công cuộc tinh giản biên chế vừa mới đi qua giai đoạn một và còn những giai đoạn tiếp theo nhưng lạ thay, họ đã biết nó chỉ là hình thức. Thế khác nào nói theo kiểu “thầy bói xem voi”. Vấn đề là những câu nói như vậy lại khiến một bộ phận nhân dân ngộ nhận, tưởng rằng đó là sự thẳng thắn và cổ súy cho những quan điểm sai trái ấy. Đã là người Việt Nam máu đỏ da vàng, là cây một cội, là con một nhà những người Việt có lương tri, có hiểu biết không nên và không thể “té nước theo mưa” trước những quan điểm sai trái. Như thế là đi ngược lại lợi ích của quốc gia, dân tộc; đi ngược lại quá trình phát triển của đất nước.
Trong cuộc cách mạng này, chỉ có đồng thuận, đoàn kết, tin tưởng vào ý nghĩa quan trọng, tốt đẹp của công cuộc sắp xếp bộ máy của hệ thống chính trị mới dẹp bỏ được các âm mưu chia rẽ của thế lực thù địch; mới là cách đóng góp thiết thực cho công việc trọng đại của đất nước.
(1) Ngày 31/10/2024, tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, GS. TS Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam có buổi trao đổi một số nội dung về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với các học viên Lớp bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng đối với cán bộ quy hoạch Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV (lớp thứ 3).
(2) GS Carl Thayer trả lời Cổng thông tin điện tử Chính phủ trong bài viết: Tinh giản bộ máy hành chính: Cuộc “Đổi mới lần 2” của đất nước (chinhphu.vn ngày 8/12/2024).