Đổi đời từ cây gai xanh. Bài cuối: Gỡ khó cho vùng nguyên liệu

“Người dân chưa thực sự mặn mà với cây gai xanh”

Đó là nhận định của ông Nguyễn Xuân Phương - Phó Chủ tịch UBND xã Cẩm Tú, huyện Cẩm Thủy (Thanh Hóa) về cách nhìn nhận của người dân xã Cẩm Tú - nơi được xem là thủ phủ của cây gai xanh tại xứ Thanh.

Ông Phương cho rằng, mặc dù đã và đang từng bước khẳng định được giá trị thực tế trong phát triển kinh tế nhưng cây gai xanh vẫn là một cái tên khá mới mẻ khiến không ít người dân còn thận trọng, hoài nghi khi tiếp cận, đi kèm với đó là những rủi ro chưa thể gọi tên, có thể xảy ra trong tương lai. Đã có những bài học nhãn tiền về các loại cây trồng từng được xem là mũi nhọn, nhưng cũng đã thất bại thảm hại trong quá khứ như, cây thanh hao hoa vàng, cây cao su, cà phê hay gần đây nhất là cây mắc ca.

Nỗi lo “được mùa mất giá”, “giải cứu nông sản” trở thành định kiến, khiến nhiều hộ dân vẫn còn dè dặt, cân nhắc khi có ý định chuyển đổi cây trồng trên diện tích đất nông nghiệp mà lâu nay họ vẫn bám víu vào để mưu sinh. “Bên cạnh đó còn là nỗi lo về nguồn lao động, khi người dân chưa thể áp dụng cơ giới hóa vào thu hoạch, chế biến, diện tích đất có thể trồng được cây gai xanh manh mún, nhỏ lẻ, tập quán, thói quen canh tác… Theo tôi, để người dân thực sự toàn tâm toàn ý với cây gai xanh, chúng ta cần phải tạo điều kiện để người dân tiếp cận ở nhiều góc độ để có cái nhìn toàn diện. Đồng thời phải có biện pháp, cơ chế tháo gỡ kịp thời những khó khăn cho người trồng gai” - ông Phương nói.

Để hiểu rõ hơn về những khó khăn, chúng tôi đã tiếp cận và tìm hiểu nguồn cơn từ một số chủ hộ trồng gai xanh tại xã Cẩm Tú. Hầu hết họ đều cho rằng: Khó khăn nhất hiện nay vẫn là người dân chưa quen với cây trồng mới. Vì đặc tính sinh trưởng nhanh, thu hoạch nhiều lần trong năm, khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa chưa được áp dụng rộng rãi trong chăm sóc và thu hoạch nên người dân rất vất vả trong chăm sóc và thu hoạch, tốn kém cho chi phí thuê nhân công lao động. “Rất vất vả và tốn chi phí cho nhân công lao động. Với diện tích 3ha, gia đình tôi thường xuyên phải thuê khoảng trên dưới 20 lao động để thu hoạch cho kịp lứa và kịp thời gian để chăm sóc vụ mới. Rất xót ruột mỗi khi chi trả tiền công thu hoạch. Nhưng nếu không thuê thì gia đình với 6 khẩu như nhà tôi không thể kham nổi. Trong khi đó, nếu trồng mía hay keo thì người dân vẫn có thời gian để làm việc khác.” - ông Đinh Sỹ Cảnh - một hộ trồng gai xanh tại thôn Thuần Lương, xã Cẩm Tú than phiền.

Tìm hiểu thêm, chúng tôi được biết, để thu hoạch, các hộ trồng gai phải thuê người đứng máy bóc vỏ từ 300 - 500 nghìn đồng/1 ngày công, công cắt, phơi phải chi trả từ 180 - 200 nghìn đồng/1 ngày công. Tuy nhiên, ngay cả khi đã phải trả công khá cao cho người lao động thì người trồng gai cũng không dễ tìm được người để thuê vì đa số con em trong độ tuổi lao động tại địa phương đã vào làm tại các khu công nghiệp.

Khắc phục khó khăn, giảm chi phí cho khâu thu hoạch, người trồng gai tại xã Cẩm Tú đang phải sử dụng phương pháp trồng phân kỳ và thu hoạch theo kiểu cuốn chiếu.

Gỡ khó

Để khắc phục những khó khăn mà người trồng gai đang phải đối mặt và cụ thể hóa được mục tiêu trồng hơn 6.000ha cây gai từ nay đến năm 2025 của tỉnh Thanh Hóa, theo ông Lê Văn Trung - Bí thư huyện Cẩm Thủy thì ngoài việc chính quyền các cấp và các ban, ngành của tỉnh cần phải quyết liệt hơn nữa và tạo mọi điều kiện cho vùng nguyên liệu gai xanh phát triển thì còn phải đưa bằng được cơ giới hóa vào khâu thu hoạch, chế biến để người dân yên tâm sản xuất.

“Để thúc đẩy vùng nguyên liệu gai phát triển, mới đây tỉnh đã có cơ chế hỗ trợ cho người trồng gai với số tiền là 25 triệu đồng/ha, huyện hỗ trợ 3 triệu đồng/ha (thông qua việc thành lập các hợp tác xã dịch vụ thu hoạch, bóc vỏ, từ đó tạo ra đội ngũ lao động mới). Chúng tôi đang tính toán áp dụng cơ giới hóa vào khâu thu hoạch, sơ chế. Mục tiêu trong tương lai gần là người dân chỉ việc trồng, chăm sóc và thu tiền trên khối lượng sản phẩm” - ông Trung cho biết.

Về giải pháp nhằm tháo gỡ cho người trồng gai xanh trên địa bàn toàn tỉnh, ông Cao Văn Cường - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa cho biết: Trước mắt phải tăng cường tuyên truyền cho người dân hiểu thấu đáo về chính sách của tỉnh đối với phát triển cây gai xanh. Phối hợp chặt chẽ với nhà máy dệt An Phước, đảm bảo đủ nguồn giống phục vụ trồng mới, tăng cường phân công cán bộ nguyên liệu thực hiện công tác tuyên truyền, vận động, tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn chăm sóc, thu hoạch cho người dân, ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu, xây dựng cơ chế thu mua, thanh toán minh bạch, ưu đãi và hấp dẫn. Song song với việc khẩn trương thành lập các hợp tác xã dịch vụ trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến… từ đó khai thác tối đa diện tích có thể trồng được cây gai xanh, kể cả diện tích đất vườn, đất xen kẹt của người dân.

“Mặc dù còn nhiều khó khăn để đạt được những mục tiêu mà tỉnh đã đề ra với cây gai xanh, tuy nhiên theo tôi đây cũng chỉ là những khó khăn trước mắt, có thể tháo gỡ từng bước một khi cả hệ thống chính trị vào cuộc cùng bà con nông dân” - ông Cường chia sẻ thêm.

Để cụ thể hóa mục tiêu đến năm 2025, toàn tỉnh sẽ trồng được gần 6.500ha tỉnh Thanh Hóa đã tạo mọi điều kiện, tuyên truyền vận động người dân chuyển đổi cây trồng. Tính đến tháng 3/2022 diện tích trồng gai xanh trên địa bàn tỉnh đạt 670 ha (trồng mới 210 ha, lưu gốc 460 ha) đạt 10,4% kế hoạch. Năm 2021, toàn tỉnh đã thực hiện hỗ trợ diện tích chuyển đổi trồng cây lâu năm kém hiệu quả sang trồng cây gai xanh 161,6 ha; mua giống trồng mới 438,5 ha; mua 207 máy tước vỏ gai với tổng kinh phí hơn 7 tỷ đồng.