Dự án metro Bến Thành – Suối Tiên: Mới chỉ dừng lại ở ‘báo cáo tiến độ’

Tuyến metro Bến Thành – Suối Tiên. (Nguồn: Thanh Niên).

Còn thiếu hơn 13,4 nghìn tỷ đồng từ nay đến 2020

Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 Thành phố Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên bắt đầu thực hiện tháng 3 năm 2007 và dự kiến hoàn thành đưa vào khai thác năm 2018. Tuy nhiên, do việc chậm trễ trong công tác giải tỏa và phải lập lại thiết kế kỹ thuật cho nhà ga ngầm Bến Thành tích hợp giữa các tuyến đường sắt đô thị số 1, số 2, số 3a và số 4 nên thời gian hoàn thành xây dựng, đưa vào vận hành toàn tuyến năm 2020 (Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải có văn bản đồng ý điều chỉnh thời gian hoàn thành Dự án).

Tổng mức đầu tư ban đầu của Dự án đã được UBND TP Hồ Chí Minh phê duyệt năm 2007 là gần 126,6 tỷ Yên (tương đương gần 17,4 nghìn tỷ đồng, gần 1,1 tỷ USD theo tỷ giá thời điểm đó). Tuy nhiên, năm 2011, TP Hồ Chí Minh đã phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư lên hơn 236,626 tỷ Yên (tương đương hơn 47,3 nghìn tỷ VNĐ, tương đương gần 2,5 tỷ USD), bao gồm: Vốn vay ODA của Nhật chiếm 88,4% với số tiền hơn 41,8 nghìn tỷ đồng. Vốn đối ứng từ ngân sách thành phố là phần còn lại, khoảng gần 5,5 nghìn tỷ đồng.

Lý do tổng mức đầu tư tăng gấp 3 được Bộ Giao thông vận tải giải thích do sự biến động khách quan của giá nguyên liệu, nhiên liệu và việc tăng mức lương tối thiểu từ năm 2006 đến năm 2009. Bên cạnh đó, dự án tăng khối lượng xây dựng gồm tăng đầu tư cho đầu máy, toa xe, trang thiết bị nhà ga nhằm đáp ứng nhu cầu tăng lưu lượng hành khách dự báo vào năm mục tiêu thiết kế là năm 2040 (thay vì năm 2020 như trong Dự án đầu tư); áp dụng các trang thiết bị, hệ thống tiên tiến, đầu tư đầy đủ cho xưởng bảo trì sửa chữa, cho tòa nhà trung tâm điều khiển cho cả hệ thống đường sắt đô thị của thành phố và đầu tư cho trụ sở của Công ty Vận hành và bảo dưỡng đường sắt đô thị.

Bên cạnh đó, cập nhật tỷ giá Yên Nhật - Việt Nam đồng cũng mang đến những thay đổi đáng kể (tổng mức đầu tư bằng Yên Nhật chỉ tăng gần gấp 2, nhưng bằng tiền Việt Nam tăng gấp 3 - pv); tỷ lệ tính toán các chi phí dự phòng, rủi ro trượt giá cũng được cập nhật theo quy định mới, tính toán cho đến năm 2019.

Dự án đã ký được 3 Hiệp định với tổng số vốn vay là 155,364 tỷ Yên Nhật, trong đó hiệp định số 3 – mới nhất, ký tháng 5/2016 với tổng số vốn vay là 90,175 tỷ Yên Nhật, nhưng lũy kế từ khởi đầu Dự án đến thời điểm báo cáo mới giải ngân được hơn 59 tỷ Yên, đạt 38% tổng vốn của 3 Hiệp định vay đã ký.

Theo tiến độ được duyệt, Dự án hoàn thành xây dựng vào năm 2017 và đưa vào khai thác vận hành năm 2018. Tuy nhiên, do việc chậm trễ trong giải phóng mặt bằng gói thầu số 2; phân chia gói thầu số 1 thành gói thầu 1a và gói thầu 1b; xử lý tình huống đấu thầu của gói thầu số 3 và gói thầu 1b; thay đổi quy trình thẩm tra, phê duyệt thiết kế kỹ thuật - dự toán, xây dựng cơ chế riêng về thẩm định thiết kế kỹ thuật và dự toán đối với các dự án đường sắt đô thị… đã ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các gói thầu. Tất nhiên, không thể không kể đến vướng mắc lớn nhất về giải ngân vốn cho dự án.

Bộ GTVT cho rằng bố trí kế hoạch ODA không đạt yêu cầu làm dự án bị chậm trễ. Cụ thể, giai đoạn 2016 – 2020, dự án cần gần 21 nghìn tỷ đồng, nhưng mới được giao vốn 7,5 nghìn tỷ đồng, đáp ứng 36% nhu cầu.

Kế hoạch năm 2017 cần hơn 5,4 nghìn tỷ, mới được giao hơn 2,1 nghìn tỷ, đáp ứng 39%. Do đó, riêng năm 2017 còn thiếu 3,3 nghìn tỷ đồng. Giai đoạn 2016 – 2020 còn thiếu hơn 13,4 nghìn tỷ đồng. Do đó, Bộ này kiến nghị Quốc hội tiếp tục quan tâm, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án.

Trách nhiệm thuộc về ít nhất 3 cơ quan

Như báo CAND đã đưa tin, vướng mắc của dự án này đến từ 2 lý do: Tổng mức đầu tư 47.000 tỷ đồng chưa được Quốc hội phê duyệt, và chưa được tính vào kế hoạch đầu tư công trung hạn, dẫn đến nếu giải ngân ODA cho dự án này sẽ vượt quá 300.000 tỷ vốn ODA đã phê duyệt trong kế hoạch trung hạn.

Thêm vào đó, vấn đề sẽ là trần bội chi và trần nợ công. Việc giải ngân cho dự án cũng vướng Hiến pháp – theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Đặng Huy Đông, quy định mọi khoản chi đều phải được dự toán.

Bên lề Quốc hội ngày 24/10, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng đã trao đổi với PV xung quanh dự án này.

Theo ông, khi dự án đội vốn lên 47.000 tỷ, thì phải báo cáo Quốc hội (theo quy định, trên 35.000 tỷ thì phải báo cáo Quốc hội). “Mấy động tác phải làm” – theo Bộ trưởng Dũng là phải cấp có thẩm quyền phải phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh, hai là phải thống nhất về cơ chế cấp phát và vay lại, cấp bao nhiêu, thành phố bỏ ra bao nhiêu? “Tăng lên 47 nghìn tỷ thì ai là người công nhận tăng lên 47.000, ai là người quyết định phần 35 nghìn tỷ thêm đó thì trung ương bỏ ra bao nhiêu, địa phương bỏ ra bao nhiêu? Không có cái đó thì không thể đưa vào kế hoạch trung hạn, mà không đưa vào kế hoạch thì không thể bố trí. Còn phần cũ đã bố trí đủ, còn bố trí tạm vượt lên 2.000 tỷ” – Bộ trưởng cho hay.

Về trách nhiệm để xảy ra tình trạng này, ông cho rằng có cả TP Hồ Chí Minh, Bộ GTVT, Bộ KHĐT, trong đó Bộ KHĐT “là thiếu sự đôn đốc”. Ông cũng cho rằng cách hiểu hiện nay của TP Hồ Chí Minh đối với văn bản của Chính phủ do Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải lúc đó ký “có lẽ chưa chính xác”, vì Chính phủ đồng ý cho phép điều chỉnh dự án, chứ không phải phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư.