Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể: Phát triển phẩm chất và năng lực học sinh

Chương trình giáo dục mới sẽ hướng đến hình thành các năng lực, phẩm chất cho học sinh. Ảnh: TL.

Thay đổi cách dạy và học

Điểm thay đổi rõ rệt của chương trình mới là giáo dục phổ thông 12 năm sẽ chia làm hai giai đoạn: Giáo dục cơ bản (gồm cấp tiểu học 5 năm và cấp THCS 4 năm) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp THPT 3 năm).

Cụ thể, nhiều môn học tích hợp ở các cấp tiểu học và THCS, thực hiện giáo dục phân hóa và tự chọn ở cấp THPT với hệ thống các môn học được chia thành các môn học bắt buộc, môn học bắt buộc có phân hóa, môn học tự chọn và môn học tự chọn bắt buộc.

GS. Nguyễn Minh Thuyết - Tổng chủ biên chương trình giáo dục phổ thông cho biết: Cùng học về tìm hiểu về công nghệ nhưng sẽ có những HS muốn học về tin học ứng dụng, người khác lại muốn học về khoa học máy tính thì chương trình được thiết kế để đáp ứng các nhu cầu khác biệt này. Câu hỏi đặt ra ở đây là với đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất hiện có, liệu có đảm bảo được sự thành công của chương trình mới?.

GS. Thuyết cũng cho biết, theo chương trình mới, các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trường áp dụng các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học.

Trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn hoạt động cho HS, tạo môi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề để khuyến khích HS tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát hiện năng lực, nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, phát huy tiềm năng và những kiến thức, kỹ năng đã tích lũy được để phát triển.

Các hoạt động học tập của HS bao gồm hoạt động khám phá vấn đề, luyện tập và hoạt động thực hành (ứng dụng những điều đã học để phát hiện và giải quyết những vấn đề có thực trong đời sống), được thực hiện với sự hỗ trợ của đồ dùng học tập và công cụ khác, đặc biệt là công cụ tin học và các hệ thống tự động hóa của kỹ thuật số.

Tùy mục tiêu cụ thể và mức độ phức tạp của hoạt động, HS được tổ chức làm việc độc lập, theo nhóm hoặc làm việc chung cả lớp. Dù theo cách nào, mỗi em đều phải được tạo điều kiện để tự mình thực hiện nhiệm vụ học tập, trải nghiệm thực tế.

Các hoạt động học tập nói trên có thể được tổ chức trong và ngoài khuôn viên nhà trường thông qua một số hình thức chủ yếu như học lý thuyết; thực hiện bài tập, thí nghiệm, trò chơi, đóng vai, dự án nghiên cứu; Tham gia thảo luận, tham quan, cắm trại, đọc sách; sinh hoạt tập thể, hoạt động phục vụ cộng đồng…

Ảnh minh họa.

Xét tốt nghiệp thay vì thi?

Dự thảo chương trình tổng thể đã nêu ra 3 hình thức đánh giá: Đánh giá thường xuyên do giáo viên phụ trách môn học tổ chức thực hiện dựa trên kết quả đánh giá của giáo viên, phụ huynh, bản thân HS và của các HS khác trong tổ, trong lớp; Đánh giá định kỳ do cơ sở giáo dục tổ chức thực hiện.

Hình thức thứ ba là đánh giá trên diện rộng ở cấp quốc gia, cấp địa phương, do tổ chức kiểm định chất lượng cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tổ chức để phục vụ công tác quản lý các hoạt động dạy học, phát triển chương trình và nâng cao chất lượng giáo dục.

Như vậy, trong tương lai, để được cấp bằng tốt nghiệp THPT, HS không phải trải qua kỳ thi THPT quốc gia như hiện nay mà việc xét tốt nghiệp sẽ phụ thuộc vào việc đánh giá định kỳ do chính trường THPT tổ chức thực hiện. HS hoàn thành các môn học, tích lũy đủ kết quả đánh giá theo quy định của Bộ GD-ĐT được cấp bằng tốt nghiệp.

Hiện lãnh đạo Bộ GD-ĐT đã phân công Vụ Giáo dục trung học chủ trì, phối hợp với Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục, Ban Phát triển chương trình nghiên cứu, đề xuất lộ trình đổi mới đánh giá kết quả giáo dục và xét tốt nghiệp khi cấp THPT triển khai chương trình mới.

Gia đình đồng hành cùng chương trình

Theo Ban soạn thảo, chương trình mới bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với HS toàn quốc. Chương trình trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương, nhà trường.

Họ sẽ được lựa chọn, bổ sung một số nội dung, triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp đối tượng và điều kiện của địa phương, cơ sở giáo dục. Từ đó, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.

Trao đổi với PGS.TS Đỗ Xuân Thảo, một thành viên trong Ban soạn thảo chương trình tổng thể, soạn thảo bộ môn tiếng Việt và Ngữ văn cho biết, chương trình tổng thể phát triển năng lực, phẩm chất cho HS muốn phát triển và thực hiện đạt kết quả tốt không thể thiếu vai trò của nhà trường và gia đình.

Trước hết, là việc xem xét và góp ý cho nội dung Dự thảo để Ban soạn thảo có thêm nhiều thông tin để cân nhắc, chỉnh sửa. Sau này là việc ban soạn sách giáo khoa từng bộ môn, làm sao quyển sách giáo khoa mới ra đời phải là người bạn của HS, người bạn của cha mẹ, phụ huynh… chứa đựng những vấn đề gần gũi và thiết thực với các em, mang hơi thở cuộc sống, đồng thời đảm bảo được các năng lực chung vừa là tự chủ hợp tác sáng tạo…

Trước ý kiến cho rằng hiện nay nhiều phụ huynh ngại dạy con học vì kiến thức trong sách giáo khoa mới. Chẳng hạn, với môn Tiếng Việt, ngay cả cách đánh vần cũng khác so với thời ông bà, cha mẹ đi học khiến phụ huynh và giáo viên lệch pha nhau, PGS.TS Đỗ Xuân Thảo cho rằng chương trình và sách giáo khoa mới đang nỗ lực để khắc phục được điều đó.

Bởi bất cứ năng lực phẩm chất nào cũng phải hình thành trên nội dung tri thức. Ngược lại, nội dung kiến thức phải bám sát vào năng lực, khắc phục được cái trước đây là chúng ta chú ý nhiều đến nội dung, kiến thức mà quên mất bồi dưỡng phẩm chất và năng lực.

PGS TS Đỗ Xuân Thảo nói: “Chúng tôi, những người xây dựng chương trình luôn đặt mục tiêu làm sao để sách giáo khoa mới ra đời sẽ trở thành người bạn của HS, phụ huynh. Làm sao để phụ huynh tiếp cận được nó, đồng thời có những hướng dẫn cụ thể để phụ huynh phối hợp cùng với nhà trường để cùng giáo dục trẻ”.

Ở một khía cạnh khác, GS. Nguyễn Minh Thuyết cho rằng sự thành công của chương trình giáo dục phổ thông mới phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó, cơ sở vật chất là yếu tố quan trọng.

Chẳng hạn, nếu không có đủ phòng học bộ môn, sân chơi, chỗ thực hành ngoài trời, giáo viên khó hướng dẫn HS nghiên cứu, thực hành. Nếu mỗi lớp ở đô thị vẫn “nhồi nhét” tới 50-60 HS, giáo viên không có cách gì đổi mới phương pháp giáo dục.

Vì vậy, phụ huynh cần lên tiếng để đòi hỏi chính quyền địa phương bảo đảm cho con em họ được học trong điều kiện không kém địa phương khác.

GS Nguyễn Minh Thuyết nhấn mạnh: “Nếu chương trình, sách giáo khoa bảo đảm chất lượng, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cấp cơ sở được chuẩn bị tốt, cơ sở vật chất của các trường đáp ứng được yêu cầu (ít nhất đối với lớp một), việc áp dụng chương trình sách giáo khoa mới sẽ được triển khai từ năm học 2018-2019. Nếu không bảo đảm chắc những điều kiện tối thiểu nói trên thì phải báo cáo Chính phủ, Quốc hội quyết định”.