Gia tăng người trẻ mắc sa sút trí tuệ

Khi căn bệnh trí não đang trẻ hóa

Sa sút trí tuệ thường được mặc định là căn bệnh gắn liền với tuổi già. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam cho thấy căn bệnh này đang âm thầm trẻ hóa. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 7% người trên 60 tuổi bị sa sút trí tuệ và con số này tiếp tục tăng nhanh trên toàn cầu. Ở Việt Nam, ước tính có hơn 500.000 người đang sống chung với căn bệnh này, trong đó, 3–8% thuộc nhóm dưới 65 tuổi. Các chuyên gia cảnh báo, tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm trẻ không chỉ tăng mà còn có xu hướng phát hiện muộn, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống cá nhân và xã hội.

PGS.TS Nguyễn Trọng Lưu – Phó Chủ tịch Hội Phục hồi chức năng Việt Nam – cho biết, lối sống hiện đại là một trong những nguyên nhân chính thúc đẩy sự trẻ hóa của sa sút trí tuệ. “Nhiều người trẻ hiện nay ít vận động, giảm giao tiếp trực tiếp, dành phần lớn thời gian gắn bó với thiết bị công nghệ và mạng xã hội. Những tương tác này chủ yếu là ‘tĩnh’, tiếp nhận thông tin mà ít diễn đạt bằng lời, khiến não bộ không được rèn luyện đầy đủ ” - ông phân tích.

Về mặt y khoa, nguyên nhân sa sút trí tuệ ở người trẻ đa dạng, có thể do bệnh Alzheimer khởi phát sớm, teo vỏ não sau, sa sút trí tuệ mạch máu, sa sút trí tuệ trán thái dương, bệnh Parkinson hay Huntington. Các yếu tố nguy cơ khác gồm chấn thương sọ não, bệnh mạch máu, đái tháo đường, suy giáp, viêm não, bệnh đa xơ cứng, hoặc tổn thương não do rượu. Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò nhất định, chiếm khoảng 10% trường hợp người trẻ mắc bệnh này.

Điểm khác biệt giữa sa sút trí tuệ ở người trẻ và người cao tuổi nằm ở biểu hiện bệnh. Theo BSCKII. Thân Thị Minh Trung - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, người trẻ ít khi bị mất trí nhớ ngay từ đầu như người già, mà thường khởi phát với những thay đổi về tính cách, hành vi, khả năng ngôn ngữ hoặc vận động. Họ cũng dễ xuất hiện trầm cảm do nhận thức rõ tình trạng bệnh, và nhiều trường hợp gặp khó khăn về phối hợp vận động, giữ thăng bằng ngay từ giai đoạn sớm.

Nhận diện sớm và hành động kịp thời

Sa sút trí tuệ ở người trẻ thường khởi phát âm thầm, với những biểu hiện ban đầu không rõ ràng nên dễ bị bỏ qua. Theo BS.CKII Thân Thị Minh Trung (Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM), các dấu hiệu cảnh báo có thể là sự thay đổi tính cách, tâm trạng thất thường, dễ kích động; giảm năng suất công việc; khó tập trung, giảm khả năng giải quyết vấn đề; giảm hứng thú với những hoạt động thường ngày; hoặc mất khả năng định hướng, dễ lạc đường ngay cả ở những cung đường quen thuộc.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nhanh, khiến người mắc mất dần khả năng tự chăm sóc bản thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, đời sống gia đình và các mối quan hệ xã hội. Ở giai đoạn nặng, người bệnh còn phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm như suy nhược cơ thể, nhiễm trùng, thậm chí tử vong.

Các chuyên gia khuyến nghị, việc thăm khám sàng lọc, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường, là hết sức cần thiết. Bên cạnh đó, mỗi người cần chủ động bảo vệ sức khỏe não bộ bằng cách duy trì vận động thể chất thường xuyên kết hợp với các hoạt động xã hội để tăng cường giao tiếp và kích thích trí não. Chế độ ăn uống cân đối, bổ sung thực phẩm giàu axit béo omega-3, vitamin D, hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá, ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng cũng đóng vai trò quan trọng.

Sa sút trí tuệ không còn là căn bệnh của người cao tuổi. Sự gia tăng các ca bệnh ở người trẻ là lời nhắc nhở cộng đồng cần quan tâm nhiều hơn tới sức khỏe não bộ ngay từ hôm nay. Chủ động phòng ngừa, nhận diện sớm và can thiệp kịp thời chính là chìa khóa để giảm thiểu tác động của căn bệnh này, bảo vệ sức khỏe và hạnh phúc của mỗi cá nhân cũng như của toàn xã hội.