Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắk Lắk - Bài 4: Khi phụ nữ trở thành “lá chắn” từ gia đình đến cộng đồng

Tuyên tuyền là “chìa khóa” thay đổi nhận thức

Đắk Lắk là địa phương có 45 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đồng bào DTTS chiếm 25,4% dân số. Nhiều năm qua, tình trạng tảo hôn vẫn diễn ra ở một số địa bàn, nhất là vùng sâu, vùng xa, nơi trình độ dân trí còn hạn chế, đời sống khó khăn và chịu ảnh hưởng nặng nề của tập tục lâu đời.

Xác định tuyên truyền, vận động là giải pháp then chốt, các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) trong tỉnh đã chủ động đổi mới nội dung, phương thức truyền thông, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Nhiều mô hình được triển khai hiệu quả như: tổ truyền thông cộng đồng, câu lạc bộ “Thủ lĩnh của sự thay đổi”, hội nghị, tập huấn, sinh hoạt chuyên đề…, từng bước tạo chuyển biến rõ nét trong nhận thức của phụ nữ và người dân

Buôn Cư Ana Săn, xã Ea Knốp là địa bàn có tới 99% hội viên phụ nữ là đồng bào DTTS. Trước đây, do điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều, khả năng tiếp cận pháp luật còn hạn chế, tình trạng tảo hôn, bạo lực gia đình từng diễn ra khá phổ biến.

Xác định công tác tuyên truyền là “chìa khóa” để thay đổi nhận thức, Chi hội Phụ nữ buôn Cư Ana Săn đã đẩy mạnh truyền thông cộng đồng. Sau các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng tuyên truyền, hội viên phụ nữ trực tiếp phổ biến Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình… đến từng hộ gia đình trong buôn.

Với cách truyền đạt gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với đặc thù văn hóa địa phương, nhiều phụ nữ đã hiểu rõ hơn quyền và nghĩa vụ của mình trong gia đình và xã hội. Từ đó, chị em chủ động vận động con em chấp hành pháp luật, không kết hôn sớm, góp phần từng bước đẩy lùi tảo hôn.

Chị Bàn Thị Tuyết, dân tộc Dao, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ buôn Cư Ana Săn cho biết, bên cạnh tuyên truyền tại khu dân cư, Chi hội còn tích cực tham gia các hội thi, liên hoan, sinh hoạt chuyên đề để truyền tải thông điệp về bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực gia đình và kỹ năng xử lý các tình huống thường gặp trong đời sống. Những hoạt động này không chỉ nâng cao hiểu biết pháp luật mà còn góp phần xóa bỏ định kiến giới, phòng ngừa bạo lực gia đình ngay từ gốc.

Không chỉ tại buôn Cư Ana Săn, các thôn, buôn đồng bào DTTS trên địa bàn xã Ea Knốp còn tích cực lồng ghép nội dung về dân số, sức khỏe sinh sản, bình đẳng giới; phối hợp với ngành tư pháp đẩy mạnh tuyên truyền Luật Hôn nhân và Gia đình, nhấn mạnh độ tuổi kết hôn theo quy định (nam đủ 20 tuổi, nữ đủ 18 tuổi). Nhờ đó, nhận thức của đồng bào DTTS từng bước được nâng lên, nhiều phong tục, tập quán lạc hậu dần được xóa bỏ.

Đổi mới cách làm để “đi vào chiều sâu”

Xã Ea Rốk hiện có hơn 5.300 phụ nữ từ 18 tuổi trở lên, trong đó hội viên DTTS chiếm trên 62%. Trước đây, do đời sống khó khăn, trình độ học vấn hạn chế và rào cản ngôn ngữ, tình trạng tảo hôn trên địa bàn từng diễn biến phức tạp.

Hội LHPN xã Ea Rốk xác định phòng, chống tảo hôn là nhiệm vụ trọng tâm, cần triển khai thường xuyên, kiên trì và bền bỉ. Theo đó, Hội đã đổi mới nội dung, phương thức tuyên truyền, bám sát từng thôn, buôn, từng nhóm đối tượng để triển khai hoạt động phù hợp.

Trong các buổi sinh hoạt chi hội, cán bộ Hội phối hợp với chi hội trưởng là người DTTS truyền đạt song ngữ, giúp phụ nữ lớn tuổi hoặc ít sử dụng tiếng phổ thông dễ tiếp cận, dễ ghi nhớ. Thời gian sinh hoạt cũng được linh hoạt bố trí phù hợp với lịch lao động của người dân, thu hút đông đảo chị em tham gia.

Trong các buổi sinh hoạt chi hội, cán bộ Hội phối hợp với chi hội trưởng là người DTTS truyền đạt song ngữ, giúp phụ nữ lớn tuổi hoặc ít sử dụng tiếng phổ thông dễ tiếp cận, dễ ghi nhớ. Thời gian sinh hoạt cũng được linh hoạt sắp xếp vào lúc người dân nghỉ lao động, thu hút đông đảo chị em tham gia.

Đặc biệt, Hội LHPN xã Ea Rốk đã thành lập 35 nhóm Zalo để chia sẻ thông tin pháp luật, hình ảnh, câu chuyện thực tế, chuyển tải thông điệp phòng, chống tảo hôn một cách nhẹ nhàng, gần gũi. Nhiều nội dung được xây dựng dưới dạng video ngắn, dễ nhớ, dễ lan tỏa, phù hợp với điều kiện tiếp cận thông tin của phụ nữ DTTS và thanh niên.

Song song với đó, Hội chú trọng phát hiện, biểu dương những phụ nữ DTTS tiêu biểu trong phát triển kinh tế, nuôi dạy con tốt, mạnh dạn xóa bỏ hủ tục. Những câu chuyện “người thật – việc thật” được chia sẻ trong sinh hoạt chi hội đã tạo sức lan tỏa tích cực, góp phần thay đổi cách nhìn và niềm tin của cộng đồng vào sự đổi mới.

Chia sẻ kinh nghiệm thực tế, chị Hầu Thị Vinh, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn 15 Cư Kbang cho biết: Do người dân thường đi làm xa, chị tranh thủ mọi thời điểm để tuyên truyền, từ họp thôn, họp chi hội đến những lúc đi nương rẫy. Các nhóm Zalo, Facebook cũng được sử dụng hiệu quả để chia sẻ tài liệu, video truyền thông về tác hại của tảo hôn.

Song song với tuyên truyền tập trung, Hội còn tổ chức truyền thông lưu động, hội thảo, sinh hoạt cộng đồng, câu lạc bộ, các buổi nói chuyện chuyên đề. Từ năm 2023 đến nay, Hội LHPN xã Ea Rốk đã tổ chức 147 cuộc truyền thông, 134 buổi sinh hoạt và 22 buổi nói chuyện chuyên đề, thu hút gần 12.000 lượt cán bộ, hội viên và phụ nữ tham gia. Nhiều hội thi tìm hiểu pháp luật, trong đó có Luật Hôn nhân và Gia đình, được tổ chức, giúp chị em hiểu đúng, hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Bà Phan Thị Tuất, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Ea Rốk cho biết, tuyên truyền chỉ thực sự hiệu quả khi đi từ nhận thức đến hành động. Vì vậy, Hội luôn tìm tòi cách làm mới, phát huy vai trò Người có uy tín trong cộng đồng, phối hợp chặt chẽ với công an, tư pháp, y tế để kịp thời can thiệp các trường hợp có nguy cơ tảo hôn.

Từ “lá chắn” gia đình đến nền tảng bền vững

Theo Hội LHPN tỉnh Đắk Lắk, triển khai Dự án 8 thuộc Chương trình MTQG 1719, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Đắk Lắk đã phối hợp tổ chức tư vấn pháp luật cho hơn 33.500 phụ nữ DTTS, giúp chị em nâng cao hiểu biết về quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình, từ đó chủ động phòng ngừa, đấu tranh với các hủ tục lạc hậu trong hôn nhân và gia đình. Giai đoạn 2021–2024, Hội đã tổ chức 370 cuộc truyền thông về bình đẳng giới tại các địa bàn có đông đồng bào DTTS, thu hút gần 28.000 người tham gia; tổ chức 71 cuộc đối thoại chính sách với hơn 5.600 lượt người; vận động trên 120.700 lượt người dự các cuộc họp, tiếp xúc cử tri và phát hành 9.000 tờ rơi, tài liệu tuyên truyền.

Thực tiễn cho thấy, khi phụ nữ được trao quyền, được trang bị kiến thức và trở thành “lá chắn” ngay từ mỗi gia đình, những hủ tục như TH-HNCHT từng bước bị đẩy lùi. Tuy nhiên, để phòng ngừa TH-HNCHT một cách bền vững, việc thay đổi nhận thức cần được bắt đầu sớm và có hệ thống hơn – ngay từ nhà trường, nơi ngành giáo dục giữ vai trò then chốt trong định hình tri thức và hành vi của thế hệ trẻ, được xác định là mắt xích tiếp theo mang tính quyết định trong nỗ lực giảm thiểu TH-HNCHT ở Đắk Lắk.

Bài tiếp: Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắc Lắk: Giáo dục – tuyến phòng ngừa từ sớm, từ xa (Bài 5)