GS Nguyễn Lân Dũng: Phải biết sợ thiên nhiên (16/06/2015)

Sau trận dông lốc ngày 13-6, Hà Nội vẫn đang dọn số cây xanh bị đổ

PV: Thưa ông, vào lúc giông gió xảy ra GS đang ở đâu?

GS. Nguyễn Lân Dũng: Tôi đang dự một cuộc họp ở Ủy ban đối ngoại tại Văn phòng Quốc hội. Và tối hôm ấy rất muộn mới về được nhà vì gọi mãi không thể có taxi, hơn nữa nhiều đoạn đường đang bị tắc vì cây đổ chắn ngang đường.

- Số lượng cây đổ đang nói lên điều gì, thưa GS?

Theo con số tôi biết thì cơn lốc khiến Hà Nội đổ mất 1300 cây xanh. Trận lốc bộc lộ ra nhiều việc quá. Gió mưa là chuyện của trời, con người không điều khiển được gió mưa nhưng có thể phòng ngừa được. Chúng ta có thể biết trước mùa mưa bão. Vì vậy trước mùa mưa bão thì phải cắt tỉa những cây có cành lá nặng có thể không chịu nổi gió bão. Nếu cắt tỉa hợp lý thì cây không thể nào đổ được, đó là chuyện quan trọng nhất. Hai là, phải chống đỡ cho những cây còn nhỏ , những cây mới trồng. Tại Đài Loan, giống đu đủ Hồng Phi (đã nhập sang ta) nhưng vì quá sai quả nên dù chỉ là cây một năm (ta để đu đủ nhiều năm là không hợp lý) nhưng cây nào cũng có cọc chống đỡ để chống gió bão. Cây đu đủ còn vậy huống hồ cây đường phố.

- Về chủng loại cây mà chúng ta vẫn tranh cãi, thì con số 1300 cây xanh bị đổ có cho thấy loại cây nào nên trồng hoặc cần loại bỏ không, thưa giáo sư?

Trong số 1300 cây xanh bị đổ, không có nhiều cây xà cừ bị đổ cho nên đừng vội kết tội cây xà cừ, mặc dầu ai cũng biết xà cừ thân to tán rộng nhưng có nhược điểm là rễ nông. Tuy rễ nông nhưng biết bao cây xà cừ tại Thủ đô đã có tuổi 70-80 năm rồi. Xà cừ chỉ bị đổ và có thể gây nguy hiểm khi không được chăm sóc cắt tỉa hoặc bị trũng nước ở vùng có rễ. Việc cần làm ngay bây giờ là kịp thời thống kê xem 1300 cây này gồm những cây gì, trạng thái khi đổ là ra sao? Phải nghiên cứu đầy đủ, làm hồ sơ chi tiết để rút kinh nghiệm cho lâu dài và để làm qui hoạch cho các dự án trồng cây xanh ở Hà Nội. Cá nhân tôi vẫn bảo lưu quan điểm dù là Vàng Tâm hay cây Mỡ đều không nên trồng làm cây xanh ở Thủ đô, vì đó là những cây ưa trồng ở độ cao 500-600 m so với mực nước biển, Hà Nội có độ cao rất thấp sao có thể thích hợp cho các cây này? Nếu là Vàng tâm thì càng vô lý, vì đấy là cây gỗ quý có trong Sách Đỏ. Nếu mọc tốt sau này lại phải bao gốc bằng tôn, khóa bằng xích để tránh cưa trộm như dạo trước đây đối với cây Sưa hay sao?

- Vậy nếu được hỏi ý kiến là Hà Nội nên trồng cây gì, quan điểm của GS thế nào?

Thay thế để có cùng một loại cây cho cả một tuyến phố thì cũng đáng hoan nghênh. Nhưng cũng nên biết cây phụ thuộc vào đất. Một đường phố không phải chỗ đất nào cũng tốt như nhau. Có những chỗ đất rất xấu không có cây gì trồng được ngoài cây trứng cá. Vậy thì không thể qui hoạch cây theo ý chí của con người được. Nếu có những khu vực đất xấu tới mức không cây gì mọc được thì buộc phải trồng cây trứng cá để lấy bóng mát cũng tốt chứ sao. Về mặt quy hoạch không thể làm theo kiểu cả dãy phố cùng một loại cây khi chưa nghiên cứu kỹ. Các dãy phố trồng sấu, trồng phượng vĩ, trồng sao đen mà trước đây người Pháp đã trồng đâu phải có thể trồng ở bất kỳ đường phố nào. Càng không bao giờ nên thay đồng loạt cả đường phố bằng một loạt cây mới. Mười năm hay hai mươi năm sau mới có bóng mát cho dân đây? Sao không trồng xen để khi cây đã đủ lớn mới thay cho các cây cũ. Điều ấy người dân ai không mong muốn? Nhiều người cũng đặt câu hỏi với tôi là nên trồng cây gì. Tôi trả lời muốn biết nên trồng cây gì thì hãy nhìn vào đường phố Hà Nội cũ hay nhìn vào đường phố các nước có cùng khí hậu với ta mà học hỏi. Còn với những con đường mới phải trồng cây mới thì cần hỏi các nhà lâm sinh đô thị. Họ có đầy đủ trình độ chuyên môn và số đông đang sống ở Hà Nội, sao không cho họ đóng góp ý kiến? Thay thế cây mà làm đồng loạt một lúc như ở đường Nguyễn Chí Thanh thì dân chúng không thể chấp nhận được. Việc hủy hoại cây lâu năm suốt dọc đường Nguyễn Trãi là việc làm không có trong quy hoạch đã được các Hội đồng xét duyệt. Nếu muốn chặt phải duyệt lại trong một dự án khác chứ?

- Sau trận lốc này có ý kiến cho rằng nếu Hà Nội không dừng dự án thay thế cây xanh này thì đã không có một trận cây đổ tan hoang như vậy. GS có ý kiến thế nào?

Không có cơ sở nào để nói như vậy. Đừng giận quá mà mất khôn. Ai cũng biết Hà Nội không đẹp bởi nhà cửa, không đẹp bởi đường xá mà rất đẹp bởi cây xanh và hồ nước. Chúng ta đã đau xót vì để mất đi quá nhiều diện tích hồ nước, khiến Hà Nội thành "Hà Lội" sau nhiều cơn mưa lớn. Cần khẩn trương đầu tư cho việc nạo vét sâu các hồ còn lại và các kênh mương thoát nước. Bằng mọi cách phải giữ gìn bộ mặt cây xanh cho Hà Nội. Gió mưa là việc chúng ta không thể điều khiển được, nhưng chúng ta phòng ngừa được để tránh bị thiệt hại nhiều nhất.

- Ngoài vấn đề cây xanh, trận giông lốc còn bộc lộ những vấn đề gì khác nữa thưa GS?

Con người phải biết sợ thiên nhiên. Khi giông tố phải tìm cách trú ẩn, giông tố như thế tại sao lại xe cộ vẫn liều lĩnh lao ra đường ầm ầm. Chuyện hai người thiệt mạng thật là chuyện đáng đau xót. Mặt khác việc hàng nghìn ô tô, xe máy bị đè bẹp cho thấy Hà Nội không có đủ chỗ đỗ xe, giữ xe hợp lý. Gốc cây đâu phải chỗ để đỗ xe. Các chung cư nếu chưa có tầng hầm đỗ đủ xe thì nhẽ ra không thể cấp phép xây dựng. Tôi vẫn tiếc cho mô hình Kiến trúc sư trưởng thành phố. Thành phố nào cũng phải có kiến trúc sư trưởng chứ. Rất nhiều kiến trúc sư giỏi giang ở Thủ đô là bạn tôi, họ đều nói họ có được tham gia gì đâu vào việc kiến tạo bộ mặt Thủ đô? Tại sao như vậy nhỉ, tôi không sao hiểu được? Ở Pháp người ta quy hoạch thành phố quá chặt chẽ. Một dãy phố bao giờ cũng có những dãy nhà gần giống nhau. Có nghĩa là về đại thể thì đồng bộ nhưng tiểu tiết lại rất khác nhau. Có như vậy thì kiến trúc sư mới có việc để phát huy tài năng chứ. Phong phú trong cái đồng dạng. Ở Mỹ không phải chỉ có duyệt kiểu nhà mà duyệt cả màu sơn, duyệt cả cây trồng trong sân nhà. Có người kể cho tôi là thích trồng một loại cây nhưng vì không có trong quy hoạch, đành phải trồng trong... chậu gỗ (!)

Còn một vấn đề nữa đã bộc lộ qua trận cuồng phong này là chất lượng xây dựng nhà cửa. Một số nhà bị cuốn bay cả toàn bộ cái mái. Sao lại đến mức thiếu an toàn đến như vậy. May mà bay vào chỗ không có người đứng, nếu không thì sẽ ra sao? Cửa sổ một số chung cư cao tầng bị gió thổi vỡ tan tác. Phải xiết chặt lại việc nghiệm thu các công trình xây dựng. Chất lượng các công trình không thể tiềm ẩn những nguy hiểm khi gió bão hay động đất nhẹ. Một trận giông lốc vừa qua may là chỉ kéo dài vài chục phút, nếu kéo dài cả tiếng hoặc mấy tiếng đồng hồ thì không hình dung ra thiệt hại cho Thủ đô sẽ ghê gớm đến thế nào.

- Thưa GS, chúng ta hoàn toàn bất ngờ với trận giông lốc này. Rất nhiều ý kiến đang cho rằng công tác dự báo thời tiết đã không đưa ra được bất cứ một cảnh báo nào?

Đừng vội trách anh em ngành khí tượng. Chúng ta có thể dự báo chính xác mức độ và đường đi của bão. Nhưng với lốc thì rất khó. Hầu như không dự báo được lốc. Cho nên trong dự báo thời tiết bao giờ cũng có câu đề phòng giông lốc là vì thế. Lốc là do luồng không khí đến một khu vực nào đó bị thay đổi áp suất đột ngột trở thành lốc. Nên hình như không thể dự báo được trước. Ở nước ngoài, khoa học phát triển hiện đại thế mà đâu có dự báo được trước các tác hại ghê gớm của vòi rồng?

- Xin trân trọng cảm ơn GS!

C.Thúy (thực hiện)