GS Nguyễn Minh Thuyết: Tích hợp kiến thức có nhiều ưu điểm

GS Nguyễn Minh Thuyết.

“Ồn ào” là do những hiểu lầm

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, tích hợp là một xu hướng dạy học có tính khoa học và thực tiễn trên thế giới hiện nay, nó góp phần thúc đẩy nhanh việc hình thành và phát triển năng lực của học sinh (HS).

Nếu đọc kỹ dự thảo Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể (CT GDPTTT), chúng ta sẽ thấy môn Lịch sử trong CT này rất được coi trọng. Ở THPT, môn Công dân với Tổ quốc là một trong 4 môn học bắt buộc, tích hợp kiến thức từ 3 hợp phần: Đạo đức - Công dân, Lịch sử và Quốc phòng - An ninh.

Như vậy, nội dung giáo dục Đạo đức - Công dân, Lịch sử, Quốc phòng - An ninh đều là những nội dung giáo dục bắt buộc với tất cả HS cấp THPT. Bên cạnh đó, ở cấp học này, những HS theo định hướng KHTN còn được tự chọn học Lịch sử ở môn Khoa học Xã hội hoặc ở môn Lịch sử (TC2); những HS theo định hướng KHXH sẽ học Lịch sử như một môn trong định hướng nghề nghiệp của mình. Ngoài ra, tất cả HS còn được học một số chuyên đề học tập mở rộng, chuyên sâu về Lịch sử (TC3), nếu các em có nguyện vọng.

Trước THPT, từ tiểu học lên THCS, HS vẫn được học những nội dung về giáo dục lịch sử. “Tóm lại, trong chương trình mới, việc học lịch sử không có gì bất thường, không những thế vị trí của giáo dục lịch sử còn được coi trọng hơn trước”.

GS Thuyết cho rằng: Những ồn ào xung quanh việc tích hợp nội dung Lịch sử vào môn Công dân với Tổ quốc trong CT GDPTTT hiện nay là do sự hiểu lầm. Việc lên tiếng rằng môn Lịch sử bị loại bỏ, bị “khai tử” trong GDPT là phản ứng vội vàng. Tuy không tham gia biên soạn CT GDPTTT nhưng là người đã đọc kĩ, tôi phải đính chính là không phải số giờ dạy Lịch sử bị bớt đi, không hề có chuyện môn Lịch sử bị bỏ khỏi CTPT để tích hợp vào môn khác…

Hạn chế chỉ xảy ra khi tích hợp chưa đủ “độ”

Tiếp tục nêu ý kiến, GS Thuyết khẳng định việc tích hợp kiến thức có nhiều ưu điểm hơn hạn chế. Nói cho dễ hiểu, tích hợp giống như làm một món ăn. Thay vì dọn riêng món cà rốt sống, hành tây luộc, nước mắm, gia vị, thịt bò…, chúng ta xào tất cả với nhau thành một món ăn thì món ăn ấy sẽ đủ chất, đủ vị mà có thể ngon miệng hơn. Sự ngon miệng chỉ kém nếu người nấu kém tài hoặc mỗi người nấu vẫn muốn giữ riêng món độc lập của mình.

Như vậy có nghĩa là, hạn chế trong tích hợp chỉ xảy ra nếu chúng ta không đạt được mức độ tích hợp cần thiết, khiến môn học thành nửa nọ nửa kia hay đơn giản là lắp ghép hai cuốn SGK lại với nhau.

Hạn chế thứ hai có thể xảy ra trong tích hợp là người dạy chưa được đào tạo để đáp ứng yêu cầu tích hợp. Vì hiện nay các trường sư phạm vẫn đào tạo giáo viên theo từng môn, nên chưa có người dạy được môn tích hợp. Dĩ nhiên để thực hiện điều này, ngay từ bây giờ các trường sư phạm sẽ phải thay đổi phương thức đào tạo. Nhưng để thay đổi như vậy phải có nội dung, mà hiện nay nội dung tích hợp chưa có, vì vậy cũng chưa thể có giáo trình dạy tích hợp ở trường sư phạm. Đó là hạn chế chung của các môn học tích hợp hiện nay.

Về tích hợp nội dung lịch sử, khi đọc CT GDPTTT, GS cho biết giải thích về môn Công dân với Tổ quốc tương đối rõ, và nhận định: “Tôi cho rằng khả năng tích hợp là hoàn toàn có thể và đó không phải là cơ hội duy nhất để HS học lịch sử nên chúng ta không sợ môn Lịch sử biến mất khỏi trường phổ thông. Còn về chuyện tốt hơn trước hay không, tôi cho rằng ít nhất sẽ tốt hơn ở việc những kiến thức phục vụ trực tiếp cho việc giáo dục công dân, hình thành người công dân yêu nước, hiểu biết trách nhiệm của mình trên cơ sở kiến thức về lịch sử, văn hóa, pháp luật”.

Nội dung dạy học phải đổi mới

Liệu đây có phải là một trong những nguyên nhân khiến công chúng lo ngại về tính khả thi của việc học môn Lịch sử khi bị tích hợp vào môn học mới, Công dân với Tổ quốc? – GS Thuyết trả lời rằng: Tôi thấy không phải như thế. Cái chính là người dân thể hiện thái độ không đồng tình nếu CT GDPT mới bỏ môn Lịch sử. Nếu hiểu nội dung môn Công dân với Tổ quốc là giáo dục “những hiểu biết ban đầu về truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, về nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, lực lượng vũ trang nhân dân, nghệ thuật quân sự Việt Nam, về phòng thủ dân sự, kỹ năng quân sự và nghĩa vụ quân sự của công dân” như dự thảo CT GDPT mới thì môn học này không thể thiếu các kiến thức lịch sử.

Việc HS “thờ ơ” với môn Sử ngày càng gia tăng. Tại nhiều kỳ thi quốc gia quan trọng, số lượng HS đăng ký thi môn học này rất ít. Hay trong nhiều năm liền, điểm thi môn Lịch sử đều bị đánh giá là thấp nhất với hàng chục nghìn bài thi dưới điểm trung bình, hàng trăm bài bị điểm 0 và điểm liệt … Theo GS Thuyết, ít nhất có 3 lý do: Thứ nhất, THPT là cấp học định hướng nghề nghiệp. Phần đông HS chọn định hướng KHTN vì diện tuyển sinh đại học khối KHTN rộng hơn, cơ hội tìm việc làm sau khi tốt nghiệp và cơ hội nâng cao thu nhập sau khi có việc làm dễ hơn các khối KHXH, thể thao, nghệ thuật. Vì định hướng KHTN nên HS không đầu tư thời gian vào môn Lịch sử.

Thứ hai, SGK Lịch sử viết một chiều, nặng về số liệu, nhiều thầy cô dạy nhàm chán, không khơi dậy được hứng thú của HS với môn học này. Trách nhiệm này thuộc về các thầy cô, về người viết SGK. Nhưng trách nhiệm rất lớn, không thể thoái thác thuộc về các nhà nghiên cứu lịch sử, viết chính sử quốc gia. Bởi vì người viết SGK phải viết theo chính sử, không thể nào viết khác. Mình trách những người viết SGK khi viết về lịch sử Việt Nam chỉ thiên về lịch sử chiến tranh, ít nói về lịch sử kinh tế, văn hóa, ít nói về những cách nhìn nhận khác nhau mà mới chỉ nói thuận chiều,… Nhưng trách thế chưa chắc đã đúng. Bởi vì dù có tư liệu hay chính kiến khác, người viết SGK cũng phải dựa trên nền kiến thức được phần đông xã hội, giới chuyên môn, Nhà nước chấp nhận.

GS Thuyết đưa ra góp ý: Trong hoàn cảnh của chúng ta hiện nay, phải tính đến những thay đổi cho phù hợp. Trước hết là nội dung dạy học phải đổi mới. Dĩ nhiên đã nói đến lịch sử, đến các cuộc chiến tranh giải phóng, chiến tranh vệ quốc hay nói về thành tựu kinh tế, văn hóa, vẫn phải có số liệu nhưng người dạy, người kiểm tra đừng nặng về số liệu hay diễn biến mà cần phải giúp cho HS có một cái nhìn khái quát và rút ra bài học từ trong lịch sử, đó mới là điều quan trọng.

Bên cạnh đó, nội dung dạy lịch sử phải tránh khô khan, đơn điệu, một chiều. Nhưng điều này một mình Bộ GD-ĐT không làm được, một mình người viết sách không làm được, mà nó còn phụ thuộc vào thành tựu nghiên cứu của ngành Sử học nói chung. Nếu không có thành tựu nghiên cứu về lịch sử kinh tế, văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần thì người viết SGK không lấy đâu ra kiến thức để viết.

“Về phía các thầy cô dạy Sử ở trường phổ thông, tôi hy vọng trong CT sắp tới, bên cạnh môn học Lịch sử còn một số chuyên đề sâu về Lịch sử thì những chuyên đề đó có thể được học tại bảo tàng, những nơi diễn ra sự kiện lịch sử, xem phim tài liệu, phim nghệ thuật về những giai đoạn lịch sử, nhân vật lịch sử,… điều này sẽ tạo hứng thú cho HS. Tuy nhiên đây là điều rất khó khi chúng ta hạn chế về tài chính, giao thông, con người…

Cuối cùng, để giới trẻ mê lịch sử hơn thì cần có sự hỗ trợ của văn hóa - nghệ thuật. Nếu chúng ta có nhiều thơ hay, truyện hay, phim hay, nhạc hay… về các thời kì lịch sử, các nhân vật lịch sử, các chiến công trong lịch sử thì chẳng những giới trẻ mà toàn dân đều hiểu sử, yêu sử hơn” - GS Nguyễn Minh Thuyết nói.