Hà Nội: Vì sao chống ngập mãi vẫn ngập?
Hoàn lưu bão số 11 tràn qua mang theo mưa lớn khiến Hà Nội lại chìm trong biển nước. Câu hỏi “vì sao Hà Nội chống ngập mãi vẫn ngập?” không chỉ là nỗi bức xúc của người dân, mà còn là phép thử cho hiệu quả đầu tư công và năng lực quản lý đô thị của Thủ đô.
Người dân khốn khổ vì ngập úng
Bắt đầu từ nửa đêm ngày 7/10, Hà Nội hứng trận mưa lớn diện rộng với lượng mưa phổ biến từ 90 - 150mm, nhiều điểm vượt xa mức này như Ô Chợ Dừa 223,9mm, Hải Bối 204,9mm, Đại Mỗ 170,5mm, Phú Lương 163mm. Hệ quả là có 90 điểm ngập từ 10-30cm khắp thành phố, trong đó 23 điểm ngập sâu khiến giao thông tê liệt.
Các tuyến phố vốn được coi là “huyết mạch” của Thủ đô như Huỳnh Thúc Kháng, Láng Hạ, Thái Thịnh, Trần Duy Hưng, Nguyễn Chánh, Lê Văn Lương… đều ngập từ 20 - 50cm. Riêng phố Thái Thịnh có tới 7 điểm ngập sâu, nhiều đoạn nước dâng quá đầu gối, xe chết máy hàng loạt, người dân phải dắt bộ giữa “biển nước”.
Anh Dương Thành Vượng (người dân phố Thái Thịnh) cho biết: “Mưa suốt đêm, tới sáng nước đã ngập vào đến tận cửa nhà. Tôi phải dùng các tấm gỗ để chặn không cho nước tràn vào. Mưa lớn ngập sâu đến 0,5m khiến sinh hoạt của gia đình đảo lộn, việc đi lại cũng rất khó khăn”. Còn chị Hoàng Thu (chủ cửa hàng ở Mai Dịch) than thở: “Chỉ trong 5 ngày, phố đã ngập hai lần như sông, cửa hàng phải đóng cửa, hàng hóa hỏng hết. Nước không rút nhanh thì chúng tôi không thể kinh doanh, con cái cũng không thể đi học”.
Tại đoạn đường Trần Duy Hưng gần hầm chui đại lộ Thăng Long, nước ngập nửa mét, giao thông hỗn loạn. Nhiều ngân hàng, cửa hàng bị nước tràn vào tầng một, ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh. Anh Nguyễn Văn Nam (nhân viên Ngân hàng TMCP Á Châu - chi nhánh Trần Duy Hưng) chia sẻ, trận ngập này còn nặng hơn cả năm 2008. Từ sáng sớm cán bộ nhân viên đã phải dùng các bao cát be bờ để ngăn không cho nước tràn vào. Người dân mong muốn thành phố đầu tư hơn về hệ thống thoát nước để tuyến phố cửa ngõ phía Tây của thành phố sẽ được cải thiện hơn.
Tiếp sau cơn bão số 10, ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 11 tiếp tục gây ra tình trạng ngập lụt nặng nề tại Thủ đô Hà Nội. Nếu như trận lụt lịch sử năm 2008, toàn thành phố có 83 điểm ngập thì sau 17 năm con số này vẫn không hề giảm.
Theo Viện Quy hoạch Xây dựng Hà Nội, trong 50 năm qua, diện tích mặt nước đô thị đã giảm hơn một nửa, trong khi tổng công suất các công trình đầu mối thoát nước của thành phố mới đạt khoảng 20% nhu cầu thực tế. Với khu vực nội đô, con số này cũng chỉ gần 25%. Điều đó đồng nghĩa khoảng 70% lượng nước mưa không thể thoát kịp thời, gây ngập úng kéo dài. Trong khi đó, nhiều dự án trạm bơm, hồ điều hòa, kênh dẫn nước vẫn ì ạch, chậm tiến độ, không đồng bộ nên chưa phát huy hiệu quả.
Một trong những dự án được kỳ vọng lớn là dự án cải thiện hệ thống tiêu nước phía Tây Hà Nội với tổng mức đầu tư hơn 4.700 tỷ đồng, triển khai từ năm 2015 và điều chỉnh năm 2019. Tuy nhiên, sau 10 năm, mới chỉ có trạm bơm Yên Nghĩa công suất 120m3/S đi vào hoạt động, còn kênh dẫn La Khê - tuyến thu nước quan trọng vẫn chưa hoàn thành do vướng giải phóng mặt bằng. Điều này khiến việc thu gom nước về trạm bơm bị hạn chế nghiêm trọng.
Ông Lê Việt Bắc Anh - Phó Chủ tịch UBND phường Từ Liêm (Hà Nội) cho biết, trạm bơm Yên Nghĩa có vai trò thoát nước khu vực phía Tây thành phố, tuy nhiên hệ thống thu nước ra trạm bơm này chưa hoàn thiện nên việc thu nước từ các nơi về trạm bơm đang bị hạn chế. Bên cạnh đó, Hà Nội vừa trải qua đợt mưa lớn của hoàn lưu bão số 10 với lượng mưa lớn kéo dài nên một số trạm bơm bị “cưỡng bức” để giảm ngập trong khu vực nội đô dẫn đến một số tổ bơm đang bị hỏng; mực nước sông đang lên cao và có hiện tượng tràn ngược lại...
Lãnh đạo phường Nam Từ Liêm kiến nghị TP Hà Nội tiếp tục tăng cường đầu tư cho những dự án thoát nước. Đối với những dự án đã hoàn thành cần có sự bàn giao cho thành phố để có phương án duy tu, kết nối vận hành cho hiệu quả.
Cần giải pháp căn cơ
Theo GS.TS Nguyễn Việt Anh - Phó Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam, 2 trận mưa gần đây đều vượt xa thiết kế của hệ thống thoát nước hiện nay. Sau hơn 10 năm, diện tích đô thị Hà Nội đã tăng lên gấp 10 lần, song hạ tầng thoát nước không theo kịp. “Đô thị hóa nhanh kéo theo bê tông hóa, khiến nước mưa tập trung nhanh vào hệ thống cống. Nếu không đủ tiết diện, nước sẽ dâng lên dẫn đến ngập. Nhiều khu dân cư trước kia là ruộng nay trở thành “rốn lũ” như Phú Đô, Từ Liêm, Xuân Phương” - ông Việt Anh nói.
Phân tích sâu hơn, ông Việt Anh cho hay, quá trình đô thị hóa đã tạo ra bề mặt không thấm nước như bê tông, đường nhựa làm tăng lưu lượng nước đổ vào cống thoát nước. Vấn đề cần giải quyết là lượng mưa lúc đạt đỉnh, nếu đưa ngay lượng nước này vào cống thì không có tiết diện nào có thể đủ được. Nếu chúng ta tìm cách hoặc chứa nước mưa vào bể hoặc hồ điều hòa thì tiết diện dù nhỏ vẫn có thể chịu được. “Nguyên tắc của thoát nước mưa là làm chậm dòng chảy trước khi chảy vào cống. Nếu không làm được việc đó thì dù tốn rất nhiều tiền nhưng vẫn ngập” - ông Việt Anh nhấn mạnh.
Còn theo ông Lê Văn Du - Trưởng phòng Quản lý Hạ tầng cấp, thoát nước (Sở Xây dựng Hà Nội), có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc úng, ngập. Mưa quá lớn, liên tục, kéo dài vượt công suất thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị. Khi hệ thống thoát nước quá tải, mưa lớn tiếp tục nên nước chảy tràn trên mặt đường dồn về các điểm trũng thấp làm các điểm trũng thấp ngập sâu. Trong khi đó mực nước các sông ngoại thành Hà Nội dâng cao trên báo động I, II khiến việc tiêu thoát nước tự chảy không thực hiện được, các công trình tiêu thoát nước nông nghiệp quá tải, nước rút chậm ảnh hưởng đến tiêu thoát nước đô thị.
Ngoài những nguyên nhân khách quan, ông Du cũng thẳng thắn thừa nhận, hệ thống thoát nước đang trong quá trình đầu tư xây dựng chưa đồng bộ, các công trình đầu mối thoát nước, hồ điều hòa theo quy hoạch thực hiện chậm cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ngập úng cục bộ trên diện rộng.
Để giải bài toán ngập lụt cho Hà Nội, ông Du cho rằng, giải pháp trước mắt khi có ngập úng xảy ra phải tổ chức ứng trực 24/24h, với 100% nhân lực, thiết bị để đảm bảo thoát nước tại các vị trí trũng thấp xảy ra úng ngập. Đặc biệt cần tổ chức vận hành hiệu quả, tối đa công suất các công trình đầu mối thoát nước hiện có như trạm bơm Yên Sở, Đồng Bông 1, Đồng Bông 2, Cổ Nhuế, Đông Trù, Đa Sỹ, Cầu Chui…
Về lâu dài, theo ông Du, để đảm bảo công tác tiêu thoát nước đô thị, đặc biệt trong mùa mưa, Sở Xây dựng đã đề xuất với UBND TP Hà Nội giao Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp TP Hà Nội tập trung triển khai ngay một số hạng mục như: Nghiên cứu cải tạo tuyến sông hạ lưu Kim Ngưu nối sông Tô Lịch với trạm bơm Yên Sở đồng bộ Dự án đầu tư xây dựng hoàn thiện hệ thống thu gom và nhà máy xử lý nước thải lưu vực S2 và khu vực lân cận; nạo vét sông Nhuệ để tăng khả năng tiêu thoát nước và dung tích chứa của sông.
Sở Xây dựng cũng đề nghị thành phố chỉ đạo tập trung hoàn thành các công trình thoát nước nhằm phát huy công suất trạm bơm tiêu Yên Nghĩa 120m3/s, bổ sung các họng xả vào kênh La Khê để đưa nước về trạm bơm Yên Nghĩa; nạo vét kênh tiêu T3A, T3B đưa nước về trạm bơm Yên Nghĩa; xây dựng hồ Yên Nghĩa 2, 3; tập trung triển khai hoàn thành các dự án trạm bơm tiêu Vĩnh Thanh (huyện Đông Anh cũ); nâng cấp xây dựng Trạm bơm Phương Trạch (huyện Đông Anh cũ)...
“Sở Xây dựng chỉ đạo đôn đốc Trung tâm Hạ tầng Kỹ thuật thành phố cùng với Công ty Thoát nước Hà Nội và các đơn vị liên quan phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường xây dựng quy trình điều tiết hỗ trợ thoát nước nội ngoại thị, bàn giao các tuyến mương, công trình thoát nước nông nghiệp không sử dụng sang thoát nước đô thị. Triển khai các công trình xử lý úng ngập cục bộ chứa nước tại khu vực đất công, công viên, vườn hoa, kết hợp trạm bơm chuyển bậc, tăng khả năng tiêu thoát nước” - ông Du cho biết.
