Hướng đi mới của gạo Việt

Chuyển mình rõ nét

PGS.TS Bùi Bá Bổng - Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) cho biết, trong tháng 10 và đầu tháng 11/2025, VIETRISA đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” cho 6 doanh nghiệp (DN), gồm: VINARICE, Chơn Chính, A An, Trung An, Agrimex-Kikoku (AKJ) và King Green, với tổng cộng lượng gạo 52.220 tấn, được sản xuất từ 12.455 ha lúa.

Điểm nổi bật của lượng gạo được cấp nhãn hiệu là nguồn gốc được truy xuất chi tiết: Địa điểm sản xuất, giống lúa, vụ sản xuất, quy trình kỹ thuật áp dụng. Toàn bộ quá trình này được giám sát bởi Dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững (TRVC).

Trước đó, vào tháng 4/2025, VIETRISA lần đầu tiên cấp chứng nhận nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho 7 DN với tổng lượng gạo 19.200 tấn, trong đó Công ty Nông nghiệp công nghệ cao Trung An đã xuất khẩu 500 tấn vào Nhật Bản. Đánh dấu bước đi mang tính biểu tượng cho hành trình đưa gạo carbon thấp Việt Nam vươn ra thị trường khó tính.

Nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” được triển khai nhằm khuyến khích nông dân tham gia sản xuất có trách nhiệm. Với DN, việc sở hữu sản phẩm đạt chuẩn trở thành minh chứng rõ ràng cho chất lượng, thay vì chỉ là cam kết chung chung. Điều này giúp gia tăng giá trị sản xuất, giá trị cảm xúc và giá trị thương mại trên thị trường.

Cho đến nay, với sự hợp tác của tổ chức TRVC, VIETRISA đã cấp nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” với tổng số lượng trên 70.000 tấn. Vì vậy Việt Nam đang được biết đến như nước đầu tiên trên thế giới sản xuất gạo carbon thấp với số lượng lớn và là nước đầu tiên xuất khẩu gạo carbon thấp.

Xây dựng ngành lúa gạo gắn với bảo vệ môi trường

Việc hơn 70.000 tấn gạo được cấp nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” trong thời gian ngắn cho thấy sự vào cuộc mạnh mẽ của DN và nông dân trong thực hiện sản xuất lúa theo chuẩn mới. Đó không chỉ là câu chuyện giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu, mà còn là hướng đi chiến lược để gạo Việt nâng cao sức cạnh tranh, tiếp cận các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao về môi trường và phát triển bền vững.

Theo ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam, việc xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam là hành trình dài hạn, đòi hỏi nỗ lực bền bỉ từ nông dân đến DN. Trong đó, sản xuất theo tiêu chuẩn bền vững không chỉ giúp giảm chi phí, tối ưu nguồn lực mà còn góp phần hạn chế phát thải khí nhà kính, đây là một trong những yêu cầu ngày càng khắt khe của chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu.

Cũng theo ông Tùng việc xây dựng nhãn hiệu gạo xanh không chỉ nâng cao uy tín mà còn tạo nền tảng để kỳ vọng tăng giá trong tương lai. Điểm đáng chú ý là nhãn hiệu này đã thay đổi cách tiếp cận của DN. Thay vì bán gạo đồng nhất như trước, họ bắt đầu phân loại theo nhiều cấp chất lượng. Những lô gạo đạt chuẩn được đưa vào phân khúc cao cấp, hướng tới nhóm khách hàng đặc biệt.

Theo Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (ISPAE) Trần Công Thắng, sản xuất lúa hiện chiếm 48% tổng phát thải của ngành nông nghiệp và 75% lượng khí metan. Vì vậy, việc chuyển đổi sang mô hình phát thải thấp là yêu cầu cấp thiết, nếu Việt Nam muốn thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.Tuy nhiên, chuỗi liên kết chuỗi giá trị trong mô hình giảm phát thải chưa thật sự rõ nét; một số mắt xích quan trọng như DN tiêu thụ và hệ thống phân phối quy mô lớn chưa tham gia sâu; quy mô thí điểm của các mô hình canh tác phát thải thấp vẫn còn nhỏ...

Về vấn đề này ông Lê Thanh Tùng cho rằng, trong mảng sản xuất lúa giảm phát thải, mục tiêu đặt ra là gắn nhãn “giảm phát thải” cho sản phẩm nhằm nâng cao giá trị và uy tín trên thị trường, đồng thời thúc đẩy nông nghiệp thân thiện môi trường. Đề án 1 triệu ha sẽ mở rộng cơ hội tham gia khi có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các cơ quan liên quan. Cũng cần lưu ý rằng Đề án 1 triệu ha chỉ là một phần trong chiến lược rộng hơn của ngành trồng trọt với quy mô 2,5 triệu ha, bao gồm các loại cây trồng chủ lực khác, nằm trong định hướng tổng thể của Chính phủ.

Song song đó, nhãn “xanh” cho lúa gạo đang trong giai đoạn thí điểm, các mô hình thử nghiệm cần tiếp tục được đánh giá và điều chỉnh để hoàn thiện. Các cơ quan chức năng hiện đang tổng hợp cơ sở pháp lý, thuận lợi và khó khăn trong quá trình triển khai nhằm rút kinh nghiệm, phục vụ việc nhân rộng trong tương lai. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một ngành gạo Việt Nam bền vững, toàn diện, có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng.