Khi âm nhạc mang sứ mệnh cộng đồng
Không chỉ để giải trí hay bộc lộ cảm xúc cá nhân, âm nhạc ngày nay còn trở thành phương tiện gắn kết cộng đồng, truyền tải thông điệp xã hội và khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Từ những ca khúc cổ vũ tinh thần chống dịch, bài hát về quê hương, biển đảo cho tới các dự án âm nhạc thiện nguyện, giá trị cộng đồng đang được nuôi dưỡng mạnh mẽ qua từng giai điệu.
Ở Việt Nam, chủ đề quê hương, đất nước và biển đảo từ lâu đã là nguồn cảm hứng bất tận của nhiều thế hệ nhạc sĩ. Các ca khúc như “Nơi đảo xa” (Thế Song), “Gần lắm Trường Sa” (Hình Phước Long), hay “Biển hát chiều nay” (Hồng Đăng) không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn là “ngọn lửa tinh thần” nuôi dưỡng lòng yêu nước và ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Nhiều chương trình nghệ thuật như “Biển đảo quê hương”, “Hướng về biên giới, biển đảo Tổ quốc” được tổ chức thường niên, thu hút sự tham gia của đông đảo nghệ sĩ và khán giả. Âm nhạc trong những chương trình này không chỉ vang trên sân khấu mà còn đi vào trái tim công chúng, nhất là thế hệ trẻ, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và trách nhiệm công dân.
Một hướng đi giàu ý nghĩa khác là âm nhạc gắn với hoạt động thiện nguyện. Nhiều dự án đã được khởi xướng nhằm gây quỹ hỗ trợ trẻ em nghèo, bệnh nhân khó khăn, hoặc đồng bào vùng lũ. Chương trình “Nối vòng tay lớn”, “Những trái tim Việt Nam”, hay gần đây là “Hòa nhạc gây quỹ vì miền Trung” sau bão lũ 2020 đã quy tụ hàng chục nghệ sĩ cùng chung tay vì cộng đồng.
Điểm đặc biệt là âm nhạc trong các dự án này không chỉ đơn thuần mang tính biểu diễn. Nó trở thành cầu nối giữa người cho và người nhận, giữa nghệ sĩ và công chúng. Mỗi giai điệu, mỗi ca từ là lời kêu gọi sự sẻ chia, đồng cảm, đánh thức lòng nhân ái trong xã hội. Có thể nói, âm nhạc đã chứng minh sức mạnh không chỉ làm lay động trái tim, mà còn thôi thúc hành động thiết thực.
Không chỉ trong các sự kiện ngắn hạn, âm nhạc còn đóng vai trò lâu dài trong việc xây dựng bản sắc và quảng bá hình ảnh quốc gia. Việt Nam cũng đang từng bước khẳng định vị thế bằng việc đưa âm nhạc dân tộc và đương đại ra thị trường quốc tế.
Tuy vậy, để âm nhạc thật sự phát huy sứ mệnh cộng đồng, vẫn còn nhiều thách thức. Một số sản phẩm âm nhạc hiện nay chạy theo xu hướng thị trường, chú trọng yếu tố giải trí ngắn hạn hơn là giá trị xã hội lâu dài. Bên cạnh đó, việc thiếu cơ chế hỗ trợ cho những dự án nghệ thuật cộng đồng khiến nhiều nghệ sĩ còn e dè khi thực hiện.
Nhạc sĩ Ngọc Thịnh, hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho rằng để âm nhạc thực sự phát huy sứ mệnh cộng đồng vẫn còn nhiều thách thức. Không ít sản phẩm hiện nay chạy theo thị hiếu ngắn hạn, thiên về giải trí tức thời hơn là giá trị xã hội lâu dài. Trong khi đó, thiếu cơ chế hỗ trợ khiến nhiều nghệ sĩ e ngại khi thực hiện các dự án nghệ thuật cộng đồng.
Ông nhấn mạnh, cần có sự chung tay từ 3 phía: Nhà nước định hướng và tạo điều kiện, nghệ sĩ sáng tạo và lan tỏa, công chúng đồng hành và ủng hộ. Khi có sự gắn kết ấy, âm nhạc sẽ trở thành sức mạnh nuôi dưỡng tinh thần, gieo mầm những giá trị tốt đẹp và bồi đắp niềm tự hào dân tộc.
