Khi bình đẳng giới được gieo mầm: Từ lớp học lan tỏa đến từng ngôi nhà
Trong hai ngày tập huấn tại Tuyên Quang, 40 tham dự viên dân tộc thiểu số được trang bị kiến thức về bình đẳng giới trong mối liên hệ với phát triển kinh tế gia đình và kỹ năng phòng ngừa, ứng phó với bạo lực. Khóa học do Quỹ Vì Tầm Vóc Việt tổ chức giúp họ hiểu rõ hơn các vấn đề giới, nhận diện nguy cơ bạo lực gia đình và mang những bài học ấy trở về để gieo sự thay đổi trong chính mái nhà của mình.
Chị Lù Thị V., (xã Yên Thành, tỉnh Tuyên Quang) lớn lên giữa những lời răn dạy quen thuộc của người lớn trong bản: “Con gái học nhiều tốn tiền, không để làm gì”, hay “Con gái thì yên phận ở nhà là được rồi, đừng mơ ước trèo cao”. Những câu nói từ chính ông bà và họ hàng thân thiết ấy đã theo chị suốt thời thơ ấu.
Chị nhớ mình phải kiên trì thuyết phục để được học hết cấp 3. Đó là một cuộc đấu tranh dai dẳng và cuối cùng, chị vẫn không thể tiếp tục học đại học. Câu chuyện ấy không phải là trường hợp cá biệt. Chị cho biết, ở bản của chị, rất nhiều phụ nữ chỉ học hết phổ thông hoặc thậm chí không học đến hết THCS. Mục đích lớn nhất đời họ vẫn là lập gia đình, thu vén góc bếp, khu vườn, chăm lo cho con cái. Khi phụ nữ không có thu nhập ổn định và phụ thuộc kinh tế vào chồng, tiếng nói của họ trong gia đình thường bị xem nhẹ, vai trò trong các quyết định quan trọng cũng bị thu hẹp
Chính vì vậy, chị càng thấm thía giá trị của giáo dục và của việc lan tỏa các thông điệp bình đẳng giới. “Nếu mình được học nhiều hơn, mình sẽ có thể thay đổi nhiều thứ nhanh hơn,” chị nói. Mong muốn ấy đưa chị đến với khóa tập huấn về “Bình đẳng giới trong mối liên hệ với phát triển kinh tế gia đình” do Quỹ Vì Tầm Vóc Việt (VSF) tổ chức trong khuôn khổ Chiến dịch “Tô cam 2025 - Bình đẳng giới và an toàn cho phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số”.
Khóa học có 40 tham dự viên là người hưởng lợi từ Quỹ hỗ trợ sinh kế của Quỹ Vì Tầm Vóc Việt, đến từ các nhóm dân tộc thiểu số như Dao Đỏ, Dao Áo Dài, Tày, Mông, Nùng… những cộng đồng còn phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận các cơ hội phát triển kinh tế, xã hội. Tập huấn được thiết kế nhằm hỗ trợ song song với các hoạt động sinh kế, giúp phụ nữ vay vốn được nâng cao năng lực tự quyết, sử dụng vốn hiệu quả và thúc đẩy bình đẳng giới trong gia đình.
Trực tiếp điều hành khóa tập huấn là Giảng viên Trần Hồng Điệp - Giám đốc Quỹ Vì Tầm Vóc Việt và Giảng viên Vũ Xuân Thái - Quản lý Chương trình Quỹ Vì Tầm Vóc Việt.
Khi “mầm mống” của bất bình đẳng giới được gọi tên và sự thay đổi bắt đầu từ mỗi gia đình
Trong hai ngày học, điều khiến chị V. ấn tượng nhất là việc lần đầu hiểu rõ rằng định kiến giới và khuôn mẫu giới chính là gốc rễ của bất bình đẳng. Thông qua những trò chơi, hoạt động sinh động, chị học được cách nhận diện định kiến ở những nơi quen thuộc nhất như trong ca dao tục ngữ, lời một người lớn vô tình buột miệng, hay những câu nói đùa mà trước đây chị chưa từng đặt câu hỏi. Việc “gọi tên” được chúng giúp chị hiểu sâu hơn vì sao phụ nữ trong bản mình còn gặp nhiều khó khăn, rào cản.
“Giờ mình biết rõ vấn đề nằm ở đâu thì mình mới nói chuyện được với chồng, với bố mẹ,” chị chia sẻ.
Về nhà, chị dự định sẽ kể cho chồng nghe về những gì mình đã học được, bởi chị biết anh cũng mong muốn thay đổi. “Bình đẳng giới mà chỉ phụ nữ cố gắng thì mệt lắm, cả hai vợ chồng cùng làm mới được,” chị nói.
Chung suy nghĩ với chị V. là anh Trịnh Xuân T. (xã Yên Thành, tỉnh Tuyên Quang), một trong số ít nam giới tham gia khóa học. Anh cho biết mình thật sự bất ngờ khi thấy rằng bất bình đẳng giới cũng gây hại cho đàn ông. Ở phần thảo luận nhóm về hậu quả của bất bình đẳng giới, anh nhận ra những khuôn mẫu lâu nay áp lên vai nam giới như “đàn ông phải mạnh mẽ”, “đàn ông phải là trụ cột”,... vô tình tạo nên áp lực nặng nề. Nó khiến họ luôn phải tỏ ra kiên cường, không được thể hiện cảm xúc, dù điều đó là nhu cầu cơ bản của con người.
“Tôi thấy nhẹ nhõm khi nhận ra mình không cần lúc nào cũng phải gồng lên làm người mạnh mẽ nhất. Hóa ra phụ nữ và đàn ông đều bị những khuôn mẫu giới ràng buộc như nhau” - anh T. chia sẻ.
Sau tập huấn, anh cũng hiểu rằng khi phụ nữ có cơ hội tham gia lao động và phát triển kinh tế bình đẳng hơn, gánh nặng “trụ cột” của đàn ông cũng được chia sẻ, thu nhập gia đình ổn định hơn. Anh hy vọng thời gian tới sẽ có nhiều hơn nam giới tham gia những lớp học tương tự, “vì nếu chỉ phụ nữ nói về bình đẳng giới thì sự thay đổi sẽ rất chậm".
Bảo vệ bản thân và vun bồi sự an toàn cho gia đình
Bên cạnh việc học về giới và định kiến giới,
“Trước tôi cứ nghĩ đánh đập mới là bạo lực nhưng giờ tôi hiểu những lời chì chiết hay kiểm soát tiền bạc cũng là hành vi bạo lực. Và điều ấy khiến tôi nhận ra bạo lực gia đình phổ biến hơn mình nghĩ và ai cũng có thể trở thành nạn nhân,” chị Phàn Thị T. (xã Thông Nguyên, tỉnh Tuyên Quang) cho biết.
Chị đặc biệt ấn tượng với phần lập kế hoạch an toàn. Trước đây, chị có mơ hồ hình dung rằng nếu có chuyện không hay thì nên tìm sự giúp đỡ hoặc tạm lánh đến một nơi an toàn. Nhưng đây là lần đầu tiên chị được hướng dẫn xây dựng một kế hoạch đầy đủ, bao gồm việc xác định người có thể hỗ trợ, chuẩn bị trước giấy tờ quan trọng, thiết lập mật khẩu an toàn, tới cách liên lạc trong trường hợp khẩn cấp. Chị tin rằng việc này sẽ giúp chị chủ động hơn khi tình huống xấu xảy ra.
Có hai con gái, một học lớp 3 và một lớp 9, chị cho biết sẽ chia sẻ với các con về những kiến thức này. “Không ai biết trước điều gì. Con nắm được cách tự bảo vệ mình là tôi yên tâm hơn,” chị nói.
Gieo hạt mầm bình đẳng
Kết quả khảo sát trước tập huấn cho thấy, có đến 75% học viên đồng ý với nhiều khuôn mẫu và định kiến giới phổ biến như “phụ nữ phải lo việc nhà” hay “nam giới giỏi lãnh đạo hơn”. Sau hai ngày học, 100% học viên cho biết không đồng ý với những khuôn mẫu, định kiến trên, và mong muốn xóa bỏ những quan niệm này.
Sự thay đổi trong nhận thức được củng cố bởi các phương pháp tập huấn có tính tương tác cao, giúp tham dự viên chủ động phân tích và liên hệ với đời sống. Việc học qua tình huống, diễn kịch và hoạt động nhóm không chỉ giúp kiến thức trở nên dễ nhớ mà còn khuyến khích người học chia sẻ quan điểm của mình và chất vấn những điều vốn được coi là lẽ “đương nhiên”.
Hai ngày tập huấn ở Tuyên Quang có thể không đủ để xóa bỏ khuôn mẫu giới và định kiến giới tồn tại qua nhiều thế hệ nhưng đã góp phần tạo ra những cuộc trò chuyện đầu tiên trong từng gia đình. Và từ những cuộc trò chuyện ấy, thay đổi len lỏi vào cuộc sống trong cách vợ và chồng san sẻ việc nhà, cách bố mẹ cùng bàn bạc chuyện học của con, hay cách người mẹ kể cho con gái về quyền của chính mình.
Thay đổi không đến từ một mình ai. Nó đến từ sự đồng hành giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa thế hệ này với thế hệ sau. Và có lẽ, đó chính là điều đẹp nhất mà lớp học nhỏ ở Tuyên Quang đã gieo lại: những hạt giống của sự thay đổi được mang về từng mái nhà và âm thầm lớn lên theo thời gian.
Trước đó, từ nguồn gây quỹ của Chiến dịch Tô cam 2024, Quỹ Vì Tầm Vóc Việt đã hỗ trợ 600 triệu đồng vốn sinh kế cho hai hợp tác xã (HTX) do phụ nữ dân tộc thiểu số làm chủ tại tỉnh Tuyên Quang. Nguồn vốn này trực tiếp giúp 18 thành viên HTX mở rộng sản xuất và mang lại lợi ích gián tiếp cho hơn 60 hộ vệ tinh liên kết trồng trọt, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.
