Khi giới trẻ “phải lòng” chầu văn

Từ sân khấu biểu diễn, các lớp học hát văn, đến những buổi thực hành tín ngưỡng do chính người trẻ khởi xướng, chầu văn bước ra khỏi định kiến cũ và trở lại đời sống với diện mạo mới mẻ, hấp dẫn hơn bao giờ hết

Làn gió mới từ Gen Z

Nếu trước đây chầu văn chủ yếu gắn với không gian tín ngưỡng truyền thống và khán giả lớn tuổi, thì vài năm gần đây, sự xuất hiện của Gen Z đã thổi vào loại hình này một làn gió mới mẻ, đầy năng lượng. Bằng cách tiếp cận sáng tạo, linh hoạt và gần gũi với ngôn ngữ thời đại số, giới trẻ đang góp phần “làm mới” chầu văn theo cách mà chính các nghệ nhân cũng phải ngạc nhiên.

Trên TikTok hay YouTube, không khó để bắt gặp những video chầu văn lọt top xu hướng: cảnh bạn trẻ quay lại khoảnh khắc một giá hầu rực rỡ sắc màu, clip phân tích ý nghĩa trang phục từng giá đồng, hay những đoạn cover hát văn được phối khí nhẹ nhàng, phù hợp với gu nghe của thế hệ Gen Z. Điều đáng chú ý không nằm ở lượng người xem, mà ở cách các bạn tiếp cận di sản: nhẹ nhàng, trân trọng nhưng không khô cứng, khiến nhiều người tò mò muốn tìm hiểu theo.

Bạn Minh Châu (20 tuổi, Hà Nội) – người sở hữu kênh TikTok hơn 100.000 lượt theo dõi với nội dung chuyên về văn hóa Việt – chia sẻ: “Mình quay chầu văn không phải để câu view, mà vì thấy đẹp và muốn bạn bè hiểu đây là một phần văn hóa của mình. Chỉ cần clip ngắn một phút cũng đủ cho nhiều người nhận ra chầu văn không hề ‘già’, mà sống động và đầy nghệ thuật.”

Nhờ cách kể chuyện bằng hình ảnh, góc quay đẹp, phụ đề ngắn gọn, Gen Z đã biến những chi tiết tưởng như khó tiếp cận – như phách, đàn nguyệt, điệu múa – thành nội dung “dễ nuốt” với người trẻ. Không ít khán giả sau khi xem clip đã tìm đến các buổi biểu diễn thực hành để tận mắt chứng kiến. Các nghệ nhân đánh giá sự lan tỏa qua mạng xã hội là “sức bật” mà chầu văn chưa từng có trước đây.

Không chỉ dừng lại ở việc làm nội dung, nhiều bạn trẻ còn chủ động học hát văn, nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu, hoặc tham gia các workshop tìm hiểu ý nghĩa từng giá văn. Một số nhóm bạn trẻ tự tổ chức tour trải nghiệm văn hóa: cùng đi đình, nghe văn, phân tích giai điệu, trò chuyện với nghệ nhân. Những hoạt động này tạo ra cộng đồng nhỏ nhưng rất gắn kết, giúp chầu văn đi vào đời sống với tinh thần cởi mở và hiện đại hơn.

Giới nghiên cứu nhận định rằng Gen Z đã mở ra một con đường mới cho chầu văn: không bó buộc trong khuôn khổ nghi lễ, mà trở thành một không gian văn hóa để trải nghiệm, để học hỏi và để kể câu chuyện về bản sắc Việt Nam bằng ngôn ngữ của thời đại số.

Sự tham gia nhiệt thành của Gen Z cho thấy di sản văn hóa hoàn toàn có thể sống mạnh mẽ trong thời hiện đại – chỉ cần có những người truyền lửa theo cách của thế hệ mình.

Từ trào lưu đến ý thức bảo tồn

Theo các chuyên gia văn hóa, việc giới trẻ dùng mạng xã hội để lan tỏa chầu văn không chỉ mang lại lượng tiếp cận lớn, mà còn giúp thay đổi cái nhìn của công chúng. Những góc quay đẹp, những diễn giải dễ hiểu, cách kể chuyện bằng ngôn ngữ Gen Z đã khiến chầu văn bước ra khỏi khuôn mẫu, tiếp cận người xem một cách mềm mại hơn.

Ông Trần Hữu Sơn, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, nhận định sức hút của chầu văn với giới trẻ hiện nay không phải là điều bất ngờ. Theo ông, loại hình này vốn sở hữu những yếu tố nghệ thuật rất hợp với cảm quan thẩm mỹ đương đại.

“Âm nhạc chầu văn có tính biểu cảm rất mạnh. Nhịp phách lúc khoan lúc nhặt, giọng hát vang và giàu kỹ thuật, kết hợp với tiếng đàn nguyệt, tiếng trống tạo nên một thứ năng lượng đặc biệt. Nhiều bạn trẻ nói với tôi rằng họ cảm thấy ‘đã’ – một cảm giác tương tự khi nghe world music hay những thể loại nhạc điện tử pha trộn hiện đại.”

Ông Sơn cho rằng bên cạnh phần âm nhạc, yếu tố thị giác cũng là lý do quan trọng khiến chầu văn hấp dẫn người trẻ.

“Trang phục trong chầu văn rực rỡ, đẹp và mang tính biểu tượng rất cao. Động tác múa uyển chuyển, đạo cụ tinh tế… tạo nên một tổng thể giàu tính thẩm mỹ. Với thời đại hình ảnh, đây gần như là ‘mỏ vàng’ đối với những bạn làm nội dung hay quan tâm đến nghệ thuật truyền thống.”

Không chỉ đẹp về hình thức, chầu văn còn chạm tới nhu cầu tinh thần của người trẻ hiện đại.

“Không gian chầu văn vừa thiêng liêng, vừa mềm mại. Nó không khô cứng hay xa cách như nhiều người tưởng. Chính không khí ấy giúp các bạn trẻ tìm được cảm giác kết nối tâm linh mà không bị áp lực tín ngưỡng.”

Nghệ sĩ Tuyết Tuyết, Trung tâm Văn hóa & Thư viện TP Hà Nội (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) – người có nhiều năm giảng dạy hát chầu văn – cho rằng sức hút sâu xa nhất của chầu văn đối với giới trẻ hiện nay nằm ở nhu cầu tìm về bản sắc trong thời đại toàn cầu hóa.

“Khi xã hội phát triển nhanh, con người có xu hướng muốn quay lại tìm hiểu cội nguồn. Giới trẻ ngày nay không chỉ tìm đến chầu văn vì đẹp hay lạ, mà vì mong muốn hiểu mình thuộc về nền văn hóa nào. Đó là một nhu cầu rất tự nhiên.” – nghệ sĩ Tuyết Tuyết nhận định.

Theo bà, sự quan tâm ngày càng lớn của giới trẻ dành cho chầu văn không phải hiện tượng ngẫu nhiên, mà được thúc đẩy bởi nhiều điều kiện thuận lợi của đời sống hiện đại. Đầu tiên là đời sống vật chất và tinh thần ngày càng nâng cao, giúp người trẻ có nhiều cơ hội tiếp cận, thưởng thức và nghiên cứu các giá trị văn hóa truyền thống.

Bên cạnh đó, sự quan tâm của Nhà nước và các cơ quan văn hóa đối với di sản tín ngưỡng thờ Mẫu và nghệ thuật hát chầu văn cũng góp phần quan trọng vào việc đưa loại hình này đến gần hơn với công chúng trẻ. Việc tổ chức biểu diễn, tọa đàm, lớp học, không gian văn hóa mở… đã tạo môi trường thuận lợi để chầu văn bước vào đời sống một cách tự nhiên và chính danh hơn.

Thực tế, đằng sau sự yêu thích của giới trẻ là nỗ lực của nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ trẻ đang chủ động đổi mới cách truyền tải chầu văn. Một số nghệ nhân cải tiến chương trình, kết hợp trình diễn nghệ thuật với workshop tìm hiểu tín ngưỡng. Nhiều tiết mục được rút gọn, giải thích dễ hiểu, phù hợp với những khán giả lần đầu tiếp cận.