Khi hợp tác xã chuyển đổi số

Nguồn lực còn yếu

Cả nước hiện có hơn 35.000 HTX, hơn 120.000 tổ hợp tác và hơn 130 liên hiệp HTX. Quá trình đổi mới mô hình hoạt động tổ chức kinh tế tập thể những năm qua đã giúp các hợp tác xã liên tục phát triển và có đóng góp quan trọng vào nền kinh tế quốc dân. Mô hình kinh tế hợp tác xã đang đóng góp trực tiếp khoảng 5% GDP cả nước; hỗ trợ các thành viên giảm chi phí sản xuất từ 8 - 20% và tăng giá bán sản phẩm từ 10 - 12%.

Cùng với vòng xoáy của cuộc chuyển mình ở thời đại số, các HTX cũng đẩy mạnh tiếp cận công nghệ nhằm giảm thiểu chi phí, nâng sức cạnh tranh.

Theo ông Nguyễn Bảo Sơn - Phó Trưởng Ban Tuyên truyền, Liên minh HTX Việt Nam, Nghị quyết số 57-NQ/TW mang tính chiến lược, qua đó tạo động lực mới, xung lực mới cho hoạt động của hệ thống HTX. Bản thân HTX cũng xác định chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, muốn thay đổi cục diện, nâng cao năng lực cạnh tranh buộc phải thay đổi tư duy, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số.

Trong số khoảng 35.000 HTX đang hoạt động hiện nay, tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong HTX ước khoảng 60-65%; giúp giảm chi phí sản xuất 15-20%, tăng lãi suất từ 15-28%; đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe của thị trường. Những dữ liệu nói trên cho thấy, việc ứng dụng công nghệ cao, đẩy mạnh chuyển đổi số góp phần thúc đẩy kinh tế tập thể, HTX bứt phá, nâng cao sức cạnh tranh, đóng góp không nhỏ vào mục tiêu tăng trưởng nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông Sơn cũng nêu lên thực trạng, hiện nay các HTX vẫn còn gặp nhiều rào cản, thách thức trong thực hiện chuyển đổi số. Khảo sát của Liên minh HTX cuối năm 2024 tại 5 tỉnh, thành với 200 HTX cho thấy có 5 nhóm vấn đề lớn. Đầu tiên là về tài chính chiếm 68,2% do chi phí đầu tư chuyển đổi số quá cao, hợp tác xã khó tiếp cận. Tiếp đến là về hạ tầng công nghệ chưa có chiếm 63,6%; thiếu năng lực quản lý. Bên cạnh đó, thiếu chiến lược bài bản khoảng 50%; khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ chỉ khoảng 47,5%.

Như vậy, có thể thấy rõ, phần lớn các HTX thiếu nguồn lực để chuyển đổi số. Trong khi đó, 86,5% hợp tác xã sử dụng phần mềm không phù hợp, không có hệ thống nội bộ, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Về nguồn nhân lực, mức độ sẵn sàng đều ở mức trung bình thấp, do nguyên nhân cố hữu vì độ tuổi trung bình cao, thiếu người trẻ, chi phí để vận hành công nghệ này cũng khiến hợp tác xã gặp khó khăn trong chi phí.

Theo ông Sơn, có tới gần 80% HTX mong được hỗ trợ kinh phí đầu tư hạ tầng công nghệ, 75% HTX cần thiết bị và 75% HTX mong muốn đào tạo kỹ năng công nghệ…

Chú trọng đào tạo nhân lực

Thực tế cho thấy, một số HTX ở các lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ, logistics… đã bước đầu triển khai nền tảng số trong quản lý và kinh doanh. Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng chỉ rõ, sự vào cuộc chuyển đổi số đối với các HTX còn gặp khá nhiều thách thức như hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ; trình độ số của cán bộ, xã viên chưa cao; nguồn lực đầu tư hạn chế; khuôn khổ pháp lý và chính sách hỗ trợ cho HTX điện tử chưa thực sự hoàn thiện...

Trong bối cảnh đó, việc phát triển HTX điện tử được giới chuyên gia đánh giá cao nhằm thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

Tại Tọa đàm “HTX điện tử - Cụ thể hóa Nghị quyết 57 của Trung ương” diễn ra mới đây, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi nhận định, HTX điện tử là mô hình mới, nhiều ưu việt. Ông Tạ Đình Thi bày tỏ, có hai ý nghĩa lớn mà ông rất tâm đắc về mô hình này, đó là: Thứ nhất, mô hình tạo sự thay đổi về tư duy và nhận thức, với nhiều cấp độ, ngành nghề trong khu vực HTX. Thực tế, khoa học công nghệ, chuyển đổi số là động lực, nền tảng trong mọi lĩnh vực hoạt động. Với các HTX, chuyển đổi số càng đóng vai trò quan trọng hơn. Nó không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản phẩm, mà còn tạo không gian liên kết, kết nối các thành viên HTX với nhau và với khách hàng, đặc biệt giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Thứ hai, mô hình này cũng tạo môi trường cơ sở pháp lý thuận lợi, quan trọng để đẩy mạnh phát triển HTX, cũng như hoàn thiện thể chế, chính sách pháp lý; Tạo hạ tầng cơ sở vật chất cho sự phát triển, giúp đầu tư, phát triển nguồn vốn cho các thành viên HTX, hộ kinh doanh cá thể…

Cũng nhấn mạnh để tầm quan trọng của việc thúc đẩy phát triển mô hình HTX điện tử, TS Nguyễn Minh Phong cho rằng, để thành lập HTX điện tử mới, cần phải có quy định để hợp thức hóa. Theo đó, cần hỗ trợ 3 vấn đề: Hỗ trợ đào tạo xã viên số, gồm gia tăng “Bình dân học vụ số” lên, hướng tới HTXviên tiềm năng thành HTX điện tử, bao gồm thiết bị, bảo mật thông tin, thanh toán điện tử; thiết kế phần mềm phù hợp; tăng kỹ năng về quản trị dữ liệu cho xã viên tương lai…

Về hạ tầng công nghệ, hạ tầng quốc gia, cần phát triển hạ tầng thương mại điện tử nội bộ có kết nối với bên ngoài, với sàn lớn như Amazon... Hệ thống quản lý bán hàng, cổng thanh toán đa dạng…Hỗ trợ vận hành, xây dựng hợp tác xã số, điện tử mới thành lập; hỗ trợ người mới tham gia. Bên cạnh đó, vị chuyên gia cho rằng nên xây dựng Quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTX điện tử, hay quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; quan tâm đến vấn đề an ninh mạng hay xếp hạng xã viên HTX số.