Khơi nguồn văn hóa đọc

Tạo dựng những không gian “đọc” hấp dẫn

Đọc sách trực tiếp không chỉ đơn thuần là tiếp nhận tri thức, mà còn là một trải nghiệm tinh thần, giúp con người rèn luyện sự tập trung và thói quen tư duy sâu. Nếu những nội dung ngắn, cập nhật nhanh trên mạng xã hội mang lại sự tiện lợi, thì sách giấy cho người đọc khoảng lặng, sự kết nối cảm xúc và chiều sâu mà màn hình không thể thay thế.

Đặc biệt với thế hệ trẻ, giữa guồng quay học tập và công việc bận rộn, việc tìm đến một góc sách yên tĩnh để lật giở từng trang giấy trở thành cách giải tỏa áp lực, tái tạo năng lượng và bồi dưỡng tâm hồn. Đây cũng là lý do khiến những không gian đọc sách trực tiếp ngày càng được quan tâm và đầu tư, mở ra một hướng đi mới trong việc xây dựng thói quen đọc bền vững.

Một trong những mô hình tiêu biểu vừa được ra mắt là “Không gian văn hóa đọc - Văn Miếu Quốc Tử Giám” tại Hồ Văn, do Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu triển khai. Không gian được thiết kế trên Gò Kim Châu, gắn với biểu tượng truyền thống khoa bảng nghìn năm, tạo nên sự hòa quyện giữa lịch sử và hơi thở hiện đại.

Điểm nhấn độc đáo của không gian này là cách sắp đặt các tủ sách gợi liên tưởng đến 82 bia tiến sĩ - những di sản quý giá ghi danh 1.304 vị tiến sĩ trong lịch sử Việt Nam. Mỗi tấm bia đá ở Văn Miếu được ví như một “tủ sách sống”, chứa đựng những câu chuyện về cuộc đời, học vấn, nhân cách của các bậc hiền tài - nguồn cảm hứng bất tận cho độc giả hôm nay.

Tại đây, bạn đọc có thể tiếp cận gần 1.000 đầu sách phong phú, từ lịch sử, văn hóa Thăng Long - Hà Nội, danh nhân Nho học Việt Nam đến văn học, nghệ thuật, kỹ năng sống. Đặc biệt, bộ “Tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến” của NXB Hà Nội là điểm nhấn quý giá, khẳng định chiều sâu tri thức truyền thống.

Nhà văn Phụng Thiên chia sẻ sau khi trải nghiệm: “Tôi thật sự bất ngờ, không nghĩ trong thời đại số lại có một không gian sách đẹp và hấp dẫn đến vậy. Ở đây có nhiều sách kinh điển tôi từng nghe nhưng chưa có điều kiện đọc. Không gian này chắc chắn sẽ thu hút nhiều bạn trẻ giống như tôi”.

Không chỉ dừng ở Văn Miếu, nhiều trường học đã sáng tạo những mô hình thư viện mở để khơi dậy văn hóa đọc. Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam là ví dụ với các góc “Thư viện xanh - Study Green Corner”, “Cafe sách Ams”, hay “Thư viện mini” đặt ngay tại sảnh từng khu nhà. Những mô hình này biến việc đọc sách thành một phần tự nhiên trong đời sống học đường, giúp học sinh tiếp cận tri thức trong môi trường thoải mái, hiện đại.

Ở các địa phương, mô hình “thư viện xanh”, “thư viện ngoài trời” cũng lan tỏa mạnh mẽ. Dưới tán cây, trên những chiếc ghế đá hay khuôn viên trường học, sách trở thành người bạn đồng hành, góp phần hình thành thói quen đọc ngay từ lứa tuổi nhỏ. Đây là những sáng kiến mang tính xã hội hóa, tạo nên phong trào đọc sách rộng khắp, bền vững.

Xây dựng thói quen đọc sách

Trong thời đại số, việc đọc trên thiết bị điện tử ngày càng phổ biến nhờ sự tiện lợi và tính linh hoạt. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng sách giấy vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng tâm hồn và rèn luyện khả năng tập trung. Việc duy trì và phát triển thói quen này đòi hỏi sự chung tay từ nhiều phía: xây dựng thêm không gian đọc cộng đồng, tổ chức các sự kiện giao lưu sách, kết hợp công nghệ để tăng tính tương tác. Quan trọng hơn cả, cần tạo môi trường đọc thân thiện, hấp dẫn để giới trẻ thấy rằng việc cầm trên tay một cuốn sách không phải là việc cũ kỹ, mà là lựa chọn thời thượng cho một lối sống lành mạnh, giàu tri thức.

TS Vũ Dương Thúy Ngà - nguyên Vụ trưởng Vụ Thư viện (Bộ VHTTDL)cho rằng, việc đọc sách truyền thống khiến việc ghi nhớ, lưu giữ thông tin sẽ bền vững hơn. Mặt khác, việc được cầm 1 cuốn sách trên tay, cảm nhận được mùi hương của giấy cũng đem lại niềm phấn chấn cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ. Không phải vô cớ mà nhân loại đã nhìn sách là một dạng di sản văn hóa, trong đó không chỉ đơn thuần lưu giữ thông tin tri thức mà còn phản ánh trình độ văn minh, bản sắc của một dân tộc.

Trong thời kỳ đẩy mạnh chuyển đổi số, AI sẽ tạo ra cho bạn đọc nhiều cơ hội nhưng hơn ai hết, người đọc cũng phải tự trang bị cho mình những hiểu biết để có thể làm chủ được AI để tiếp cận, chọn lựa và sử dụng thông tin một cách hiệu quả. Dù là đọc để giải trí, học tập hay phục vụ nghiên cứu, kinh doanh, việc thành hay bại, đạt hiệu quả hay không vẫn tùy thuộc vào chính chủ thể người đọc. Thói quen đọc phải gắn liền với kỹ năng đọc, phương pháp đọc và những kiến thức nền tảng mới có thể giúp các bạn trẻ trở thành những người đọc thông minh.

Cùng quan điểm, nhà văn Phụng Thiên cho rằng, dù công nghệ đem lại nhiều tiện ích, nhưng việc đọc sách truyền thống vẫn sở hữu những giá trị mà sách điện tử khó thay thế. Việc cầm trên tay một cuốn sách, chậm rãi lật từng trang không chỉ mang đến trải nghiệm khác biệt mà còn giúp tăng khả năng tập trung, hạn chế sự xao nhãng từ vô vàn thông báo trên thiết bị số. Đặc biệt, đọc sách giấy còn giúp việc tiếp thu thông tin sâu sắc và bền vững hơn so với việc đọc qua màn hình.