Lạm phát làm thay đổi thói quen tiêu dùng

Chán nản với mức giá trung bình vẫn ở mức khoảng 19%, cao hơn mức trước đại dịch, người tiêu dùng Mỹ bắt đầu phản ứng. Tại các cửa hàng tạp hóa, họ chuyển từ các mặt hàng có thương hiệu sang các cửa hàng giảm giá hoặc đơn giản là mua ít các mặt hàng như đồ ăn nhẹ, thực phẩm dành cho người sành ăn hơn.

Ngày càng có nhiều người Mỹ mua ô tô đã qua sử dụng thay vì mua ô tô mới, buộc một số đại lý phải tiếp tục giảm giá xe ô tô. Nhưng sự phản đối gay gắt nhất của người tiêu dùng Mỹ chính là tình trạng tăng giá thực phẩm và hàng tiêu dùng.

Trong những tháng gần đây, sự phản đối của người tiêu dùng Mỹ đã khiến các công ty thực phẩm lớn phải đối phó bằng cách giảm mạnh mức tăng giá so với mức đỉnh trong 3 năm qua. Điều này không có nghĩa là giá hàng tạp hóa sẽ giảm trở lại mức như cách đây vài năm. Tuy nhiên, việc giá thực phẩm tăng nhẹ hơn sẽ giúp hạ nhiệt lạm phát tổng thể, hiện đã giảm mạnh từ mức đỉnh 9,1% vào năm 2022 xuống còn 3,1%.

Sự phản đối của người tiêu dùng trước mức giá cao gợi ý cho nhiều nhà kinh tế về việc lạm phát sẽ tiếp tục giảm bớt. Điều đó sẽ làm cho đợt lạm phát này khác biệt rõ rệt so với đợt tăng giá chóng mặt ở Mỹ vào những năm 1970 và đầu những năm 1980. Khi lạm phát cao kéo dài, người tiêu dùng thường hình thành tâm lý lạm phát: Giá cả ngày càng tăng khiến họ tăng tốc mua hàng trước khi chi phí tăng thêm, một xu hướng có thể tự kéo dài lạm phát.

Ông Gregory Daco - nhà kinh tế trưởng tại công ty tư vấn EY cho biết: “Điều đáng lo sợ là khi mọi người chấp nhận mức giá cao và tôi không nghĩ chúng ta đã chuyển sang tình trạng lạm phát cao”.

Thay vào đó, lần này nhiều người tiêu dùng đã phản ứng giống như Stuart Dryden - nhà bảo lãnh thương mại tại một ngân hàng sống ở Arlington, Virginia, Mỹ. Trong một lần đi chợ tại siêu thị quen thuộc, anh Dryden đã chỉ ra sự chênh lệch lớn về giá giữa các sản phẩm mang nhãn hiệu Kraft Heinz và các sản phẩm của đối thủ cạnh tranh cùng chủng loại.

Tuần trước, đại diện Kraft Heinz cho biết, doanh số bán hàng của công ty đã giảm trong 3 tháng cuối năm 2023 do ngày càng nhiều người tiêu dùng chuyển sang mua các nhãn hiệu rẻ hơn.

Anh Dryden cũng đã thực hiện các biện pháp khác để tiết kiệm tiền: Năm trước, anh chuyển đến một căn hộ mới sau khi người chủ tăng tiền thuê nhà lên khoảng 50%. Căn hộ cũ của anh nằm cạnh một siêu thị tương đối đắt đỏ, Whole Foods. Giờ đây, anh mua sắm tại cửa hàng Amazon Fresh gần đó và bắt đầu ghé thăm cửa hàng tạp hóa giảm giá Aldi vài tuần một lần.

Ông Samuel Rines - chiến lược gia đầu tư tại Corbu cho rằng, nhiều công ty thực phẩm tiêu dùng đã lợi dụng sự gia tăng chi phí đầu vào xuất phát từ sự gián đoạn của chuỗi cung ứng và xung đột ở Ukraine để tăng doanh thu vào năm 2021 và 2022.

Một yếu tố nữa là hàng triệu người Mỹ được hưởng mức tăng lương ổn định và nhận được séc kích cầu cũng như các viện trợ khác của chính phủ, giúp họ dễ dàng trả giá cao hơn. Tuy nhiên, một số người vẫn coi hiện tượng này là “lạm phát tham lam”. Trước đó, trong một nghiên cứu vào tháng 3/2023, nhà kinh tế Isabella Weber tại Đại học Massachusetts đã gọi nó là “lạm phát của người bán”.

Tuy nhiên, bắt đầu từ cuối năm ngoái, nhiều công ty đã phát hiện ra rằng, chiến lược này không còn hiệu quả nữa. Hầu hết người tiêu dùng hiện đã tiêu hết số tiền tiết kiệm mà họ tích lũy được trong thời kỳ đại dịch. Đặc biệt, những người tiêu dùng có thu nhập thấp đang nợ thẻ tín dụng và chậm thanh toán ngày càng nhiều. Người Mỹ nhìn chung đang chi tiêu thận trọng hơn.

Ông Daco lưu ý rằng, tổng doanh số bán hàng trong mùa mua sắm nghỉ lễ chỉ tăng 4% và phần lớn điều đó phản ánh giá cao hơn thay vì người tiêu dùng thực sự mua nhiều thứ hơn.

“Chúng tôi bắt đầu nhận thấy người tiêu dùng không còn sẵn lòng chấp nhận mức giá cao hơn nữa. Vì vậy, các công ty bắt đầu nghi ngờ về khả năng coi giá là yếu tố thúc đẩy doanh thu. Họ phải trả lại số lượng đó và người tiêu dùng đã không phản ứng theo cách mà họ hài lòng” - ông Rines nói.

Ông Ian Borden - Giám đốc tài chính của McDonald’s cho biết: “Người tiêu dùng đã cảnh giác hơn và mệt mỏi về giá cả và họ chính là những người sẽ tiếp tục dẫn dắt các doanh nghiệp trong các quyết định về giá”.

Các quan chức tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) - cơ quan chống lạm phát chính của quốc gia cho rằng, việc người tiêu dùng ngày càng miễn cưỡng trả giá cao là lý do chính khiến họ kỳ vọng lạm phát sẽ dần trở lại mục tiêu 2% hàng năm.

Các cuộc khảo sát của các ngân hàng khu vực của Fed đã phát hiện ra rằng, các công ty trong tất cả các ngành dự kiến sẽ áp dụng mức tăng giá ít hơn trong năm nay. Fed New York cho biết, các công ty trong khu vực có kế hoạch tăng giá trung bình khoảng 3%, giảm từ khoảng 5% vào năm 2023 và từ 7% đến 9% vào năm 2022. Những xu hướng như vậy cho thấy, các công ty đang giảm tốc độ tăng giá trước các cuộc tấn công tăng giá gần đây.

“

Bà Mary Daly - Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang San Francisco và là thành viên ủy ban ấn định lãi suất của Fed cho biết: “Các công ty đang nhận thấy rằng, độ nhạy cảm về giá hiện cao hơn rất nhiều. Người tiêu dùng không muốn mua trừ khi họ được giảm giá... Đây là một sự cải thiện đáng kể về vai trò của người tiêu dùng trong việc kiềm chế lạm phát”.