Lo ngại học trò lạm dụng AI

Trên thực tế, ở bậc tiểu học, học sinh đang trong giai đoạn hình thành tư duy nền tảng, sự can thiệp của công nghệ cần được cân nhắc để không làm lệch hướng phát triển tự nhiên của trẻ. Nếu thiếu chuẩn bị về chương trình, phương pháp dạy và năng lực người thầy, việc dạy AI quá sớm có thể vô tình khiến trẻ học lệch, thậm chí phụ thuộc vào công nghệ.

Phản ánh từ các giáo viên cho thấy, giờ đây không khó để phát hiện học sinh sử dụng AI, ChatGPT trong làm bài tập, đề cương ôn tập… Có thể nhìn thấy rõ từ chất lượng bài viết, lối hành văn bỗng trở nên sáng rõ, sử dụng câu từ hoa mĩ, giàu hình ảnh hơn; phong cách viết không nhất quán. Khi đọc kỹ và phân tích tính liên kết của bài viết, các thầy cô đã có thể nhận thấy sự thay đổi đột ngột trong phong cách viết, giống như một sự chắp vá các ý và thiếu mạch lạc. Đôi khi có những đoạn văn AI viết sai chính tả, dẫn đến sai hẳn cả ngữ nghĩa…Học sinh sử dụng ChatGPT để làm bài tập thường có lỗi sai giống hệt nhau. Khi yêu cầu đứng lên tóm tắt lại nội dung bài làm, những ý chính đã triển khai trong bài, học sinh thường trả lời không giống như những gì mình đã viết.

Hơn thế, khi các em không được hướng dẫn để đánh giá lại tính chính xác, sự thiên vị trong những kết quả do AI tạo sinh cung cấp, cũng sẽ khó ý thức được về những vi phạm bản quyền có thể xuất hiện trong những câu trả lời do nguồn dữ liệu đào tạo công cộng mà các nhà phát triển sử dụng. Nghiêm trọng hơn là các em sẽ sử dụng những "sáng tạo" của AI cung cấp mà không trích dẫn nguồn gốc trong các bài tập, bài kiểm tra, dự án thực hiện trong lớp học.

Như vậy, khi mà sự phụ thuộc quá mức vào các công cụ như ChatGPT có thể khiến học sinh suy giảm khả năng tư duy độc lập, tư duy phản biện, thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin, dễ bị dẫn dắt sai lệch, sử dụng nguồn không chính thống. Nhiều em quen với việc gõ vài dòng lệnh là có bài làm, nên dần không còn kiên nhẫn để đọc sách giáo khoa hay phân tích sâu một vấn đề.

Theo định hướng của Bộ GDĐT, chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm của ngành trong giai đoạn 2025-2030. Trong bức tranh ấy, AI đóng vai trò như “bộ não” của hệ sinh thái giáo dục số, giúp phân tích dữ liệu học tập, quản lý tiến trình đào tạo, đồng thời nâng cao chất lượng giảng dạy.

Rõ ràng trong một thế giới phẳng, AI đang thay đổi sâu sắc cách con người học và dạy. Từ việc hỗ trợ tạo bài giảng, chấm điểm, phân tích dữ liệu học tập cho đến dự báo tiến độ của từng học sinh, AI đã trở thành một "đối tác” tri thức trong hệ sinh thái giáo dục hiện đại.

Cho dù, Bộ GDĐT khẳng định việc triển khai AI không làm thay đổi hay gây quá tải cho chương trình giáo dục phổ thông. Song nên có sự chuẩn bị về tâm lý, tâm thế khi đưa vào dạy trẻ từ lớp 1.

Cần giúp học trò hiểu được AI không phải công cụ học thay- làm bài tập thay; việc đưa AI vào trường học không thể chỉ dừng ở "ứng dụng công nghệ", mà phải dựa trên nền tảng khoa học về sự học - tức là hiểu cách con người thực sự tiếp nhận, ghi nhớ, phản tư và sáng tạo tri thức như thế nào. Bởi những tiến bộ vượt bậc của AI mở ra cơ hội cá nhân hóa học tập, hỗ trợ nghiên cứu, nâng cao năng lực sáng tạo của người học, song cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức, bình đẳng trong tiếp cận công nghệ và khả năng con người làm chủ AI.