'Nấc thang' mới của khói bụi độc hại

Khói bụi nhìn thấy từ không gian

Hình ảnh từ vệ tinh của NASA Worldview cho thấy, một đám mây khói bụi khổng lồ màu xám đang bao phủ tỉnh Punjab của Pakistan và kéo dài về phía Đông vào Ấn Độ, qua thủ đô New Delhi và xa hơn nữa.

Tình trạng ô nhiễm trong những ngày gần đây đã buộc chính quyền Pakistan phải đóng cửa trường học và không gian công cộng vì khói bụi độc hại đe dọa sức khỏe của hàng chục triệu người. Hình ảnh từ các thành phố Lahore và Multan của Pakistan vào cuối tuần trước cho thấy, sương mù đen bao phủ đường phố và che khuất tầm nhìn của các tòa nhà.

Trong ngày 13/11, sương mù độc hại bao trùm Thủ đô New Delhi, Ấn Độ trở nên tồi tệ hơn khi nhiệt độ giảm và sương mù mùa đông theo mùa xuất hiện, làm giảm tầm nhìn ở một số khu vực. Theo đó, New Delhi của Ấn Độ đã vượt qua Lahore của Pakistan, trở thành thành phố ô nhiễm nhất thế giới theo bảng xếp hạng trực tiếp của nhóm IQAir - đơn vị theo dõi chất lượng không khí toàn cầu của Thuỵ Sĩ - với điểm số chỉ số chất lượng không khí (AQI) là hơn 1.000. Nhóm này phân loại các chỉ số trên 301 là "nguy hiểm".

Ô nhiễm trong khu vực tăng cao vào mỗi mùa đông, khi một lớp sương mù màu vàng đáng lo ngại bao phủ bầu trời do sự kết hợp của việc nông dân đốt chất thải nông nghiệp, nhà máy điện chạy bằng than, giao thông và những ngày không có gió. Chất lượng không khí trở nên tồi tệ hơn vào mùa đông vì không khí lạnh và khô hơn giữ lại ô nhiễm, thay vì đưa nó đi, như không khí ấm đã làm khi nó bốc lên.

Mặc dù các thành phố lớn ở Nam Á phải hứng chịu khói bụi độc hại hàng năm, nhưng các quan chức tại thành phố lớn thứ hai của Pakistan là Lahore đã mô tả mùa khói bụi độc hại như năm nay là chưa từng có.

Theo IQAir, chỉ số chất lượng không khí tại một số khu vực của Punjab, tỉnh đông dân nhất Pakistan với 127 triệu người, đã nhiều lần vượt quá 1.000 trong tuần qua (chỉ số trên 300 được coi là nguy hiểm cho sức khỏe). Đầu tuần này, tại thành phố Multan của Punjab, chỉ số bụi mịn PM2.5 cao hơn 110 lần so với mức an toàn do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đặt ra.

Khi hít vào, PM2.5 đi sâu vào mô phổi, từ đó có thể xâm nhập vào máu. Nó đến từ các nguồn như quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, bão bụi, cháy rừng và có liên quan đến bệnh hen suyễn, bệnh tim và phổi, ung thư và các bệnh về đường hô hấp khác, cũng như suy giảm nhận thức ở trẻ em.

Hướng đến “ngoại giao khí hậu”

Tuần trước, các quan chức ở tiểu bang Punjab của Pakistan đã soạn thảo một lá thư gửi chính phủ Ấn Độ để mở một cuộc đối thoại về vấn đề này. Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi khí hậu Punjab Raja Jahangir Anwar nói với CNN rằng, cần phải coi "ngoại giao khí hậu, như một vấn đề khu vực và toàn cầu".

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Pakistan cho biết, các bệnh viện và phòng khám ở Pakistan đã quá tải bệnh nhân mắc các bệnh về ô nhiễm, hơn 30.000 người đã được điều trị các bệnh về đường hô hấp tại các quận bị ảnh hưởng bởi khói bụi như Faisalabad, Multan và Gujranwala.

Các trường học và văn phòng chính phủ đã được lệnh đóng cửa cho đến ngày 17/11, bao gồm cả thủ phủ của tỉnh là Lahore. Cuối tuần trước, chính quyền tỉnh Punjab đã đóng cửa tất cả các công viên, sân chơi, bảo tàng, sở thú và các di tích lịch sử tại 18 quận trong 10 ngày.

Các hạn chế mới vào ngày 12/11 đã mở rộng lệnh cấm đối với tất cả các hoạt động bao gồm các sự kiện thể thao ngoài trời, triển lãm, lễ hội và ăn uống ngoài trời tại các nhà hàng tại 4 quận bao gồm cả Lahore. Các chợ, cửa hàng và trung tâm thương mại sẽ đóng cửa trước 8 giờ tối (giờ địa phương) ngoại trừ các hiệu thuốc, trạm xăng và các cửa hàng thực phẩm thiết yếu và y tế, theo cơ quan bảo vệ môi trường EPA.

Người phát ngôn của EPA, ông Sajid Bashir cho biết, các hạn chế mới được thiết kế để giữ mọi người ở nhà và tránh di chuyển không cần thiết có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe. Trẻ em là đối tượng đặc biệt đáng lo ngại vì cơ thể, các cơ quan và hệ thống miễn dịch của các em vẫn chưa phát triển đầy đủ.

Ông Khuram Gondal - Giám đốc quốc gia của Save the Children Pakistan - cho biết, ngoài việc làm gián đoạn việc học của các em, ô nhiễm không khí và nhiệt độ cao hơn đang dẫn đến những nguy cơ đe dọa tính mạng đối với trẻ em, bao gồm khó thở và nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm cao hơn. Ông Gondal kêu gọi chính phủ "khẩn trương giải quyết ô nhiễm không khí" và tìm ra giải pháp lâu dài cho vấn đề thường niên này.

Các nhà khoa học cho biết, cuộc khủng hoảng khí hậu sẽ chỉ khiến tình trạng ô nhiễm trở nên tồi tệ hơn khi nhiệt độ cực đoan trở nên nghiêm trọng và thường xuyên hơn. Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi các kiểu thời tiết, dẫn đến những thay đổi về gió và lượng mưa, cũng ảnh hưởng đến sự phân tán của các chất ô nhiễm.

Một báo cáo được công bố vào đầu năm nay cho thấy, thế giới đã tiêu thụ một lượng dầu, than và khí đốt kỷ lục vào năm ngoái, đẩy ô nhiễm carbon làm nóng hành tinh lên một mức cao mới.

“

Hàng triệu người tử vong mỗi năm do các vấn đề sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo một nghiên cứu được công bố trên tập san y khoa BMJ vào tháng 11/2023, ô nhiễm không khí từ nhiên liệu hóa thạch đang giết chết 5,1 triệu người trên toàn thế giới mỗi năm. Trong khi đó, WHO cho biết, 6,7 triệu người tử vong hàng năm do tác động kết hợp của ô nhiễm không khí xung quanh và ô nhiễm không khí trong nhà.