Nâng sức cạnh tranh cho trái cây Việt

Mục tiêu xuất khẩu lung lay

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), tháng 6/2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam ước đạt 704,8 triệu USD, tăng 14,3% so với tháng 5/2025 và tăng 5,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế 6 tháng đầu năm, xuất khẩu rau quả ước thu về hơn 3 tỷ USD, giảm 9,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân rau quả xuất khẩu sụt giảm được lý giải là do xuất khẩu trái sầu riêng bị kiểm dịch ngặt nghèo từ thị trường Trung Quốc.

Năm 2025, ngành rau quả đặt ra mục tiêu xuất khẩu 7,6 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm 2024. Để đạt được con số này, 6 tháng cuối năm, kim ngạch xuất khẩu rau quả phải thu về 4,55 tỷ USD. Đây là con số khá áp lực do thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là Trung Quốc giảm nhập khẩu các mặt hàng chiến lược như sầu riêng, thanh long, chuối, mít.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, dù các thị trường xuất khẩu khác đều tăng trưởng bình thường, song do kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường này chưa lớn bằng thị trường Trung Quốc, nên khi xuất sang Trung Quốc bị sụt giảm một vài mặt hàng chiến lược, sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch chung.

Dẫn số liệu Cục Hải quan (Bộ Tài chính), ông Nguyên cho biết, tính đến hết tháng 5/2025, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam chỉ đạt 387 triệu USD, trong đó riêng thị trường Trung Quốc đạt 278 triệu USD, giảm tới 67%. Bên cạnh sầu riêng, các mặt hàng chủ lực khác như thanh long, chuối, mít cũng chịu ảnh hưởng từ việc Trung Quốc giảm nhập khẩu.

“Mặc dù có những điểm sáng từ các thị trường khác như Hoa Kỳ với mức tăng 65,2% và Hồng Kông (Trung Quốc) với 69,2% trong 5 tháng đầu năm, nhưng quy mô của các thị trường này chưa đủ lớn để bù đắp cho sự sụt giảm từ thị trường Trung Quốc. Do đó, dự báo kim ngạch xuất khẩu rau quả cả năm 2025 sẽ chỉ đạt khoảng 5,5-6 tỷ USD” - ông Nguyên dự báo.

Ở góc độ địa phương, bà Lê Thị Hồng Anh - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Sơn La cho biết: Sơn La là tỉnh có nhiều loại trái cây theo mùa vụ, sản phẩm chủ yếu tiêu thụ từ đầu năm đến nay là dâu tây, mận hậu, chanh, xoài, chuối, nhãn… Tuy nhiên, hiện vẫn diễn ra tình trạng được mùa mất giá do nhiều loại trái cây vào chính vụ sản lượng rất lớn. Bà Hồng Anh chỉ rõ nguyên nhân, giao thông đi lại không thuận lợi, chất lượng hạn chế, thiếu hụt công nghệ bảo quản, hệ thống kho lạnh... Trong khi đó, năng lực tiếp cận mở rộng quốc tế của các doanh nghiệp (DN), hợp tác xã trên địa bàn còn rất yếu, thiếu thông tin thị trường, kinh nghiệm đàm phán thương mại và khả năng đăng ký bảo vệ thương hiệu cũng hạn chế.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), 6 tháng đầu năm nay, dừa trở thành điểm sáng trong hoạt động xuất khẩu rau quả của Việt Nam nhờ nhu cầu từ các thị trường tăng, từ đó đẩy giá trị xuất khẩu dừa lên cao với kim ngạch 216,3 triệu USD, tăng 40,1% so với cùng kỳ. Giá dừa của Việt Nam đã tăng từ 1,21 USD/kg năm 2022 lên 7,26 USD/kg ở thời điểm này. Tương tự, xuất khẩu xoài cũng ghi nhận tăng 10,4%, đạt 212,4 triệu USD, chanh leo 90 triệu USD, tăng 14,5%, ớt 59 triệu USD, tăng 9,7%, hạt dẻ cười 100,4 triệu USD, tăng 46,4% so với cùng kỳ.

Mặc dù vậy, nhận định về tình hình xuất khẩu rau quả nói chung, Thứ trưởng Bộ NNMT Phùng Đức Tiến cũng cho rằng, với những kết quả đạt được trong 6 tháng đầu năm, khả năng kim ngạch xuất khẩu ngành hàng rau quả có thể sụt giảm hơn so với mục tiêu đặt ra, ước tính chỉ đạt khoảng 6,6 tỷ USD giảm 7,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Xây dựng thương hiệu cho trái cây Việt

Đánh giá về tiềm năng và thách thức của ngành trái cây tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, nhiều đại biểu cũng chỉ ra rằng, ngành trái cây Việt Nam đang đối mặt với không ít khó khăn.

Theo ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Vina T&T Group, với lợi thế về khí hậu, Việt Nam rất đa dạng các sản phẩm trái cây, được thị trường thế giới ưa thích. Tuy nhiên ngành trái cây vẫn thiếu một chiến lược quảng bá xứng tầm để xây dựng thương hiệu quốc gia.

Bà Ngô Thị Thu Hồng - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần AMeii Việt Nam cũng cho rằng, uy tín chất lượng trái cây Việt Nam ngày càng được cải thiện nhờ sự hỗ trợ từ các Thương vụ Việt Nam và Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (Bộ NNMT). Nhờ đó, các mặt hàng như vải, xoài và thanh long đang được thị trường đón nhận tích cực, nhưng vẫn đối mặt với nhiều khó khăn trong xuất khẩu. Trong đó rào cản lớn nhất nằm ở công nghệ chế biến và bảo quản. Dù trái cây tươi mang lại giá trị cao, song công nghệ bảo quản và chế biến sâu (nước ép, trái cây sấy, đông lạnh) của Việt Nam còn hạn chế nên khó đáp ứng được nhu cầu của thị trường xa hoặc kéo dài thời gian lưu trữ.

Để tăng kim ngạch xuất khẩu vấn đề nâng cao chất lượng sản phẩm trái cây được coi là trọng yếu. Và công nghệ về chế biến sâu được xem là một trong những chiến lược mang tính sống còn cho ngành rau quả Việt Nam. Hiện tại, kim ngạch xuất khẩu rau quả chế biến chiếm khoảng 1/3 tổng kim ngạch của toàn ngành. Chế biến sâu giúp giảm áp lực tiêu thụ khi nông sản vào mùa vụ chính, giảm chi phí vận chuyển và quan trọng nhất là gia tăng giá trị cho nông sản xuất khẩu.

Điển hình là sầu riêng đông lạnh – mặt hàng này đã trở thành một điểm sáng mới đầy tiềm năng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh đã tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước, đạt 14.282 tấn. Sự ổn định và khả năng bảo quản lâu dài là những lợi thế lớn của sầu riêng đông lạnh. Nhiều DN đã mạnh dạn đầu tư vào dây chuyền chế biến và kho lạnh hiện đại để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của Trung Quốc cũng như các thị trường tiềm năng khác như Hàn Quốc, Nhật Bản, EU.

Bên cạnh đó là vấn đề mở rộng thị trường tiêu thụ, đây cũng là một trong những chiến lược mà các DN cần phải tập trung hướng tới để đẩy mạnh xuất khẩu.

Theo Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hà Lan Võ Thị Ngọc Diệp, để có thể chinh phục thị trường châu Âu đòi hỏi DN phải quy hoạch vùng trồng theo tiêu chuẩn, quy định châu Âu qua đó đảm bảo nguồn cung ổn định.

Trước tình hình đầy thách thức hiện nay, Bộ NNMT đã và đang khẩn trương xây dựng kế hoạch và đề ra các nhiệm vụ cụ thể nhằm thúc đẩy xuất khẩu. Một trong những giải pháp trọng tâm là đa dạng hóa thị trường và tăng cường xúc tiến thương mại. Theo đó, tại thị trường Hoa Kỳ, nơi người tiêu dùng có xu hướng ưu tiên thực phẩm tốt cho sức khỏe, DN Việt Nam cần tăng tốc đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm trái cây như dừa tươi, xoài, bưởi, chanh dây. Đồng thời, các sản phẩm chế biến từ dừa và xoài cũng đang có lợi thế tăng trưởng tốt và cần được thúc đẩy. Ngành rau quả cũng cần mở rộng thị phần tại các thị trường lớn đã ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) như Nhật Bản, Hàn Quốc và EU, nhằm giảm thiểu rủi ro và hướng đến tăng trưởng bền vững.

Với Trung Quốc, Bộ NNMT vẫn nhận định đây là thị trường lớn nhất và Hiệp định ACFTA (ASEAN – Trung Quốc) đã giảm thuế cho hơn 8.000 mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, trong đó có trái cây tươi, mở ra nhiều cơ hội. Dừa tươi được đánh giá là mặt hàng có triển vọng tăng trưởng tốt tại thị trường này. Một yếu tố then chốt khác để giữ vững và mở rộng thị trường là nâng cao chất lượng và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm của các nước nhập khẩu. Điều này đặc biệt quan trọng với các mặt hàng giá trị cao như sầu riêng, vốn đang chịu sự kiểm soát chặt chẽ. Việc nắm bắt thông tin và theo dõi sát sao tình hình thông quan tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc cũng là cần thiết để xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh.

Với những nỗ lực thực hiện đồng bộ các giải pháp xuất khẩu rau quả kỳ vọng bứt phá trong nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, theo các chuyên gia triển vọng xuất khẩu rau quả nửa cuối năm 2025 phụ thuộc nhiều vào nhu cầu thị trường và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc tháo gỡ rào cản kiểm dịch với Trung Quốc sẽ là yếu tố quyết định để sầu riêng và các mặt hàng khác lấy lại đà tăng trưởng.

Ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Vina T&T Group: Việc quảng bá, xây dựng thương hiệu có ý nghĩa rất lớn

Chúng ta cần đẩy mạnh hơn nữa việc quảng bá những sản phẩm đặc trưng của Việt Nam, nhất là những trái cây mùa vụ và biến sản phẩm thành một thương hiệu mà hàng năm khi tới mùa, người tiêu dùng thế giới phải quan tâm, chờ đợi để được thưởng thức. Vina T&T Group đã làm rất thành công trái thanh nhãn. Năm nay là năm thứ 6 Vina T&T Group đã xuất khẩu thành công trái nhãn vào thị trường Mỹ. Thời điểm này, còn khoảng một tháng nữa vào mùa nhãn nhưng chúng tôi đã nhận được số lượng lớn đơn hàng từ thị trường Mỹ. Điều này cho thấy, công tác quảng bá thương hiệu trái cây đặc trưng của Việt Nam rất có ý nghĩa.