Nâng tầm logistics Việt
Chuyển đổi xanh - số đang trở thành yêu cầu cấp bách đối với ngành logistics và cảng biển toàn cầu. Trong bối cảnh đó, TPHCM đứng trước cơ hội lớn để bứt phá nếu xây dựng được hệ sinh thái cảng biển thông minh - xanh - kết nối số, đáp ứng chuẩn mực quốc tế và nhu cầu phát triển bền vững.
Áp lực chuyển đổi
Nói về xu hướng phát triển cảng biển thông minh, ông Bùi Văn Quỳ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn cho rằng chuyển đổi xanh và số hóa đang trở thành hai trụ cột buộc ngành cảng biển phải tái cấu trúc mạnh mẽ. Theo ông Quỳ, chuyển đổi số chính là “xương sống” phản ánh năng lực cạnh tranh của một quốc gia, còn cảng biển xanh giúp giảm phát thải carbon. Từ đó hướng đến mục tiêu về mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Ông Quỳ thông tin, hiện nay chỉ có khoảng 72 cảng thông minh hoặc bán thông minh trên tổng số 1.000 cảng biển thế giới, tương đương dưới 10%. Con số này cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
Theo giới chuyên gia, trước áp lực xu thế chuyển đổi xanh - số của ngành logistics và cảng biển, doanh nghiệp Việt cũng đã có những chuyển biến đang ghi nhận. Đơn cử, cảng số 7 và 8 tại Lạch Huyện (Hải Phòng) của Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đang được đầu tư để trở thành cảng nước sâu bán tự động đầu tiên tại Việt Nam, dự kiến vận hành cuối năm 2028. Cảng sẽ được trang bị hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, thiết bị vận hành tự động như: ARMG, cổng tự động,... cùng các tiêu chuẩn vận hành theo mô hình cảng xanh, hướng tới giảm thiểu phát thải và nâng cao hiệu quả logistics.
Dưới góc nhìn doanh nghiệp (DN), ông Lê Duy Hiệp - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Transimex cho rằng, chuyển đổi số trong logistics là xu hướng tất yếu nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Việt Nam hiện có khoảng 40.000 DN logistics, trong đó chỉ khoảng 5.000 DN hoạt động ở phân khúc quốc tế. Phần lớn còn lại là DN nhỏ và vừa, quy mô hạn chế khiến họ gặp khó trong đầu tư hạ tầng số, chuẩn hóa dữ liệu hay áp dụng các công nghệ tiên tiến. Ông Hiệp nhấn mạnh, sau khi mở rộng địa giới hành chính, TPHCM đã trở thành siêu đô thị nên rất cần một chiến lược tích hợp các quy hoạch logistics của các khu vực sáp nhập trước đây. Việc kết nối hệ thống cảng biển với các mạng lưới logistics vệ tinh sẽ giúp hình thành chuỗi cung ứng tuần hoàn, tăng hiệu quả khai thác và tối ưu chi phí. TPHCM hiện là hệ thống cảng lớn nhất tại Việt Nam, xử lý 16 triệu TEU container chỉ riêng trong năm 2024, chiếm 68% tổng lượng hàng hóa của cả nước.
Xây dựng hệ sinh thái logistics xanh - số
Chỉ rõ những lợi thế phát triển cảng biển xanh - số, GS.TS Thomas Sim - Chủ tịch Liên đoàn Quốc tế các Hiệp hội Giao nhận Vận tải (FIATA) nhấn mạnh: “Quốc gia nào phát triển cảng biển thông minh theo chuẩn mực quốc tế sẽ thu hút đầu tư mạnh mẽ. Không chỉ đơn thuần là hạ tầng, cảng thông minh còn tạo ra lợi thế cạnh tranh từ tự động hóa, giảm thời gian quay vòng tàu, tăng năng suất và giảm chi phí logistics”. Theo GS.TS Thomas Sim, với cam kết trở thành trung tâm logistics khu vực, Việt Nam cần thực hiện tốt 3 chuyển dịch lớn. Đó là, xây dựng hệ thống cảng thông minh; thúc đẩy logistics xanh và năng lượng tái tạo; phát triển nhân lực thành thạo kỹ thuật số.
Mong muốn có sự chuyển dịch mạnh mẽ của ngành logistics, không ít DN Việt đề xuất, Việt Nam cần sớm xây dựng nền tảng chia sẻ dữ liệu cảng biển - logistics, nhằm tăng tính minh bạch, giảm thời gian xử lý và hỗ trợ DN nhỏ nâng sức cạnh tranh.
Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Bùi Xuân Cường - Phó Chủ tịch UBND TPHCM khẳng định, trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh chuyển đổi xanh - số, logistics và cảng biển đóng vai trò then chốt trong nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo vận hành chuỗi cung ứng liên tục. Với vị thế trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, TPHCM hiện là cửa ngõ xuất nhập khẩu quan trọng kết nối Việt Nam với thế giới. Ông Cường cho hay, thành phố đang tập trung phát triển hệ sinh thái logistics hiện đại - thông minh - xanh, gắn kết chặt chẽ với các cụm cảng trọng điểm như Cát Lái, Hiệp Phước, Cái Mép - Thị Vải. Đặc biệt, dự án Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ được xem là bước đột phá chiến lược giúp thành phố vươn lên vị trí trung tâm logistics hàng đầu khu vực. Lãnh đạo UBND TPHCM cho biết, thành phố đang triển khai đồng bộ quy hoạch hạ tầng logistics, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong quản lý cảng và vận tải, thúc đẩy giảm phát thải carbon theo tiêu chí cảng xanh. Đồng thời, tăng cường liên kết vùng nhằm hình thành các trung tâm logistics cấp vùng kết nối chặt chẽ với hệ thống cảng biển và khu công nghiệp.
