Nguy cơ thiếu hụt gạo toàn cầu

Áp lực nguồn cung

Kênh CNBC dẫn báo cáo của tổ chức phân tích tài chính Fitch Solutions cho biết, từ Trung Quốc đến Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), sản lượng gạo đang giảm và đẩy giá gạo lên cao.

Fitch Solutions dự báo, thị trường gạo toàn cầu sẽ ghi nhận mức thiếu hụt lớn nhất trong hai thập kỷ.

Chuyên gia phân tích hàng hóa Charles Hart của Fitch Solutions cho biết: “Ở cấp độ toàn cầu, tác động rõ ràng nhất của thâm hụt gạo toàn cầu đã và vẫn là giá gạo cao kỷ lục”. Theo ông Hart, do gạo là mặt hàng lương thực chính trên nhiều thị trường ở châu Á, giá cả là yếu tố chính quyết định lạm phát giá lương thực và an ninh lương thực, đặc biệt là đối với các hộ gia đình nghèo nhất.

Ông Hart cũng cho biết, báo cáo dự báo sự thiếu hụt toàn cầu trong niên vụ 2022-2023 sẽ ở mức 8,7 triệu tấn. Điều đó sẽ đánh dấu mức thâm hụt gạo toàn cầu lớn nhất kể từ niên vụ 2003-2004, khi thị trường gạo toàn cầu tạo ra mức thâm hụt 18,6 triệu tấn.

Theo ông Oscar Tjakra - nhà phân tích cấp cao tại Ngân hàng Lương thực và Nông nghiệp toàn cầu Raboban, sản lượng gạo hàng năm thấp hơn ở các quốc gia khác như Mỹ và EU cũng góp phần gây ra thâm hụt. “Tình trạng thâm hụt sản lượng gạo toàn cầu sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu gạo của các nước nhập khẩu gạo lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các nước châu Phi vào năm 2023” - ông Tjakra nói.

Nguyên nhân

Theo giới chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn tới nguồn cung gạo bị thiếu hụt, trong đó có cuộc xung đột tại Ukraine, thời tiết xấu tại các nước sản xuất gạo như Trung Quốc và Pakistan.

Phân tích của Gro Intelligence, lượng mưa ở tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông - hai khu vực sản xuất lúa gạo lớn của Trung Quốc - cao thứ hai trong ít nhất 20 năm qua. Tương tự, Pakistan - quốc gia chiếm 7,6% lượng gạo thương mại toàn cầu, cũng chứng kiến sản lượng hằng năm sụt giảm tới 31% do lũ lụt nghiêm trọng hồi năm 2022. Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết, tác động của thời tiết "lớn hơn nhiều so với dự báo ban đầu".

Sự thiếu hụt một phần là do sự suy giảm sản lượng thu hoạch hàng năm của Trung Quốc do nắng nóng gay gắt và hạn hán cũng như tác động của lũ lụt nghiêm trọng ở Pakistan.

Ông Hart nhận định, thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu - vốn thường chặt chẽ hơn so với các loại ngũ cốc chính khác - đã bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ. Việc Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9/2022 là yếu tố chính thúc đẩy giá đối với gạo. Trong khi đó, sản lượng gạo hằng năm ở các quốc gia khác, như Mỹ và EU, cũng góp phần khiến sản lượng gạo toàn cầu rơi vào tình trạng thiếu hụt.

Lúa là loại cây trồng dễ bị tổn thương và có khả năng mất mùa cao nhất trong thời kỳ El Nino. Ngoài những thách thức về nguồn cung bị thắt chặt hơn, gạo đã trở thành một lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn sau khi giá của các loại ngũ cốc chính khác tăng vọt kể từ khi xung đột tại Ukraine diễn ra. Kết quả là sự thay thế gạo đã thúc đẩy nhu cầu.

Hy vọng đảo ngược

Theo các nhà phân tích, sự thiếu hụt gạo có thể sớm chấm dứt. Fitch Solutions ước tính rằng, thị trường gạo toàn cầu sẽ trở lại “trạng thái gần như cân bằng vào năm 2024”. Điều đó có thể dẫn đến giá gạo tương lai giảm so với cùng kỳ năm ngoái xuống dưới mức năm 2022, song vẫn cao hơn 30% so với mức trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát (từ năm 2014 - 2019), một phần do hàng tồn kho được bổ sung sau một giai đoạn rút vốn trên diện rộng. Đồng thời, thị trường gạo sẽ trở lại trạng thái dư thừa trong niên vụ 2024 - 2025 và nguồn cung tiếp tục nới lỏng trong trung hạn.

Fitch Solutions dự đoán thêm, giá gạo có thể giảm gần 10% trong niên vụ 2023 - 2024. “Theo quan điểm của chúng tôi, sản lượng gạo toàn cầu sẽ phục hồi mạnh mẽ trong niên vụ 2023- 2024, với kỳ vọng tổng sản lượng sẽ tăng 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái” - báo cáo của Fitch dự báo, dựa trên việc Ấn Độ là động lực chính của sản lượng gạo toàn cầu trong hơn 5 năm tới.

Tuy nhiên, sản xuất lúa gạo vẫn phụ thuộc vào điều kiện thời tiết Mặc dù Cục Khí tượng Ấn Độ dự báo nước này sẽ có lượng mưa gió mùa bình thường, song các dự báo về nắng nóng gay gắt và các đợt nắng nóng trong quý II và quý III/2023 tiếp tục là mối đe dọa đối với vụ thu hoạch lúa mì của Ấn Độ. Nhiều quốc gia khác cũng có thể ở hoàn cảnh tương tự.

Bà Goughary - nhà nghiên cứu cấp cao tại Gro Intelligence - cho biết: Là nước sản xuất gạo và lúa mì lớn nhất thế giới nhưng hiện nay Trung Quốc đang trải qua đợt hạn hán ở mức cao nhất tại các vùng trồng lúa của nước này trong hơn 2 thập kỷ. Các nước trồng lúa lớn ở châu Âu như Pháp, Đức và Anh cũng phải hứng chịu đợt hạn hán ở mức cao nhất trong 20 năm qua.

Trong hoàn cảnh thiếu hụt, nhiều quốc gia sẽ buộc phải giảm kho dự trữ trong nước. Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thâm hụt sẽ là những nước đang phải chịu lạm phát giá lương thực trong nước cao như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và một số nước châu Phi.