Hiện nay, ở các bản làng của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đều đã xuất hiện những mô hình làm kinh tế giỏi. Bà con tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp, tìm phương thức sản xuất mới. Từ đó dần ổn định đời sống, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo bền vững.
Tiêu biểu như tại huyện Quan Sơn, nhiều năm qua, cây vầu được xem là xóa đói, giảm nghèo của người dân địa phương khi mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp người dân thoát nghèo. Với lợi thế lớn về khí hậu, đất đai, cây vầu dễ trồng và dễ chăm sóc. Nhận thức được vai trò quan trọng của cây vầu, chính quyền địa phương đã khuyến khích người dân nhân rộng diện tích trồng vầu, hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật, khuyến khích các doanh nghiệp vào đầu tư sản xuất, tạo đầu ra cho sản phẩm từ vầu.
Thông qua nhiều việc làm thiết thực, hiệu quả, đến nay, huyện Quan Sơn có hơn 3.045 ha vầu, luồng được Hội đồng quản trị rừng thế giới cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững thuộc hai xã: Tam Lư, Tam Thanh. Với những lợi thế, tiềm năng vốn có, từ lâu, cây vầu đã chứng tỏ được ưu thế vượt trội so với các loại cây trồng khác trên địa bàn huyện, vươn lên trở thành loại cây chủ lực, góp phần phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo cho bà con nơi đây.
Hay như tại huyện Thường Xuân, việc tập trung phát triển kinh tế trong đồng bào DTTS cũng được địa phương đẩy mạnh thực hiện. Trong đó, nổi bật là mô hình sản xuất dưa Kim hoàng hậu của xã Thọ Thanh. Theo ông Lê Hoàng Cường, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn UBND huyện Thường Xuân, từ mô hình sản xuất dưa Kim hoàng hậu của xã Thọ Thanh, xu hướng sản xuất nông nghiệp ứng dụng nhà màng, nhà lưới để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đã được người dân trên địa bàn huyện ứng dụng rộng rãi. Đến nay, toàn huyện có khoảng 25 mô hình nhà lưới, nhà màng sản xuất rau, củ, quả an toàn cho hiệu quả kinh tế cao gấp từ 2,5 đến 3 lần so với sản xuất truyền thống.
Không chỉ tại huyện Thường Xuân và Nho Quan, nhiều địa phương ở khu vực miền núi Thanh Hóa cũng đang triển khai nhiều mô hình phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, mặc dù các địa phương đã có những kết quả đáng phấn khởi, song nhìn từ thực tế tiềm năng, việc xây dựng mô hình cây trồng, vật nuôi, sản phẩm lợi thế ở khu vực miền núi vẫn còn nhiều hạn chế do phần lớn các mô hình có quy mô nhỏ, phân tán, chưa có sự liên kết chuỗi giá trị. Nguyên nhân là do các chủ thể mô hình là các hộ nghèo, thiếu nguồn vốn và kiến thức sản xuất. Ngoài ra, công tác chuyển giao khoa học công nghệ, nhất là phục tráng, sản xuất giống cung cấp nguồn gen bản địa tại chỗ, áp dụng quy trình kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi...chưa được quan tâm đầu tư đúng mức.
Để khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của các huyện miền núi gắn với Đề án Phát triển các sản phẩm nông nghiệp chủ lực, Thanh Hóa xây dựng Đề án Phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế khu vực miền núi của tỉnh. Mục tiêu đặt ra trong giai đoạn 2021-2025, sẽ thực hiện xây dựng được 29 mô hình phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, làm mô hình điển hình để đồng bào các DTTS học tập, nhân rộng. Các mô hình này sẽ giải quyết sinh kế cho khoảng 5.000 hộ gia đình khu vực miền núi. Đồng thời, xây dựng mới 11 HTX trong các lĩnh vực cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế và có từ 15 sản phẩm trở lên được chứng nhận sản phẩm OCOP, giá trị kinh tế tạo ra từ các mô hình đạt khoảng 900 tỷ đồng.